Przeżyć za 1878,91 złotych. Dlaczego przedsiębiorcy decydują się na "dobrowolne ubóstwo"?

Źródło:
tvn24.pl
MFW: bez reform do 2050 r. średnia emerytura w Polsce spadnie do 29 proc. pensji
MFW: bez reform do 2050 r. średnia emerytura w Polsce spadnie do 29 proc. pensjiTVN24
wideo 2/4
MFW: bez reform do 2050 r. średnia emerytura w Polsce spadnie do 29 proc. pensjiTVN24

Polska jest na trzecim miejscu w UE pod względem odsetka osób samozatrudnionych. Choć statystycznie zarabiają lepiej od zatrudnionych na etat, niemal wszyscy przedsiębiorcy płacą najniższe składki, które nie wystarczą na minimalną emeryturę. Dopłaci do nich państwo. - Najbardziej interesuje nas "tu i teraz". Emerytura wydaje się czymś abstrakcyjnym - komentuje dla nas ekonomistka.

Paweł wrócił z ferii w poniedziałek, samolot wylądował o 5 rano. Wrócił do domu, wziął prysznic i trzy godziny później był już w biurze. Pracuje w branży budowlanej i jak mówi, nie mógł sobie pozwolić na kolejny dzień straty pensji. Rozlicza się z firmą na zasadzie B2B, nie ma płatnego urlopu ani dni chorobowych.

Nikt go nie zmuszał, spora część kolegów ma umowę o pracę. Chodzi o pieniądze. - Różnica w wypłacie jest znaczna - tłumaczy swoją decyzję. Kiedy dopytuję, mówi, że zarabia nawet kilka tysięcy złotych więcej od współpracowników, którzy zdecydowali się na etat. - Takich kaskaderów jak ja jest niewielu. Pozostaje mi tyrać i modlić się, żeby zdrowie nie wysiadło.

A propos zdrowia - akurat jest na zwolnieniu lekarskim. Ale do pracy i tak poszedł. - Dzięki zwolnieniu zapłacę niższy ZUS - tłumaczy.

Inaczej wygląda sytuacja Marka. On też prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, ale umówił się z pracodawcą na 26 dni płatnego urlopu i 10 awaryjnych dni "na chorowanie". Ustalili też stałą wysokość wynagrodzenia. W firmie jest od ośmiu lat, większość pracowników też wystawia faktury. Czy mógłby przejść na etat? - Wydaje mi się, że byłoby to możliwe, gdybym się uparł, ale na zasadzie "zarabiasz połowę tego co teraz", bo tyle to kosztuje - stwierdza.

Czy nie martwi go emerytura? - Wcześniej pracowałem na zleceniu, to i tak nie spodziewam się dużo więcej niż minimalnej - mówi. Ale dodaje, że liczy, że utrzyma się dzięki wynajmowi mieszkania po rodzicach.

Przeżyć za 1878,91 zł

A kwestia emerytury może być kluczowa. Ujawniony pod koniec stycznia raport ZUS "Dobrowolne ubóstwo. O konsekwencjach dobrowolnego ZUS dla samozatrudnionych" wskazuje, że większość z nich - 99,18 proc. - płaci minimalne składki. Czy to kwestia niewielkich zarobków? Nie. Statystyczny samozatrudniony osiąga przeciętnie dwukrotnie wyższy dochód, niż osoby pracujące na etacie. Średni dochód w 2022 w analizowanej w badaniu próbie wynosił 12 942,42 zł miesięcznie. W tym samym czasie średnia w gospodarce narodowej wynosiła 6346,15 z brutto. Samozatrudnieni korzystają też z szeregu ulg. Według omawianego raportu, pod koniec 2022 roku częściej niż co piąty w ogóle nie opłacał składek.

Innymi słowy: choć przedsiębiorcy mogliby odprowadzać więcej na poczet przyszłej emerytury, płacą tylko tyle, ile muszą - mniej, niż pracownicy. 

