Królowa Elżbieta II, Michaił Gorbaczow, Andy "Fletch" Fletcher, Jean-Luc Godard, Betty White, Coolio. W ostatnich 12 miesiącach odchodzili wielcy przywódcy, legendy światowego kina, gwiazdy muzyki i działacze społeczni. Przypominamy ich w dniu Wszystkich Świętych.
Frederik Willem de Klerk (1936-2021)
Frederik Willem de Klerk, południowoafrykański polityk, zmarł 11 listopada 2021 roku w Kapsztadzie w wieku 85 lat.
Urodzony w 1936 roku de Klerk był prawnikiem, a od 1972 roku zasiadał w parlamencie Republiki Południowej Afryki z ramienia Partii Narodowej. W sierpniu 1989 roku został siódmym prezydentem RPA. Jeszcze przed objęciem urzędu jako pierwszy czołowy polityk partii rządzącej wyraził publicznie opinię, że żadna wspólnota nie może dominować nad inną. 2 lutego 1990 roku wygłosił słynne przemówienie, które zapoczątkowało kurs łagodzenia, a ostatecznie likwidacji apartheidu. Wystąpienie to przeszło do historii jako "przemówienie o przełomie", w którym przekazał decyzję o zniesieniu stanu wyjątkowego i zwolnieniu więźniów politycznych. W 1994 roku odbyły się pierwsze wolne wybory parlamentarne i prezydenckie, po których do władzy doszła czarnoskóra większość.
W 1993 roku de Klerk wspólnie z Nelsonem Mandelą, który w 1994 roku został kolejnym prezydentem kraju, uhonorowani zostali Pokojową Nagrodą Nobla. De Klerk w 1997 roku wycofał się z polityki.
Wilbur Smith (1933-2021)
Wilbur Smith, anglojęzyczny prozaik, autor popularnych książek przygodowych i historycznych, zmarł 13 listopada 2021 roku w wieku 88 lat.
Smith urodził się w Rodezji Północnej (dzisiejsza Zambia), natomiast młodość spędził w Rodezji Południowej (obecnie Zimbabwe). Studia ukończył w Republice Południowej Afryce, gdzie spędził większość życia. Początkowo był dziennikarzem, następnie został księgowym. W 1964 roku debiutował powieścią "Gdy poluje lew", którą otworzył sagę rodu Courtney'ów. Punktem wyjścia do tej powieści było własne przeżycie ataku lwa. Po jej sukcesie skupił się na pisarstwie. Do najważniejszych jego książek należą: "Odgłos gromu" (The Sound of Thunder), "Płonący brzeg" (The Burning Shore) i "Płomienie gniewu" (Rage).
Spędzona w Afryce młodość stanowiła inspirację wielu jego powieści. Najwięcej jego dzieł to sagi rodu Courtney'ów i Ballantyne'ów obejmujące trzy stulecia - od Afryki kolonialnej do czasów współczesnych. Pisanie tych dzieł autor poprzedził studiami historycznymi. W RPA jego powieści wyprzedawały się w rekordowych nakładach. Popularność zdobył również w krajach anglosaskich.
Stephen Sondheim (1930-2021)
Stephen Sondheim, amerykański kompozytor i autor tekstów, zmarł 26 listopada 2021 roku. Miał 91 lat.
Sondheim urodził się w 1930 roku w Nowym Jorku w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej. Po studiach zaczął pracę przy sitcomie fantasy "Topper", przy którym współtworzył scenariusze kilkunastu odcinków. Pierwsze musicale pisał jeszcze na studiach.
Na Broadwayu debiutował w pierwszej połowie lat 50. Był autorem muzyki i tekstów do takich musicali jak "Saturday Night" (1954), "A Funny Thing Happened On The Way To The Forum" (1962), "Anyone Can Whistle" (1964), "Company" (1972), "Follies" (1972), "A Little Night Music" (1973), "The Frogs" (1974), "Into The Woods" (1987), "Assassins" (1991) oraz "Road Show" (2008). Napisał także teksty piosenek do "West Side Story" (1957) z muzyką Leonarda Bernsteina, "Gypsy" (1959) Jule Styne'a, "Do I Hear A Waltz?" (1965) Richarda Rodgera oraz "Moving On" z muzyką Billy'ego Joela (2001).
W swoim dorobku miał również muzykę filmową oraz pisaną na potrzeby teatru. Do historii amerykańskiej kultury przeszedł jako "ikona Broadwayu" i uznawany jest za najbardziej innowacyjnego, najbardziej wpływowego i najważniejszego kompozytora i tekściarza współczesnej historii Broadwayu. Na koncie Sondheim miał między innymi: Oscara, osiem nagród Tony, osiem nagród Grammy, nagrodę Pulitzera, nagrodę imienia Laurence Oliviera oraz przyznany przez prezydenta USA Baracka Obamę Prezydencki Medal Wolności.
Petr Uhl (1941-2021)
Petr Uhl, czeski dziennikarz, więzień polityczny, obrońca praw człowieka i dysydent, zmarł 1 grudnia 2021 roku. Miał 80 lat.
Uhl był jednym z założycieli Solidarności Polsko-Czechosłowackiej, która łączyła dysydentów po obu stronach granicy komunistycznych państw. Należał do tych działaczy czechosłowackiej opozycji, których wizerunek widnieje na zdjęciach z lat 80. XX wieku umieszczonych na granicy w Karkonoszach.
Był jedną z prominentnych postaci ruchu sprzeciwu wobec komunizmu. Po raz pierwszy znalazł się w więzieniu w 1969 roku, jako jeden z działaczy Ruchu Młodzieży Rewolucyjnej stworzonego przez studentów praskiego wydziału filozofii. W 1971 roku Uhl był sądzony wraz z innymi dysydentami w jednym z pierwszych procesów politycznych po 1968 roku. Po wyjściu na wolność pracował jako projektant, a pod koniec 1976 roku dołączył do grona autorów inicjatywy Karta 77, był wśród jej pierwszych sygnatariuszy.
Po upadku komunizmu Uhl został posłem Zgromadzenia Federalnego Czechosłowacji, ale wolał być dziennikarzem i publicystą niż politykiem. Pisywał do lewicowego dziennika "Pravo" i do powstających mediów internetowych. W socjaldemokratycznym rządzie Milosza Zemana był pełnomocnikiem do spraw praw człowieka. Uhl był kawalerem Krzyża Oficerskiego Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, który otrzymał w 2000 roku.
Bob Dole (1923-2021)
Bob Dole, amerykański senator i republikański kandydat na prezydenta, zmarł 5 grudnia 2021 roku.
