Za nami bardzo ciekawy rok w polskiej kinematografii. Na dużym ekranie pojawiły się filmy skłaniające do refleksji, wstrząsające, ale też takie, które przyniosły powiew nowej jakości, świeżości. Oto dziesięć najlepszych i najciekawszych polskich premier kinowych. A zarazem dziesięć powodów do dumy z polskiego kina. Wybrał je reporter tvn24.pl Tomasz-Marcin Wrona.

2023 rok w polskiej kinematografii należał do dwóch tytułów: "Zielonej granicy" Agnieszki Holland i "Skąd dokąd" Maćka Hameli. Holland - jedna z najwybitniejszych przedstawicielek światowego kina - po raz kolejny udowadnia, że jak mało kto potrafi przyglądać się globalnym problemom przez pryzmat doświadczeń zwykłych ludzi. Hamela w swoim dokumentalnym debiucie oddaje zaś głos tym, którym rosyjska agresja na Ukrainę odebrała wszystko. Film, który powstał poniekąd przez przypadek, jest poruszającym zbiorowym portretem Ukraińców, poszukujących bezpiecznego schronienia przed wojną. "Skąd dokąd" znalazł się na "krótkiej liście" do Oscara w kategorii najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny.

Mijający rok to także kilkadziesiąt innych polskich produkcji, spośród których wybrałem dziesięć. Czy są to najlepsze tytuły? Na pewno każdy z nich jest w jakiś sposób "naj". Mają też wiele cech wspólnych. Chociażby to, że ich twórcy i twórczynie nie udają, że posiedli wszelką prawdę o życiu i istnieniu. Zamiast wielkich słów, zerojedynkowych ocen, czy mądrości rodem z tanich poradników motywacyjnych, przyglądają się prawdziwym ludziom. Ilustrują szerszy kontekst, próbują zrozumieć to, co ich bohaterowie i bohaterki czują oraz z czym na co dzień się mierzą. W tych dziesięciu filmach zobaczymy sami siebie, na wiele różnych sposobów. I chociaż to odbicie bywa czasami gorzkie, to warto się z nim zmierzyć.

"Bliscy" reż. Grzegorz Jaroszuk

Przykład wizjonerskiego podejścia do kina. W gąszczu absurdalnych zdarzeń Grzegorz Jaroszuk uderza w najczulsze punkty, z ogromną łatwością skłania do refleksji nad kruchością więzi. Refleksji nad tym, do czego ludzie potrafią się posunąć, gdy nie są w stanie powiedzieć prostego "potrzebuję cię" czy "brakuje mi ciebie". 

"BLISCY" GRZEGORZA JAROSZUKA - PEŁNA RECENZJA FILMU

"Chleb i sól" reż. Damian Kocur

Nie ma tu prostych ocen, stawania po którejkolwiek ze stron opowiadanych zdarzeń czy narzucania swojego sposobu myślenia. Zamiast tego Damian Kocur pozostawia publiczność z rezonującymi dźwiękami fortepianu w najlepszym wydaniu. Gdy te znikają, pojawia się cała masa pytań. Także tych bez odpowiedzi. 

"CHLEB I SÓL" DAMIANA KOCURA - PEŁNA RECENZJA FILMU

"Doppelgänger. Sobowtór" reż. Jan Holoubek

Jan Holoubek filmem "Doppelgänger. Sobowtór" pokazał, że jest świetnym reżyserem, ambitnym artystą i bardzo uważnym obserwatorem rzeczywistości. Pozornie prosty w swojej konstrukcji thriller szpiegowski wymyka się gatunkowym ramom. Dość wyraźnie widać, że filmowiec skupił się na opresyjności, brutalności i bezwzględności służb specjalnych oraz ich mocodawców.

"DOPPELGAENGER. SOBOWTÓR" JANA HOLOUBKA - PEŁNA RECENZJA FILMU

"Na twoim miejscu" reż. Antonio Galdamez

Świetny przykład na to, jak w świeży sposób wykorzystać powielany motyw zamiany ciał. W tym zabawnym, wyważonym, nienachalnym i inteligentnym filmie Antonio Galdamez przygląda się różnym sytuacjom i prowadzi widza do wniosku, że nie ma tu jednoznacznie dobrych czy złych postaci. 