- Te dane nie powinny dziwić - stwierdza Oskar Sobolewski, ekspert ds. rynku emerytalnego. - Wiele osób zatrudnionych w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej płaci takie składki, że choć osiągną staż pracy konieczny do uzyskania najniższej emerytury, to nie zgromadzą wystarczającego kapitału - tłumaczy. Po uzyskaniu wieku emerytalnego (i stażu - 25 lat dla mężczyzn, 20 - dla kobiet) - otrzymają minimalną emeryturę, do której dołoży się państwo.

Od marca 2025 r. minimalne świadczenia będą wynosić 1878,91 zł brutto. - Oczywiście to świadczenie będzie waloryzowane corocznie, czyli z czasem będzie ono wyższe, nadal jednak mówimy o raczej niewielkich kwotach. Jeśli w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie będzie środków, żeby do takich emerytur dopłacać, konieczne będzie skorzystanie z dotacji z budżetu państwa - dodaje Sobolewski.

Mówiąc wprost: samozatrudnieni płacą składki niższe, niż wynikałoby to z ich sytuacji ekonomicznej, a państwo będzie musiało dopłacić do ich świadczeń; oznacza to redystrybucję środków całego społeczeństwa na korzyść stosunkowo zamożnej grupy.

Autorzy raportu przestrzegają też przed pomysłami niektórych polityków, dotyczącymi wprowadzenia tzw. dobrowolnego ZUS-u dla przedsiębiorców. Wprowadzenie takiego przepisu tylko pogorszyłoby już i tak trudną sytuację przechodzących na emeryturę samozatrudnionych i obciążyło budżet państwa.

Z raportu o oszczędzaniu przygotowanym przez Santander Consumer Bank w 2023 roku aż 79 proc. Polaków nie oszczędzało na emeryturę na własną rękę, a jedyną formą zabezpieczenia na przyszłość było dla nich opłacanie składek ZUS. - Myślę, że rolą państwa jest przede wszystkim edukacja. Młodzi ludzie często nie myślą o emeryturze. Jeśli nie chcą płacić wyższych składek, powinni rozważyć inwestycję środków i oszczędzanie w inny sposób - wskazuje Piotr Skierkowski, dyrektor sprzedaży korporacyjnej w agencji pracy Manpower.

Przedsiębiorczy jak Polak?

Polska jest na trzecim miejscu wśród krajów UE pod względem odsetka osób samozatrudnionych - to 22,8 proc. pracujących mężczyzn i 13 proc. kobiet. - Decydujący jest aspekt finansowy. Osoby samozatrudnione po prostu zarabiają więcej - podkreśla Piotr Skierkowski.

- Jesteśmy coraz bardziej społeczeństwem "instant", wszystko chcemy mieć od razu. Największy nacisk kładziemy na "tu i teraz". Nikt nie wie, co będzie jutro, a emerytura szczególnie dla młodych wydaje się być abstrakcyjnym konceptem - dodaje Anna Gołębicka, ekonomistka związana z Centrum im. Adama Smitha. - Dlatego pracownicy często decydują się na formę zatrudnienia, która daje im możliwość otrzymywania większej kwoty na rękę.

Ekonomistka zwraca uwagę, że jeszcze jakiś czas temu ta forma była bardzo korzystna. - Teraz nie zawsze tak jest. Zależy to od wielu czynników chociażby od wysokości przychodów - komentuje. - Zmieniły się metody obliczania składki zdrowotnej, której wysokość zależy od dochodu. Mikroprzedsiębiorca musi zapłacić VAT, składki ZUS, składkę zdrowotną i ponosi dodatkowe koszty swojej działalności, takie jak księgowość. Do tego sam musi sobie to organizować. Część osób zaczyna się zastanawiać, czy nadal ma to sens, czy lepiej część zobowiązań przerzucić na pracodawcę.

A tych obowiązków wobec pracownika pracodawca ma sporo. - Musi zapewnić mu odpowiednie miejsce pracy, sprzęt. Pracownik jest lepiej chroniony, ma prawo do chorobowego, urlopu macierzyńskiego, PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe - red.) - wymienia Gołębicka.