Dole, właściwie Robert Joseph Dole, urodził się w 1923 roku w stanie Kansas. Był weteranem drugiej wojny światowej, w kwietniu 1945 roku został postrzelony w prawe ramię i bark. Za męstwo okazane podczas służby otrzymał Brązową Gwiazdę (Bronze Star Medal) oraz dwukrotnie Medal Purpurowego Serca.
Między 1961 a 1969 rokiem zasiadał w Kongresie jako członek Izby Reprezentantów. Następnie przez wiele lat był liderem republikanów w Senacie (w latach 1985-1987 i ponownie w latach 1995–1996), gdzie zasiadał od 1969 roku. W 1976 roku był kandydatem na wiceprezydenta, a w wyborach w roku 1996 kandydatem na prezydenta USA. Był jednym z pierwszych amerykańskich senatorów, którzy jednoznacznie opowiedzieli się za przyjęciem Polski do NATO.
W roku 1997 otrzymał z rąk prezydenta Billa Clintona - swego rywala w walce o najwyższy urząd w państwie - Prezydencki Medal Wolności, który jest najwyższym amerykańskim odznaczeniem cywilnym. W swoich ostatnich latach Dole zajmował się pomocą dla rannych weteranów oraz dbał o pamięć o przedstawicielach pokolenia walczącego w drugiej wojnie światowej. W 2019 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej "za wyjątkowy wkład w przemiany polityczne i gospodarcze w Polsce".
bell hooks (1952-2021)
bell books, pisarka, poetka i pionierka czarnego feminizmu, zmarła 15 grudnia 2021 roku w wieku 69 lat.
Gloria Jean Watkins, przyjęła swój pseudonim - pisany małymi literami - na cześć swojej prababci. hooks urodziła się w Hopkinsville w stanie Kentucky w 1952 roku jako czwarta z siedmiorga rodzeństwa. Uczęszczała do szkół, w których obowiązywała segregacja rasowa, następnie studiowała na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii. Doktorat z literatury uzyskała na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz.
Debiutowała w 1978 roku tomem poezji, jednak pierwszą istotną jej publikacją była "Ain't a Woman? Black Woman and Feminism", która obecnie jest jedną z najważniejszych książek feministycznych. W ciągu swojej ponad 40-letniej kariery, napisała 40 książek, które przetłumaczone zostały na 15 języków. Była również autorką wielu ważnych artykułów naukowych, w których zajmowała się zagadnieniami związanymi między innymi z rasizmem, feminizmem, gender, klasowością społeczną, seksualnością, mediami, historią i sztuką. Jej teksty - dotyczące chociażby marginalizacji społecznej Afroamerykanek - zyskały ponownie na popularności w 2020 roku, gdy przez Stany Zjednoczone przetoczyła się fala protestów przeciwko brutalności policji wobec czarnoskórych.
Richard Rogers (1933-2021)
Richard Rogers, jeden z najsłynniejszych brytyjskich architektów, zmarł 18 grudnia 2021 roku w wieku 88 lat. Był czwartym brytyjskim laureatem Nagrody Pritzkera - jednej z najważniejszych w świecie architektury.
Rogers urodził się w 1933 r. we Florencji w rodzinie angielsko-włoskiej. Sławę zdobył na początku lat 70. dzięki zaprojektowanemu wspólnie z włoskim architektem Renzo Piano Centrum Pompidou w Paryżu. Budynek z wyprowadzonymi na zewnątrz schodami, windami, instalacjami i rurami budził wówczas ogromne kontrowersje. Podobną formę ma inny jego znany projekt, zrealizowany już samodzielnie budynek towarzystwa ubezpieczeniowego Lloyd's w Londynie.
Richard Rogers zaprojektował także m.in. siedzibę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, budynek parlamentu Walii w Cardiff, kopułę Millennium Dome oraz wieżowiec Leadenhall Building w Londynie, wieżowiec 3 World Trade Center w miejscu dawnych wież WTC w Nowym Jorku, terminal 5 na londyńskim lotnisku Heathrow i terminal 4 na lotnisku Barajas w Madrycie.
W 1991 roku otrzymał tytuł szlachecki z rąk królowej Elżbiety II, pięć lat później przyjął tytuł dożywotniego barona oraz nazwisko Lord Rogers of Riverside.
Joan Didion (1934-2021)
Joan Didion, jedna z najwybitniejszych amerykańskich pisarek, zmarła 23 grudnia 2021 roku w Nowym Jorku.
Eseistka, dziennikarka, powieściopisarka oraz scenarzystka urodziła się w Sacramento. W 1956 roku przeniosła się do Nowego Jorku, gdzie rozpoczęła pracę w magazynie "Vogue". W 1963 roku debiutowała powieścią "Run River". W swoim dorobku miała 19 książek. Łączyła działalność dziennikarską z twórczością literacką. Jej powieści psychologiczno-obyczajowe poruszały kwestie dezintegracji współczesnego społeczeństwa. W zbiorach esejów poddała krytyce amerykańską rzeczywistość społeczno-polityczną.
Pisarka w 2005 roku została laureatką National Book Award, jednej z najbardziej prestiżowych nagród literackich w USA. Wyróżnienie otrzymała za książkę "Rok magicznego myślenia", w której opisuje żałobę po stracie męża, pisarza Johna Gregory'ego Dunne'a, który zmarł w 2003 roku z powodu ataku serca. Książka ta znalazła się także w finale Nagrody Pulitzera w kategorii biografii i autobiografii. Półtora roku po śmierci męża pisarka przeżyła kolejną tragedię - z powodu ostrego zapalenia trzustki zmarła jej córka, Quintana Roo, co literatka opisała w "Błękitnych nocach".
W 2013 roku Didion została odznaczona przez ówczesnego prezydenta USA Baracka Obamę Narodowym Medalem Sztuk.
Desmond Tutu (1931-2021)
Arcybiskup Desmond Tutu, laureat Pokojowej Nagrody Nobla i weteran walki przeciwko apartheidowi w RPA, zmarł 26 grudnia 2021 roku w wieku 90 lat.
Urodzony w 1931 roku Desmond Mpilo Tutu był pierwszym czarnoskórym arcybiskupem południowoafrykańskiego Kościoła anglikańskiego. Ceniony jest jego dorobek teologiczny, ale również zaangażowanie w walkę z wszelkimi formami dyskryminacji.
Miał ogromny wkład w zapewnienie pokojowych warunków transformacji w RPA, bardzo angażował się także w obronę praw człowieka. Desmond Tutu angażował się też w działania prewencyjne na rzecz ograniczenia rozprzestrzeniania się HIV/AIDS w Afryce. Opowiadał się za uznaniem małżeństw tej samej płci i respektowaniem praw ludzi ze środowisk LGBT. W 1984 roku został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
Harry Reid (1939-2021)
Harry Reid, były lider Partii Demokratycznej w amerykańskim Senacie, zmarł 28 grudnia 2021 roku. Miał 82 lata.