"NA TWOIM MIEJSCU" ANTONIA GALDAMEZA - PEŁNA RECENZJA FILMU

"Niebezpieczni dżentelmeni" reż. Maciej Kawalski

Komedia, w której Maciej Kawalski z lekkością bawi się filmowymi konwencjami i estetykami. W tej przewrotnej historii o zaskakujących skutkach pewnej imprezy, zdarzyć się może wszystko. A dzieje się naprawdę dużo. Jest to film śmieszny, inteligentny, refleksyjny i boleśnie aktualny. Z precyzją Gabrieli Zapolskiej przypomina o społecznej hipokryzji, dulszczyźnie i nierównościach społecznych. A cała sekwencja scen w teatrze, gdzie czuć ducha tarantinowskich "Bękartów wojny", powinna znaleźć się w podręcznikach teorii kina jako doskonały przykład parafrazy.

"NIEBEZPIECZNI DŻENTELMENI" MACIEJA KAWALSKIEGO - PEŁNA RECENZJA FILMU

"Skąd dokąd" reż. Maciek Hamela

Jeden z najlepszych filmów dokumentalnych portretujących zbiorowy koszmar wojny. Zapis wielotygodniowych podróży Maćka Hameli przez Ukrainę, w trakcie których ewakuował swoim vanem szukających bezpiecznego schronienia przed rosyjską brutalnością i bestialstwem. 

"SKĄD DOKĄD" MAĆKA HAMELI - PEŁNA RECENZJA FILMU

"Święto ognia" reż. Kinga Dębska

Ekranizacja głośnej powieści Jakuba Małeckiego. Tym razem w centrum mamy dwie siostry: Nastkę i Łucję, a każdej z nich przyjdzie na swój sposób zmierzyć się z własnymi ograniczeniami.  Kinga Dębska jak mało kto w polskim kinie wie, jak radzić sobie z tematami najtrudniejszymi.

"ŚWIĘTO OGNIA" KINGI DĘBSKIEJ - PEŁNA RECENZJA FILMU

"Teściowie 2" reż. Kalina Alabrudzińska

Ten film ma w sobie coś z tragifarsy, z której wybrzmiewa słodko-gorzka refleksja na temat poszukiwania własnego szczęścia, poczucia pełnej wolności i tego, jakiej trzeba odwagi, żeby poczuć się dobrze samym ze sobą. A wyśmienity kwartet aktorski w głównych rolach to coś, czego potrzebował każdy z nas, chociaż pewnie nikt nawet się tego nie domyślał.  

"TEŚCIOWIE 2" KALINY ALABRUDZIŃSKIEJ - PEŁNA RECENZJA FILMU

"Zielona granica" reż. Agnieszka Holland

Pytanie o ludzką godność, o sprowadzenie człowieka do roli "żywego pocisku", refleksja nad granicą pomiędzy dobrem a złem, człowieczeństwem a zezwierzęceniem. Agnieszka Holland zmusza widza do zastanowienia się nad bardzo prostym pytaniem: "co ja zrobiłbym na ich miejscu?". Po raz kolejny udowadnia, że jak mało kto potrafi przyglądać się globalnym problemom przez pryzmat doświadczeń zwykłych ludzi. Przy okazji stworzyła najlepszy swój film od czasów "Europa, Europa"

"ZIELONA GRANICA" AGNIESZKI HOLLAND - PEŁNA RECENZJA FILMU

"Życie w błocie się złoci" reż. Piotr Kujawiński

Świetnie poprowadzona opowieść o marzeniach, przyjaźni, lojalności i zdradzie. Uniwersalne motywy szekspirowskie, elementy kina kryminalnego i muzycznego zostały zgrabnie powiązane z polską rzeczywistością blokowisk, momentami brutalną i odpychającą.

"ŻYCIE W BŁOCIE SIĘ ZŁOCI" PIOTRA KUJAWIŃSKIEGO - PEŁNA RECENZJA FILMU

Współpraca redakcyjna: Katarzyna Guzik