Dlatego samozatrudnienie to nie tylko plusy. - Oprócz benefitów są też ryzyka - stwierdza Piotr Skierkowski. - Samozatrudniony musi sam zadbać o ochronę własnego zdrowia i wcześniej pomyśleć o kwestiach emerytalnych. Niekiedy firma obawia się dostarczać kontraktorowi sprzęt konieczny do pracy, zatem też spada to na niego. 

Kto pracuje "na siebie"

Jednoosobowa działalność gospodarcza jest popularna w wielu branżach. Często stawiają na nią osoby pracujące projektowo, np. w branży IT, które nie chcą wiązać się z jednym pracodawcą. - B2B zyskuje też popularność w sprzedaży. Przedsiębiorca może nawiązać współpracę z niekonkurencyjnymi firmami i podczas jednej wizyty u klienta zaproponować mu szeroki wachlarz produktów - opowiada Piotr Skierkowski.

Forma zatrudnienia B2B jest często wybierana przez lekarzy. - Tylko ok. 20-30 procent medyków zatrudnionych jest na umowę o pracę - dodaje Anna Gołębicka. - Usługi medyczne są zwolnione z VAT, wynagrodzenie są często na wyższym poziomie, więc samozatrudnienie jest dla nich bardziej opłacalne finansowo.

Ale jednoosobową działalność gospodarczą prowadzą nie tylko te osoby, które chcą współpracować z różnymi podmiotami. W praktyce to częsty wybieg firm, które chcą unikać zatrudnienia pracownika w oparciu o umowę o pracę. To tak zwane "fikcyjne samozatrudnienie". Praca spełnia wymogi zatrudnienia etatowego, ale etatu nie ma. Taki pracownik kosztuje pracodawcę mniej, jest też mniej kłopotliwy. - Firma zatrudniająca firmę nie musi się niczym przejmować, odpada sporo obowiązków - stwierdza Gołębicka.

Potwierdza to Marta, prawniczka, która przez pięć lat pracowała w kancelarii, wystawiając co miesiąc faktury. Jak mówi, w kwestii chorobowych czy urlopów obowiązywała "umowa dżentelmeńska". - Ale były naciski, że jak boli cię noga, to przecież możesz pracować przy komputerze - opowiada.

W Polsce jednoosobowych firm, które nie zatrudniają pracowników i współpracują wyłącznie z jednym podmiotem, jest minimum kilkaset tysięcy.

Czy szykuje się zmiana prawa?

- Czy pracodawcy wymuszają taką formę zatrudnienia? Z naszej obserwacji zdarza się to raczej rzadko, bo firmy obawiają się tej formy, wiedząc, iż organa kontrolne rynku pracy nie patrzą na zatrudnienie B2B łaskawym okiem - mówi Piotr Skierkowski.

Sytuacja dla tych, którzy chcą współpracować na zasadach B2B, raczej się nie poprawi. Komisja Europejska naciska na Polskę w sprawie poprawy stanu zabezpieczeń społecznych, w tym systemu emerytalnego. Od efektów zależy wypłata części środków z KPO.

Rząd zaproponował KE błyskawiczną reformę Państwowej Inspekcji Pracy. Po zmianach inspektor PIP będzie mógł nakazem przekształcać umowy B2B, zlecenie czy o dzieło w umowy o pracę. Obecnie takie sprawy rozstrzygane są na drodze sądowej. W jednym z wywiadów Marcin Stanecki, Główny Inspektor Pracy, zapowiadał, że PIP nie będzie ingerował w swobodę zawierania umów, nakaz wystąpi tam, gdzie "umowa cywilnoprawna będzie nadużyciem prawa".

- Sądzę, że będziemy obserwować odwrót od tej formy zatrudnienia - stwierdza Anna Gołębicka. - Szukamy stabilizacji, bezpieczeństwa dochodów i te argumenty też zaczynają mieć znaczenie. Dodatkowa kwestia to wygoda i brak obowiązków wynikających z prowadzenie własnej działalności. Są badania, które pokazują, że to rzeczy ważne dla pokolenia Zet, o którym mówiło się, że jest bardziej mobilne, opierające model pracy o elastyczne formy.