Harry Reid, były pięściarz amator, z ramienia Partii Demokratycznej reprezentował Nevadę przez ponad 30 lat w obu izbach amerykańskiego parlamentu - Senacie oraz Izbie Reprezentantów. W 1982 roku po raz pierwszy dostał się do Izby Reprezentantów, cztery lata później uzyskał mandat senatora. W swej karierze politycznej był między innymi liderem większości w Senacie, gdzie wspierał działania prezydenta Baracka Obamy. Mimo zaciętego sprzeciwu mniejszości republikańskiej Reid przyczynił się do przyjęcia prezydenckiej ustawy upowszechniającej ochronę zdrowia, znanej jako Obamacare. Był znany z niewybrednych wypowiedzi na temat swoich konkurentów z Partii Republikańskiej.
Betty White (1922-2021)
Betty White, jedna z najwybitniejszych aktorek komediowych w historii, zmarła 31 grudnia 2021 roku. Miała 99 lat.
White, laureatka między innymi pięciu nagród Emmy i jednej Grammy, debiutowała w 1939 roku i przeszła do historii przemysłu rozrywkowego jako artystka o najdłuższej karierze zawodowej. Portal IMDb informuje, że ostatnią rolę zagrała w krótkometrażowej animacji Pixara "Forky Asks a Questions" w 2019 roku, co daje 80-letnią karierę aktorską. Za najdłuższą kobiecą karierę telewizyjną w historii w dzień swoich 95. urodzin w 2017 roku trafiła do Księgi Rekordów Guinnessa. Przez Amerykanów określana była jako "skarb narodowy".
31 grudnia, kilka godzin po śmierci aktorki, wyemitowany został ponownie odcinek "Saturday Night Live" z 2010 roku, którego była gospodynią. 88-letnia wówczas White została zaproszona do programu w wyniku petycji, jaką podpisało prawie pół miliona jej fanów. Tym samym stała się najstarszą osobą, która prowadziła "SNL". Występ przyniósł jej piątą w karierze nagrodę Emmy. Jej ostatnią dużą rolą telewizyjną była postać Elki Ostrovsky w kręconym w latach 2010-2015 serialu "Rozpalić Cleveland" u boku Valerie Bertinelli, Wendie Malick oraz Jane Leeves.
Sidney Poitier (1927-2022)
Sidney Poitier - amerykański aktor, reżyser i dyplomata, zmarł 6 stycznia w wieku 94 lat.
Poitier urodził się w Miami w 1927 roku. Wychował się na farmie na Bahamach i miał tylko rok formalnej edukacji. Był pierwszym Afroamerykaninem nominowanym do Oscara w kategorii najlepsza główna rola męska ("Ucieczka w kajdanach" w reż. Stanleya Kramera) i pierwszym Afroamerykaninem, który zdobył tę nagrodę. Historyczną statuetkę otrzymał w 1964 roku za główną rolę w "Polnych liliach" w reżyserii Ralpha Nelsona.
W 2002 odebrał także honorowego Oscara za całokształt twórczości. Wystąpił w ponad 50 filmach, wyreżyserował też dziewięć produkcji. W 1974 roku otrzymał z rąk brytyjskiej królowej Elżbiety II (będącej również królową Bahamów) tytuł szlachecki. Reprezentował Bahamy jako ambasador w Japonii i przy UNESCO. W 2009 roku Poitier odebrał z rąk ówczesnego prezydenta USA Baracka Obamy Prezydencki Medal Wolności, najwyższe amerykańskie odznaczenie cywilne.
Bob Saget (1956-2022)
Bob Saget, któremu światowy rozgłos przyniosła rola w serialu "Pełna chata", zmarł nagle 9 stycznia w Orlando na Florydzie.
Robert Lane Saget urodził się 17 maja 1956 roku w Filadelfii. Jako komik debiutował w wieku 17 lat. W 1978 roku ukończył studia i przeprowadził się do Los Angeles. Przez następne kilka lat był tam gospodarzem w klubie Comedy Store, gdzie współpracował między innymi z Robinem Williamsem czy Davidem Lettermanem. Saget stał się jednym z najważniejszych przedstawicieli amerykańskiego stand-upu. Za swoją płytę "That's What I'm Talking About" został w 2014 roku nominowany do nagrody Grammy w kategorii najlepszy album komediowy.
W 1987 roku przez przypadek trafił do powstającej właśnie produkcji "Pełnej chaty", gdzie wcielił się w postać Danny'ego Tannera. Dwa lata później zadebiutował jako gospodarz programu telewizyjnego "America's Funniest Home Videos" i pracował w nim do 1997 roku. Innym ważnym tytułem w jego dorobku była rola narratora w serialu komediowym "Jak poznałem waszą matkę".
David Sassoli (1956-2022)
David Sassoli, dziennikarz, polityk i przewodniczący Parlamentu Europejskiego, zmarł 11 stycznia 2022 roku w wieku 65 lat.
Sassoli urodził się we Florencji, gdzie ukończył studia politologiczne. W połowie lat 80. rozpoczął profesjonalną karierę dziennikarską. W latach 1985-92 był reporterem dziennika "Il Giorno", dla którego relacjonował najważniejsze wydarzenia. Był świadkiem wielu najważniejszych momentów historii tamtego okresu. Jako jeden z wielu 9 listopada 1989 roku brał udział w fizycznym burzeniu muru berlińskiego. Po 1992 roku pracował jako reporter i prezenter telewizyjny oraz publicysta.
W 2009 roku David Sassoli rozpoczął karierę polityczną startując w wyborach do Parlamentu Europejskiego. W europarlamencie zasiadał przez kolejne 12 lat. 3 lipca 2019 roku został wybrany na przewodniczącego Parlamentu Europejskiego. Zmarł w trakcie pełnienia tej funkcji.
Meat Loaf (1947-2022)
Meat Loaf, amerykański piosenkarz i aktor, zmarł 20 stycznia 2022 roku w wieku 74 lat.
Meat Loaf urodził się 1947 roku jako Marvin Lee Aday. W czasie sześciu dekad kariery artystycznej sprzedał ponad 100 milionów płyt na całym świecie i wystąpił w przeszło 65 filmach, w tym w "Podziemnym kręgu", "Rocky Horror Picture Show" czy "Focus".
Jego płyta muzyczna "Bat Out of Hell" z 1977 roku do tej pory znajduje się wśród dziesięciu najlepiej sprzedających się albumów wszech czasów.
Monica Vitti (1931-2022)
Monica Vitti, jedna z najsłynniejszych aktorek włoskich, zmarła 2 lutego 2022 roku w wieku 90 lat.
Monica Vitti urodziła się w Rzymie w 1931 roku. W kinie debiutowała w 1954 roku rolą w filmie Ettore Scoli "Ridere! Ridere! Ridere!". Trzy lata później dołączyła do Teatro Nuovo di Milano, który wówczas prowadził Michelangelo Antonioni. Była jego muzą przez kolejną dekadę. Związała się z nim w życiu artystycznym i osobistym. Vitti zagrała we wszystkich częściach słynnej "trylogii samotności", na którą składają się filmy: "Przygoda" (1960), "Noc" (1961) i "Zaćmienie" (1962), a także w filmie "Czerwona pustynia". W kolejnych dekadach zagrała jeszcze w ponad 20 filmach, w tym w "Widmie wolności" Luisa Bunuela oraz "Dramacie zazdrości" Ettore Scoli. Królowała we włoskich komediach.
Ostatnio publicznie pokazała się w 2002 roku. Wycofała się z życia publicznego z powodu choroby Alzheimera.
William Hurt (1950-2022)
William Hurt, amerykański aktor i producent filmowy zmarł 13 marca 2022 roku - tydzień przed 72. urodzinami.
Hurt, który studiował w prestiżowej Juilliard School w Nowym Jorku, stał się jednym z najpopularniejszych aktorów pierwszoplanowych lat 80. Zdobył trzy nominacje do Oscara dla najlepszego aktora za role w filmach "Pocałunek kobiety pająka" (1985), "Dzieci gorszego Boga" (1986) i "Telepasja" (1987). Oscara zdobył w 1985 roku za rolę homoseksualisty, który w "Pocałunku kobiety pająka" dzielił celę więzienną z więźniem politycznym w Brazylii. W 2005 roku Hurt otrzymał także nominację do Oscara w kategorii najlepszy aktor drugoplanowy za rolę w thrillerze kryminalnym "Historia przemocy".
Aktor ujawnił w 2018 roku, że zdiagnozowano u niego nieuleczalnego raka prostaty, który rozprzestrzenił się na kości.
Madeleine Albright (1937-2022)
Madeleine Albright, amerykańska polityk i pierwsza kobieta na stanowisku sekretarza stanu USA, zmarła 23 marca 2022 roku w wieku 84 lat.
Z pochodzenia była Czeszką. Urodziła się w Pradze w 1937 roku jako Marie Jana Korbelova, córka czechosłowackiego dyplomaty. Do USA wyemigrowała razem z rodziną w 1948 roku w wieku 11 lat. Po ukończeniu studiów na Wellesley College i doktoracie na uniwersytecie Columbia pracowała jako doradczyni wpływowego senatora Edmunda Muskie. Następnie pracowała w Radzie Bezpieczeństwa Narodowego Białego Domu pod przewodnictwem Zbigniewa Brzezińskiego, byłego doradcy ds. bezpieczeństwa narodowego prezydenta USA Jimmy'ego Cartera i jednego z największych w USA autorytetów w dziedzinie stosunków międzynarodowych.
Po objęciu prezydentury przez Billa Clintona w 1992 r. została mianowana jako ambasador USA przy ONZ, by w 1997 objąć stanowisko szefowej amerykańskiej dyplomacji. Była jedną z kluczowych orędowniczek rozszerzenia NATO o Polskę, Czechy i Węgry, co stało się faktem w 1999 r.
Po odejściu z polityki Albright pracowała m.in. jako profesor na Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie i działała na rzecz promocji praw kobiet. Stale też komentowała wydarzenia na świecie. W 2012 roku została odznaczona Prezydenckim Medalem Wolności.
Taylor Hawkins (1972-2022)
Taylor Hawkins, amerykański perkusista grupy Foo Fighters, zmarł 25 marca 2022 roku w wieku 50 lat.
Hawkins urodził się w 1972 roku. Zanim dołączył do Foo Fighters w 1997 roku, współpracował między innymi z Alanis Morissette. Z Foo Fighters nagrał osiem studyjnych albumów. Nie tylko grał na perkusji, ale też czasem śpiewał na koncertach. Jest też autorem kilku tekstów piosenek. Muzycy w tym czasie sięgnęli po wiele nagród, m.in. 15 statuetek Grammy. Dyskografię grupy w tym składzie zamyka krążek "Medicine at Midnight", który został wydany 5 lutego 2021 roku.
W 2005 roku brytyjski magazyn "Rhythm" uznał go najlepszym rockowym perkusistą. Od 1997 zmagał się z uzależnieniem od narkotyków. W 2001 przebywał w dwutygodniowej śpiączce po zmieszaniu alkoholu i środków przeciwbólowych.
Władimir Żyrinowski (1946-2022)
Władimir Żyrinowski, nacjonalistyczny rosyjski polityk i deputowany do Dumy Państwowej, zmarł 6 kwietnia 2022 roku.
Żyrinowski od 1989 roku stał na czele Liberalno-Demokratycznej Partii Rosji (do 1992 roku była to Liberalno-Demokratyczna Partia Związku Sowieckiego). Jako jej kandydat kilkukrotnie startował w wyborach prezydenckich w Rosji. Jego kariera nabrała rozpędu, gdy w 1991 roku zajął trzecie miejsce w wyborach, w których prezydentem Rosji został Borys Jelcyn. Dwa lata później jego partia zajęła drugie miejsce w wyborach parlamentarnych.
W późniejszych latach Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji stała się częścią tak zwanej "systemowej opozycji" wobec rządów Władimira Putina. Pozornie uchodził za politycznego rywala prezydenta Rosji, w praktyce wspierał go w kluczowych decyzjach, na przykład aneksji Krymu w 2014 roku. Dla Kremla przydatny był również z innego powodu - jego radykalne publikacje były wykorzystywane do badania reakcji rosyjskiej opinii publicznej.
Władimir Żyrinowski słynął z ciętego języka i często szokujących wypowiedzi, w tym gróźb ataku atomowego na różne zachodnie kraje, przejęcia Alaski od Stanów Zjednoczonych czy poszerzenia granic Rosji do punktu, w którym rosyjscy żołnierze będą mogli "umyć buty w ciepłych wodach Oceanu Indyjskiego" - przypominał po jego śmierci Reuters.
Vangelis (1943-2022)
Vangelis, grecki kompozytor muzyki elektronicznej i filmowej, zmarł 17 maja 2022 roku w Paryżu.
Vangelis urodził się jako Evangelos Odysseas Papathanassiou 29 marca 1943 roku w niewielkiej miejscowości w pobliżu greckiego miasta Wolos. Nigdy nie odebrał żadnej formalnej edukacji muzycznej, jednak w jego rodzinnym domu stał fortepian. Nie nauczył się czytać ani zapisywać nut - nie chciał. Jego proces twórczy polegał przede wszystkim na improwizacji. Vangelis zasiadał w swoim studiu w otoczeniu syntezatorów zbudowanych tak, że tylko on wiedział, jak się nimi posługiwać.