Czy raport ZUS-u przyspieszy zmiany? W czwartek 20 lutego o raporcie dyskutowała sejmowa Komisja Polityki Społecznej i Rodziny. - Może dzięki temu pojawią się propozycje zmian legislacyjnych w tym zakresie - przewiduje Oskar Sobolewski.

Autorka/Autor:Natalia Szostak Opracowanie graficzne: Katarzyna Korzeniowska

Źródło: tvn24.pl

Źródło zdjęcia głównego: fizkes/Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Prawie 50 tysięcy modeli Alfa Romeo Tonale i Dodge Hornet zostało wycofanych z amerykańskiego rynku przez właściciela marek - Chryslera.

Gigant wycofuje prawie 50 tysięcy aut

Gigant wycofuje prawie 50 tysięcy aut

Źródło:
Reuters

Jest rok 2025. Niemal cała Kanada jednoczy się na skutek działań administracji Trumpa. Niemal, bo jest wyjątek, jedna prowincja, która nie chce działań odwetowych i grozi separacją w razie wygranej Partii Liberalnej w wyborach federalnych 28 kwietnia - to Alberta.

Cła Trumpa jednoczą Kanadę. Jest jednak wyjątek

Cła Trumpa jednoczą Kanadę. Jest jednak wyjątek

Źródło:
PAP

Międzynarodowa turystyka w USA "szybko upada", a miejsca pracy związane z tą branżą "są zagrożone" - wynika z raportu serwisu Axios, na który powołuje się stacja MSNBC. To efekt polityki Donalda Trumpa, ale nie pomaga także Marco Rubio, sekretarz stanu USA, który stwierdził, że "wizyta w Ameryce to nie prawo" a "przywilej". 

Administracja Trumpa "rozpoczęła wojnę z turystyką". Ta "szybko upada", kolejne miejsca "zagrożone"

Administracja Trumpa "rozpoczęła wojnę z turystyką". Ta "szybko upada", kolejne miejsca "zagrożone"

Źródło:
MSNBC

Na szczeblu unijnym może dojść do "harmonizacji zasad opodatkowania" nowatorskich wyrobów tytoniowych i nikotynowych. Jak poinformowało źródło Polskiej Agencji Prasowej, pomysł ten popiera "zdecydowana większość państw członkowskich". Dyskusję na ten temat rozpoczęła polska prezydencja.

Akcyza na e-papierosy w całej Unii? "Zdecydowana większość" jest za

Akcyza na e-papierosy w całej Unii? "Zdecydowana większość" jest za

Źródło:
PAP

Rosja dąży do tego, by Stany Zjednoczone otworzyły swoją przestrzeń powietrzną dla rosyjskich linii lotniczych, lecz Unia Europejska nie jest temu przychylna, a bez współpracy z Europą rosyjskim przewoźnikom trudno będzie wznowić loty do Ameryki - ocenił serwis Politico.

Nie zgadzają się na rosyjskich przewoźników. "Poważne kwestie bezpieczeństwa"

Nie zgadzają się na rosyjskich przewoźników. "Poważne kwestie bezpieczeństwa"

Źródło:
PAP

Sprawa dotycząca możliwego zwolnienia szefa Rezerwy Federalnej (Fed) Jerome'a Powella będzie nadal analizowana przez Donalda Trumpa i jego zespół - powiedział w piątek Kevin Hassett, doradca prezydenta USA do spraw gospodarczych. Eksperci zwracają uwagę, że Trump nie jest upoważniony do zwolnienia prezesa amerykańskiego banku centralnego, jednak wyraźnie dał do zrozumienia, że może chcieć zerwać z dotychczasowymi zasadami.

Trump będzie "analizował tę sprawę"

Trump będzie "analizował tę sprawę"

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Główny Inspektorat Sanitarny wydał w środę ostrzeżenie w sprawie określonych partii bezglutenowych batonów proteinowych. Stwierdzono w nich obecność glutenu. Kwestionowane produkty są wycofywane ze sklepów.

Batony wycofane ze sklepów. Ostrzeżenie

Batony wycofane ze sklepów. Ostrzeżenie

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Zgodnie z nowym rozporządzeniem, przygotowanym przez resort infrastruktury, maszyniści prowadzący pociągi nie będą musieli podawać sygnałów dźwiękowych przed częścią przejazdów kolejowych.