Zaczynał grać spontanicznie. Zazwyczaj po godzinie lub dwóch miał gotowe zręby albumu (jeśli utwory miały być następnie rozpisane na chór, solistów, instrumentalistów, orkiestrę) lub całość. Korekt i zmian dokonywał rzadko. Zatrudniał pomocników, którzy tworzyli zapisy nutowe jego dzieł na podstawie odsłuchu - wyłącznie po to, by inni mogli grać jego kompozycje w salach koncertowych.
Komponował albumy solowe - do najsłynniejszych należą "Heaven and Hell", "Albedo 0.39", "Spiral", "Mask", "Direct", "The City" i "Voices" - muzykę filmową, monumentalne utwory angażujące chór i orkiestrę symfoniczną, kompozycje klasyczne i awangardowe.
Miejsce w historii muzyki zapewniły mu kompozycje do filmów. W 1982 roku otrzymał Oscara za muzykę do filmu Ridleya Scotta "Rydwany ognia". Z reżyserem tym współpracował jeszcze przy "Łowcy androidów" oraz "1492. Wyprawa do raju". Był autorem muzyki do wielu filmów dokumentalnych Jacques'a Cousteau.
Ray Liotta (1954-2022)
Ray Liotta, amerykański gwiazdor kina gangsterskiego, zmarł 26 maja 2022 roku.
Liotta urodził się w Newark w 1954 roku. Po ukończeniu Uniwersytetu w Miami został zaangażowany przez telewizję NBC do roli w operze mydlanej "Another World". Uwagę widzów i krytyków przykuł jednak dopiero w 1986 roku, kiedy wystąpił w komediowym thrillerze "Dzika namiętność" u boku Melanie Griffith i Jeffa Danielsa. Rola w tym obrazie przyniosła artyście nominację do Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego.
Aktor stał się ikoną kina gangsterskiego. W "Chłopcach z ferajny" Martina Scorsese z 1990 roku stworzył u boku Roberta De Niro i Joe Pesciego niezapomnianą postać Henry'ego Hilla.
W 1989 roku zagrał jedną ze swoich najlepszych ról w "Polu marzeń". W filmie "Corrina, Corrina" (1994) udowodnił, że potrafi zagrać także role romantyczne, a w "Operacji słoń" (1995) i w "Muppetach z Kosmosu" (1999) pokazał, że sprawdza się także w kinie rodzinnym. Doskonały był dla niego 2001 rok. Zagrał wtedy w hitach "Blow", "Hannibal" i w "Wielkim podrywie".
Andy "Fletch" Fletcher (1961-2022)
Brytyjski klawiszowiec i basista Depeche Mode Andy "Fletch" Fletcher zmarł 26 maja 2022 roku.
"Fletch" urodził się w 1961 roku w Nottingham, a następnie przeniósł się do Basildon, gdzie pod koniec lat 70. wraz z Martinem Gore'em i Vince'em Clarkiem założył zespół Composition Of Sound. Po dołączeniu wokalisty Dave'a Gahana grupa zmieniła nazwę na Depeche Mode.
Andy Fletcher wystąpił na wszystkich 14 albumach studyjnych Depeche Mode, w tym "Songs Of Faith And Devotion" z 1993 roku oraz "Ultra" z 1997 roku, które dotarły na pierwsze miejsca brytyjskiej listy przebojów. W 2020 roku Depeche Mode zostało włączone do Rock And Roll Hall Of Fame.
Grupa Depeche Mode sprzedała ponad 100 milionów egzemplarzy płyt. Trafiali na wiele zestawień najważniejszych artystów wszech czasów. Ich 17 krążków znalazło się na brytyjskiej liście płyt Top 10, a 54 piosenek trafiało do UK Single Chart.
Angelo Sodano (1927-2022)
Kardynał Angelo Sodano, bliski współpracownik św. Jana Pawła II, zmarł 27 maja 2022 roku w wieku 94 lat.
Kardynał Sodano urodził się w 1927 roku w Piemoncie na północy Włoch. Otrzymał tytuł doktora teologii Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego i prawa kanonicznego na Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie. Był też absolwentem Papieskiej Akademii Kościelnej kształcącej dyplomatów Watykanu.
W dyplomacji Stolicy Apostolskiej pracował od 1962 roku. Najpierw był sekretarzem nuncjatur w kilku krajach Ameryki Południowej, w 1968 roku wrócił do Watykanu. Od 1977 do 1988 roku roku był nuncjuszem apostolskim w Chile, gdy krajem tym rządził dyktator Augusto Pinochet.
Następnie objął stanowisko sekretarza do spraw kontaktów z państwami w Sekretariacie Stanu, czyli szefa dyplomacji. W 1991 roku z nominacji Jana Pawła II został sekretarzem stanu Stolicy Apostolskiej po tym, gdy na emeryturę odszedł kardynał Agostino Casaroli. Rok później Angelo Sodano otrzymał od polskiego papieża nominację kardynalską.
Sekretarzem stanu był do końca pontyfikatu Jana Pawła II, a także przez ponad rok – Benedykta XVI. Rezygnację złożył w 2006 roku. Od 2005 był dziekanem Kolegium Kardynalskiego. W 2019 roku papież Franciszek przyjął jego rezygnację.
Jean-Louis Trintignant (1930-2022)
Jean-Louis Trintignant, legenda francuskiego kina, zmarł 17 czerwca 2022 roku w wieku 91 lat.
Był jednym z najsłynniejszych aktorów francuskiej Nowej Fali, ale grał też w wielu filmach włoskich. Pracował z najlepszymi reżyserami jak Costa-Gavras, Francois Truffaud, Claude Chabrol, Ettore Scola czy Dino Risi. W latach 60. i 70. nie było roku bez wielkiej roli dla Trintignanta. W 1969 roku otrzymał nagrodę dla najlepszego aktora podczas 22. Festiwalu Filmowego w Cannes za rolę w thrillerze "Z".
Trintignant zasłynął przede wszystkim rolami w "I Bóg stworzył kobietę" Rogera Vadima i "Kobiecie i mężczyźnie" Claude'a Leloucha. Pierwszy z nich stanowił przełom w jego karierze, drugi przyniósł mu sławę. Zagrał w wielu ambitnych filmach, takich jak "Trzy kolory. Czerwony" Krzysztofa Kieślowskiego, "Konformista" Bernardo Bertolucciego, "Moja noc u Maud" Erica Rohmera czy "Miłość" Michaela Haneke. Za tę ostatnią rolę otrzymał w 2013 roku nagrodę Cezara dla najlepszego aktora, a film został nagrodzony Złotą Palmą w Cannes w 2012 roku. Haneke powiedział, że napisał tę rolę specjalnie dla Trintignanta.
Trintignant był również kierowcą rajdowym, między innymi startował wielokrotnie w rajdowych samochodowych mistrzostwach świata i rajdzie Monte Carlo. W 2018 roku zdiagnozowano u niego raka prostaty, w 2021 roku pojawiły się doniesienia, że aktor traci wzrok, a stan jego zdrowia znacząco się pogorszył.
James Caan (1940-2022)
James Caan, amerykański aktor, zmarł 6 lipca 2022 roku.
Urodził się w 1940 roku na nowojorskim Bronksie. Debiutował na Off-Broadwayu. Był aktorem filmowym, telewizyjnym i teatralnym. Na dużym ekranie pojawił się po raz pierwszy w 1963 roku w komedii romantycznej "Słodka Irma" ("Irma la Douce"). Drzwi do odegrania roli Santino "Sonny'ego" Corleone w "Ojcu chrzestnym" z 1972 roku otworzył mu reżyser i scenarzysta Francis Ford Coppola. Zagrał w ponad pięćdziesięciu filmach.
W 1973 był nominowany do Oscara za rolę w "Ojcu chrzestnym". Otrzymał cztery nominacje do Złotych Globów, kolejno za "The Glory Guys" w 1966 roku, "Ojca chrzestnego" w 1973 roku, "Gracza" w 1975 roku i "Zabawną damę" w 1976 roku. W 1972 roku był nominowany do nagrody Emmy za "Piosenkę Briana". Zasłynął również z tego, jakie role odrzucił, a proponowano mu między innymi zagranie w "Locie nad kukułczym gniazdem" Milosza Formana, "Czasie Apokalipsy" Coppoli i "Sprawie Kramerów" Roberta Bentona.
Kariera Caana, który nie stronił od narkotyków, załamała się, gdy rzucił pracę na planie filmu Roberta Altmana "Pakt Holcrofta". Wrócił do pracy dopiero kilka lat później, gdy Coppola zaoferował mu rolę w "Kamiennych ogrodach", ale dopiero wyreżyserowany przez Roba Reinera film "Misery" okazał się jego kolejnym sukcesem.
Shinzo Abe (1954-2022)
Shinzo Abe zmarł 8 lipca 2022 roku. Były szef japońskiego rządu został śmiertelnie postrzelony w trakcie wystąpienia w miejscowości Nara położonej 20 kilometrów od Kioto.
Shinzo Abe urodził się we wpływowej politycznej rodzinie 21 września 1954 roku w Tokio. Jego dziadek pełnili funkcję szefa rządu (1957-1960), ojciec natomiast był ministrem handlu zagranicznego i przemysłu (1981-1982) oraz ministrem spraw zagranicznych (1982-1986). Abe ukończył nauki polityczne na Uniwersytecie Seikei w Musashino. Do Izby Reprezentantów (niższej izby parlamentu Japonii) został wybrany w 1993 roku w wieku 38 lat. Był premierem Japonii w latach 2006-2007 oraz 2012-2020 i w tym czasie pełnił również rolę przewodniczącego Partii Liberalno-Demokratycznej. Funkcję szefa japońskiego rządu sprawował najdłużej w historii kraju.
28 sierpnia 2020 roku ogłosił, że z powodów zdrowotnych rezygnuje ze stanowiska premiera. Nie usunął się jednak w polityczny cień. W ciągu tych dwóch lat wykazywał się aktywnością i regularnie pojawiał się w mediach komentując bieżące sprawy. Wspierał kandydatów swojej partii przed zbliżającymi się wyborami.
Abe przeprowadził w swoim kraju zdecydowane reformy aby zakończyć trwający niemal dwie dekady okres stagflacji, czyli stagnacji gospodarczej połączonej z deflacją. Stały spadek poziomu cen skutkował wtedy między innymi zmniejszoną opłacalnością produkcji i w efekcie recesją gospodarki. Rząd postanowił rozruszać gospodarkę zwiększając wydatki, drukując pieniądze i wprowadzając reformy strukturalne między innymi na rynku pracy. Taka polityka rządu nazwana została od jego nazwiska Abenomiką.
Tony Sirico (1942-2022)
Tony Sirico, amerykański aktor włoskiego pochodzenia, zmarł 8 lipca 2022 roku.
Urodził się w 1942 roku na nowojorskim Brooklynie. Na początku lat 70. odbył wyrok 20 miesięcy pozbawienia wolności w związku z zarzutami nielegalnego posiadania broni palnej. Aktor często wcielał się w rolę amerykańskich gangsterów włoskiego pochodzenia. W 1990 roku wystąpił w filmie Martina Scorsese "Chłopcy z ferajny". Największą rozpoznawalność przyniosła mu jednak rola gangstera Pauliego Walnutsa w serialu HBO "Rodzina Soprano".
Sirico kilkukrotnie pojawiał się także w filmach Woody'ego Allena, takich jak "Strzały na Broadwayu" (1994), "Jej wysokość Afrodyta" (1995), "Wszyscy mówią: kocham cię" (1996), "Przejrzeć Harry'ego" (1997), "Celebrity" (1998) oraz "Śmietanka towarzyska" (2016).
Ivana Trump (1949-2022)
Ivana Trump, modelka, biznesmenka i była żona miliardera, 45. prezydenta USA Donalda Trumpa, zmarła 14 lipca 2022 roku.
Urodziła się w 1949 roku jako Ivana Zelnickova w czeskim Zlinie (ówczesnym czechosłowackim Gottwaldovie). Do Nowego Jorku przyjechała w połowie lat 70. XX wieku. To tam poznała miliardera, późniejszego 45. prezydenta Stanów Zjednoczonych Donalda Trumpa. Była jego pierwszą żoną (związek małżeński zawarli w 1977 roku), para miała trójkę dzieci: Donalda Juniora (urodzonego w 1977 roku), Ivankę (urodzoną w 1981 roku) oraz Erica (urodzonego w 1984 roku).
Małżeństwo w latach 80. było jedną z najbardziej wpływowych nowojorskich par. Zdecydowali się na rozwód, gdy na jaw wyszedł romans Donalda Trumpa. Sprawę sfinalizowano w 1992 roku.
Paul Sorvino (1939-2022)
Paul Sorvino, amerykański aktor filmowy i telewizyjny, zmarł 25 lipca 2022 roku. Rozgłos przyniosła mu rola gangstera Paulie Cicero w filmie Martina Scorsese "Chłopcy z ferajny".