Zmiany na przejazdach kolejowych. Efekt skarg

Zmiany na przejazdach kolejowych. Efekt skarg

Źródło:
PAP

W piątkowym losowaniu Eurojackpot nie padła główna wygrana. Kumulacja rośnie do 320 milionów złotych. W Polsce odnotowano wygrane piątego stopnia. Oto liczby, które wylosowano 18 kwietnia 2025 roku.

Potężna kumulacja w Eurojackpot

Potężna kumulacja w Eurojackpot

Źródło:
tvn24.pl

Ceny paliw na stacjach spadły względem zeszłego tygodnia i obecnie są o około 10 procent niższe niż przed rokiem - poinformowali analitycy z e-petrol.pl. Dodali, że w następnych dniach kierunek zmian na rynku detalicznym powinien się utrzymać. "Jeśli chodzi o tankowanie przed świętami, to będzie ono najtańsze od pandemii koronawirusa" - zwracają z kolei uwagę analitycy Reflex.

"Najtaniej od pandemii". Dobre wieści dla kierowców

"Najtaniej od pandemii". Dobre wieści dla kierowców

Źródło:
PAP

Ceny mieszkań w pierwszym kwartale 2025 roku spadły w porównaniu z czwartym kwartałem roku ubiegłego - wynika z raportu Barometr Metrohouse i Credipass. Mimo zainteresowania wielu potencjalnych nabywców nie odnotowano wyraźnych wzrostów sprzedaży, ponieważ rynek czeka na spadek stóp procentowych.

Chcą kupić mieszkanie, ale czekają na jedną decyzję

Chcą kupić mieszkanie, ale czekają na jedną decyzję

Źródło:
PAP

W rozliczeniu PIT za 2024 rok można uwzględnić ulgę z tytułu darowizny - przypomina Ministerstwo Finansów. Resort wyjaśnia, że odliczenie dotyczy między innymi darowizn na cele pożytku publicznego, krwiodawstwa, kultu religijnego, kształcenia zawodowego czy odbudowy niektórych zabytków.

Tak można zmniejszyć podatek. Resort wyjaśnia

Tak można zmniejszyć podatek. Resort wyjaśnia

Źródło:
PAP

Wojna handlowa dotarła do sektora energetycznego - wskazuje "Financial Times" informując, że od ponad dwóch miesięcy Chiny nie importują gazu skroplonego (LNG) z USA.

Napięcie na linii USA-Chiny. Cios w kolejną branżę

Napięcie na linii USA-Chiny. Cios w kolejną branżę

Źródło:
PAP

Donald Trump stwierdził w czwartek, że los Jerome'a Powella, prezesa Rezerwy Federalnej, jest w jego rękach. Prezydent USA powiedział, że szef amerykańskiego banku centralnego odejdzie "bardzo szybko" ze stanowiska, jeśli tylko on sobie tego zażyczy. Trump po raz kolejny stwierdził, że Powell jest "winny Amerykanom obniżenie stóp procentowych".

Trump zabiera głos. "Jeśli będę chciał, odejdzie bardzo szybko"

Trump zabiera głos. "Jeśli będę chciał, odejdzie bardzo szybko"

Źródło:
PAP

W okresie Świąt Wielkanocnych banki, podobnie jak większość instytucji, pracują w niestandardowych godzinach. W dni ustawowo wolne od pracy zmienia się również sposób funkcjonowania systemów rozliczeniowych Elixir i Euro Elixir. "Dlatego o terminowych płatnościach warto pomyśleć z odpowiednim wyprzedzeniem" - ostrzega Krajowa Izba Rozliczeniowa.

Przerwa w realizacji przelewów. Ważny komunikat

Przerwa w realizacji przelewów. Ważny komunikat

Źródło:
tvn24.pl

Władze Czarnogóry podpisały ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi dwie umowy, które umożliwią prywatyzację i wydzierżawienie Wielkiej Plaży w Ulcinju. To jedna z najpiękniejszych plaż nad Adriatykiem i najdłuższych w całej Europie. Działania władz wywołały protesty w stolicy kraju.

Abu Zabi przejmuje jedną z najdłuższych plaż w Europie 

Abu Zabi przejmuje jedną z najdłuższych plaż w Europie 

Źródło:
PAP, tvn24.pl

Produkująca słynne kawiarki włoska firma Bialetti trafi w ręce hongkońskiego inwestora - pisze Reuters. Spółka zostanie także wycofana z giełdy.

Słynna włoska marka zmienia właściciela

Słynna włoska marka zmienia właściciela

Źródło:
Reuters

W piątek 18 kwietnia w Wenecji ponownie zaczyna obowiązywać system rejestracji wizyt w mieście. Przez 54 wybrane dni, do końca lipca, od osób, które nie zatrzymają się w mieście na nocleg, władze będą pobierać opłatę za wjazd. Od 5 do 10 euro.

Opłata za wstęp do miasta. Kary mogą być duże

Opłata za wstęp do miasta. Kary mogą być duże

Źródło:
PAP

Władze Ghany, jednego z największych na świecie producentów złota, zakazały jego sprzedaży za granicę. Na mocy nowego prawa wszyscy producenci muszą całość wydobycia sprzedawać utworzonej przez rząd instytucji, która jako jedyna będzie miała prawo do handlu tym kruszcem. Zmiany te wchodzą w życie w czasie, gdy globalne ceny złota biją kolejne rekordy.

Złoto bije rekordy. Jeden z głównych producentów zakazuje sprzedaży go za granicę

Złoto bije rekordy. Jeden z głównych producentów zakazuje sprzedaży go za granicę

Źródło:
Africanews, BBC, Reuters, tvn24.pl

- Mamy niskie bezrobocie, mamy dobrze funkcjonujące firmy w Polsce - przekonywał w programie "Fakty po Faktach" poseł Maciej Konieczny z partii Razem, komentując kwestię obniżania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców. Zwolennikiem zmiany przepisów jest poseł Ryszard Petru (Polska 2050-Trzecia Droga).

Spór o składkę. "Mamy ogromną sferę optymalizacji podatkowej"

Spór o składkę. "Mamy ogromną sferę optymalizacji podatkowej"

Źródło:
tvn24.pl

W czwartek weszła w życie ustawa, która zakazuje sprzedaży podgrzewanych wyrobów tytoniowych z charakterystycznym aromatem. Producenci i sprzedający mają dziewięć miesięcy na dostosowanie się do nowych przepisów.

Te produkty będą zakazane. Ustawa weszła w życie

Te produkty będą zakazane. Ustawa weszła w życie

Źródło:
PAP

Od czwartku obowiązuje rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej, wprowadzające zakaz fotografowania obiektów wojskowych i infrastruktury krytycznej bez zezwolenia. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa i umożliwienie służbom interwencję oraz nakładanie kar za nielegalne fotografowanie tych miejsc.

Grzywna za robienie zdjęć. Zakaz wchodzi w życie

Grzywna za robienie zdjęć. Zakaz wchodzi w życie

Źródło:
PAP

Liczba samochodów elektrycznych (BEV) w pierwszym kwartale 2025 roku wzrosła o 22 procent w porównaniu do tego samego okresu w minionym roku - wynika z Licznika Elektromobilności uruchomionego przez Polski Związek Przemysłu Motoryzacyjnego (PZPM) i Polskie Stowarzyszenie Nowej Mobilności (PSNM). Eksperci zauważają, że brak dopłat do elektrycznych samochodów dostawczych znacznie zmniejsza potencjał zakupowy w Polsce.

Nowe dane o elektrykach w Polsce. "To bardzo kontrastuje"

Nowe dane o elektrykach w Polsce. "To bardzo kontrastuje"

Źródło:
PAP

Donald Trump skrytykował w serwisie Truth Social Jerome'a Powella, szefa Rezerwy Federalnej - amerykańskiego banku centralnego. "Zawsze się myli i zawsze się spóźnia" - napisał prezydent USA.

Trump: on powinien odejść jak najszybciej

Trump: on powinien odejść jak najszybciej

Źródło:
PAP, tvn24. pl