Poza rolą w "Chłopcach z ferajny" Sorvino w 1991 roku grał również policjanta Phila Cerretty'ego w popularnym w USA serialu "Prawo i porządek". Był także znany z filmów "Nixon" czy "Romeo i Julia". W sumie w filmie i telewizji pracował ponad 50 lat.
David Trimble (1944-2022)
Północnoirlandzki polityk David Trimble, laureat Pokojowej Nagrody Nobla, zmarł 25 lipca 2022 roku.
Z wykształcenia był prawnikiem. Ukończył Queen’s University w Belfaście. W 1995 został szefem Ulsterskiej Partii Unionistycznej. Od 1990 roku był członkiem brytyjskiej Izby Gmin. Trimble, mimo oporu wewnątrz własnej partii, był jednym z architektów porozumienia pokojowego między katolikami a protestantami w Irlandii Północnej. Tak zwane porozumienie wielkopiątkowe z 1998 roku zakończyło trzy dekady krwawych starć między zwolennikami zjednoczenia Irlandii, głównie katolikami, a zwolennikami utrzymania ścisłych związków z Wielką Brytanią, głównie protestantami.
David Trimble został za to, wspólnie z katolickim politykiem Johnem Hume'em, uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla. Trimble był pierwszym szefem rządu Irlandii Północnej.
Olivia Newton-John (1948-2022)
Brytyjsko-australijska aktorka i piosenkarka Olivia Newton-John zmarła 8 sierpnia 2022 roku. Miała 73 lata.
Urodziła się w Wielkiej Brytanii w 1948 roku, ale wychowała w Australii. Swego pierwszego singla nagrała mając 18 lat, ale już wcześniej występowała między innymi w australijskich programach telewizyjnych. Później przeprowadziła się do USA, gdzie miała własny program telewizyjny w sieci ABC. Występowała w wielu musicalach, w tym "Xanadu", ale największą sławę przyniosła jej rola w "Grease", w którym zagrała wraz z Johnem Travoltą.
W swojej muzycznej karierze zdobyła cztery statuetki Grammy. W 1979 roku królowa Elżbieta II odznaczyła ją Orderem Imperium Brytyjskiego za jej zasługi w filmie i muzyce. Piosenkarka zmagała się z rakiem piersi, pierwszą operację przeszła w 1992 roku. Angażowała się w promowanie profilaktyki tej choroby, stworzyła w tym celu fundację.
Michaił Gorbaczow (1931-2022)
Michaił Gorbaczow, ostatni przywódca Związku Radzieckiego, zmarł 30 sierpnia 2022 roku po długiej chorobie.
Z wykształcenia prawnik i ekonomista agronom, karierę partyjną rozpoczynał w Kraju Stawropolskim. Od 1971 roku był członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR) odpowiedzialnym za rolnictwo, ale szybko zyskał wpływ również na inne dziedziny. W 1985 roku został sekretarzem generalnym KPZR. Od 1988 roku był także przewodniczącym prezydium Rady Najwyższej ZSRR, czyli formalnie - głową państwa.
Z jego inicjatywy rozpoczęła się trwająca w latach 1985-1991 próba wielostronnych reform w państwie znana jako "pieriestrojka" - przebudowa. Faktycznie jej celem była poprawa ustroju (a nie jego zmiana) poprzez wsparcie demokratyzacji i zwiększenie wpływu społeczeństwa na władzę, rozszerzenie praw kolektywów pracowniczych i organizacji społecznych, poprawę funkcjonowania prawa. Gorbaczow zainicjował politykę "głasnosti" (jawności) która zaowocowała przyjęciem w 1990 roku ustawy o zniesieniu cenzury państwowej.
Z rządami Gorbaczowa związane są takie epokowe wydarzenia, jak zakończenie wyścigu zbrojeń, wycofanie wojsk radzieckich z Afganistanu czy zjednoczenie Niemiec. Ze względu na te dokonania Gorbaczow cieszył się szacunkiem i sympatią na Zachodzie. W 1990 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za działania na rzecz rozbrojenia nuklearnego i umocnienia bezpieczeństwa światowego, które podjął po spotkaniu z prezydentem USA Ronaldem Reaganem w Reykjaviku w 1986 roku.
Królowa Elżbieta II (1926-2022)
Królowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej Elżbieta II zmarła 8 września 2022 roku.
Urodziła się jako Elizabeth Alexandra Mary Windsor 21 kwietnia 1926 roku w Londynie. Była starszą córką króla Jerzego VI i jego żony Elżbiety Bowes-Lyon. Tytuł królewski przyjęła w 1952 roku, po śmierci ojca, a koronacja odbyła się 2 czerwca 1953 roku w Opactwie Westminsterskim.
Królowa Elżbieta II znana była z obowiązkowości i oddania służbie na rzecz kraju i Brytyjczyków. Nie ujawniała swoich poglądów politycznych, ale jako Głowa Wspólnoty Narodów odbywała regularne konferencje z premierami państw członkowskich. Do jej zadań należały oficjalne wizyty w różnych krajach, przyjmowała też przedstawicieli innych państw u siebie. Podróżowała więcej niż jakikolwiek inny przedstawiciel brytyjskiej monarchii. Wiele jej podróży miało historyczne znaczenie. W ciągu 70 lat panowania odwiedziła ponad 100 krajów, pokonując odległość równą 42-krotnemu okrążeniu Ziemi. To jeden z wielu rekordów, które ustanowiła w trakcie swojego długiego panowania.
Za panowania królowej Elżbiety Wielka Brytania miała 15 premierów - począwszy od Winstona Churchilla, skończywszy na Liz Truss. Ostatni raz królowa wystąpiła publicznie 6 września. Opublikowano zdjęcie z zamku Balmoral na którym widać ją, gdy ściska dłoń nowo mianowanej premier Liz Truss.
Jean-Luc Godard (1930-2022)
Jeden z najwybitniejszych twórców filmowych w historii Jean-Luc Godard zmarł 13 września 2022 roku w wieku 91 lat. Godard zdecydował się na wspomagane samobójstwo, które jest dopuszczalne w Szwajcarii.
Reżyser, scenarzysta i krytyk filmowy urodził się 3 grudnia 1930 roku w zamożnej francusko-szwajcarskiej rodzinie w paryskiej VII dzielnicy. Razem z nim Nową Falę tworzyli między innymi François Truffaut czy Eric Rohmer, chociaż to właśnie Godard stanął na czele nurtu. Był jednym z najbardziej uznanych reżyserów na świecie. Jego filmy - takie jak "Do utraty tchu" czy "Pogarda" - zerwały z ustalonymi konwencjami francuskiego kina lat 60. i pomogły zapoczątkować nowy sposób robienia filmów łącznie z pracą kamery z ręki, przeskokami i egzystencjalnymi dialogami. Jego filmy przesuwały granice kina i inspirowały reżyserów kolejnych pokoleń.
Rozgłos przyniosły mu także produkcje z jego ówczesną żoną Anną Kariną: "Żyć własnym życiem", "Kobieta jest kobietą", "Alphaville", "Amatorski gang" czy "Szalony Piotruś". Jego filmy wyświetlane były na festiwalach w Berlinie, Wenecji i Cannes, był między innymi laureatem dwóch Złotych Palm (za "Jean-Luc Godard. Imaginacje" oraz "Pożegnanie z językiem").
Coolio (1963-2022)
Coolio, czyli Artis Leon Ivey Jr, zmarł 28 września 2022 roku w wieku 59 lat.
Ivey, który urodził się w Pensylwanii w 1963 roku, zaczął występować na scenie hip-hopowej Zachodniego Wybrzeża po przeprowadzce do Compton w Kalifornii. Swój debiutancki album "It Takes a Thief" wydał w 1994 roku. Światową sławę przyniósł mu singiel "Gangsta's Paradise" z 1995 roku, pochodzącego z albumu o tej samej nazwie. Utwór ten, który stał się hitem w filmie "Młodzi gniewni", a w następnym roku zdobył nagrodę Grammy za najlepsze solowe wykonanie rapu.
Loretta Lynn (1932-2022)
Jedna z najwybitniejszych artystek muzyki country Loretta Lynn zmarła 4 października 2022 roku w wieku 90 lat.
Urodzona w małej osadzie Butcher Hollow w stanie Kentucky Lynn rozpoczęła karierę piosenkarki na początku lat 60. Jej utwory kontrastowały ze stereotypowym wizerunkiem większości wykonawczyń muzyki country. Artystka nie wahała się śpiewać o trudnych warunkach życia w górniczych osadach zagubionych w górach Appalachach na wschodzie USA, a także często o sprawach związanych z seksem, niewiernymi małżonkami i kontrolą urodzeń. Lynn czasami przedstawiała te sprawy tak drastycznie, że niektóre stacje radiowe nie chciały nadawać jej utworów. Największe sukcesy odnosiła w latach 60. i 70.
Na jej biografii oparty jest film z 1980 roku "Córka górnika" (Coal Miner's Daughter), który reżyserował Michael Apted, a główną rolę zagrała nagrodzona Oscarem Sissy Spacek. Jest to też tytuł jednego z największych przebojów Lynn. Inne znane jej hity to "You Ain't Women Enough", "The Pill", "Don't Come Home Drinkin'", "Rated X" i "You're Looking at Country".
Loretta Lynn była laureatką wielu nagród, w tym m. in. Country Music Association w 1972 roku, Academy of Country Music w 1975 roku i dwóch nagród Grammy.
Robbie Coltrane (1950-2022)
Robbie Coltrane, brytyjski aktor i komik znany przede wszystkim z ról w filmach o Harrym Potterze oraz Jamesie Bondzie, zmarł 14 października 2022 roku.
Robbie Coltrane urodził się jako Anthony Robert McMillan 30 marca 1950 roku w szkockim Rutherglen. Ukończył prestiżową Glasgow School of Art. Przełomową rolą w jego karierze było odegranie postaci doktora Edwarda "Fitza" Fitzgeralda w serialu Jimmy'ego McGovern'a "Dr Fitz" (1993-1996). Jego rola została nagrodzona nagrodą BAFTA w kategorii najlepszy aktor telewizyjny.
Sukces zbiegł się w czasie z jego występami w filmach o Jamesie Bondzie - Coltrane zagrał w dwóch z nich: "GoldenEye" (1995) oraz "Świat to za mało" (1999). Od 2001 do 2011 roku wcielał się w rolę gajowego Rubeusa Hagrida w serii filmów o Harrym Potterze. W 2006 roku został odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego. Swoje nazwisko zmienił na cześć legendy jazzu Johna Coltrane'a.
Leslie Jordan (1955-2022)
Jeden z najbardziej charakterystycznych amerykańskich aktorów telewizyjnych Leslie Jordan zmarł 24 października 2022 roku w wieku 67 lat. Zginął w wypadku samochodowym w drodze do pracy.
Leslie Jordan w swoim dorobku miał ponad 130 tytułów, z czego ogromną część tworzyły seriale i filmy telewizyjne. Światową sławę przyniosła mu rola Beverly'ego Lesliego w "Will i Grace". Za tę rolę otrzymał w 2006 roku nagrodę Emmy. Występował też gościnnie w filmach i serialach takich jak "Murphy Brown", "Lois i Clark: Nowe przygody Supermana", "Star Trek: Voyager", "Boston Public", "Gotowe na wszystko", "Służące", "Ally McBeal" czy "American Horror Story".
Zasłynął serią humorystycznych nagrań na Instagramie o codziennym życiu w kwarantannie, które stały się popularne w czasie pandemii COVID-19. Powszechnie znany ze swojego niskiego wzrostu - miał około 1,5 metra wysokości - południowego akcentu oraz ironicznego podejścia do własnej seksualności.
Jerry Lee Lewis (1935-2022)
Jerry Lee Lewis, legendarny amerykański piosenkarz, autor tekstów i pianista, zmarł 28 października 2022 roku.
Urodził się w Luizjanie w 1935 roku w rodzinie rolników. Jego rodzice zastawili dom aby kupić mu pierwszy fortepian. Zadebiutował przed publicznością w wieku 14 lat, a pierwszy album wydał osiem lat później. Szerszą sławę i status pioniera rock'n'rolla zyskał dzięki przebojom "Great Balls of Fire", "Whole Lotta Shakin' Goin' On" czy "Breathless".
W trakcie brytyjskiego tournee w 1958 roku, gdy był u szczytu sławy, uwikłał się w skandal obyczajowy po tym gdy ujawniono, że poślubił swoją 13-letnią kuzynkę Myrę Brown. Wcześniej, przez niecałe dwa lata, był żonaty z 17-letnią w chwili ślubu Dorothy Barton. Skandal doprowadził do załamania się jego kariery. Dalej koncertował, choć za niższe stawki, a jego popularność spadła.
Jerry Lee Lewis w końcu porzucił rock'n'rolla i wrócił do korzeni - muzyki country. W 1986 roku był jednym z pierwszych dziesięciu wykonawców wprowadzonych do Rock and Roll Hall of Fame (obok Elvisa Presleya czy Chucka Berry'ego). Był ostatnim żyjącym członkiem kultowej grupy Million Dollar Quartet, w skład której wchodzili oprócz niego Elvis Presley, Johnny Cash i Carl Perkins.
Źródło: tvn24.pl, PAP, Reuters