Urlop macierzyński – ile trwa? Czy trzeba składać wniosek?

● Wykorzystanie urlopu macierzyńskiego po urodzeniu dziecka jest obowiązkowe. ● Matka musi wykorzystać po urodzeniu dziecka co najmniej 14 tygodni tego urlopu, pozostałą część może odstąpić ojcu. ● Jeżeli kobieta miała ubezpieczenie chorobowe, przysługuje jej zasiłek macierzyński. ● W czasie urlopu macierzyńskiego pracownik korzysta ze specjalnej ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę.

Urlop macierzyński to jeden z trzech rodzajów urlopu przysługujących po urodzeniu dziecka. Dwa pozostałe to urlop rodzicielski oraz urlop wychowawczy.

Urlop macierzyński po urodzeniu dziecka jest urlopem obowiązkowym. Przysługuje on przede wszystkim matce dziecka, ale może również przysługiwać ojcu w zakresie, w którym nie wykorzystała go matka. 

W wyjątkowych przypadkach, takich jak śmierć matki albo porzucenie dziecka przez matkę, wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego może również złożyć inny członek najbliższej rodziny .Ponadto urlop macierzyński przysługuje pracownikom, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, a także pracownikom, którzy przyjęli dziecko i złożyli wniosek o jego przysposobienie. 

Długość urlopu macierzyńskiego po urodzeniu dziecka to najczęściej 20 tygodni. Może on jednak zostać wydłużony do: - 31 tygodni, gdy urodzone zostało dwoje dzieci przy jednym porodzie - 33 tygodni, gdy urodzonych zostało troje dzieci przy jednym porodzie, - 35 tygodni, gdy urodzonych zostało czworo dzieci przy jednym porodzie, - 37 tygodni, gdy urodzonych zostało pięcioro lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Urlop macierzyński rozpoczyna się w dniu porodu. Tydzień tego urlopu to siedem kolejnych dni, uwzględniane są więc zarówno dni robocze, jak i dni wolne od pracy.

Możliwe jest również rozpoczęcie urlopu macierzyńskiego wcześniej i wykorzystanie przez kobietę jego części jeszcze przed przewidywaną datą porodu. Wykorzystać w ten sposób można maksymalnie sześć tygodni tego urlopu, co jest równoznaczne ze skróceniem o maksymalnie sześć tygodni urlopu macierzyńskiego przysługującego po porodzie.

Niezależnie od przypadku i liczby urodzonych dzieci kobieta musi po porodzie obowiązkowo wykorzystać 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Po tym czasie może zdecydować o swoim powrocie do pracy, pod warunkiem że pozostałe sześć tygodni, jeżeli nie wykorzystała ich wcześniej, przekaże pracującemu ojcu dziecka. 

Pisemny wniosek o rezygnację przez matkę z części urlopu macierzyńskiego musi zostać złożony przez oboje rodziców na nie mniej niż siedem dni przed jej powrotem do pracy. Wniosek ten musi zostać uwzględniony przez pracodawcę.

Składanie wniosku o urlop macierzyński nie jest konieczne. Wynika to z faktu, że urlop ten automatycznie rozpoczyna się w dniu porodu. Złożenie wniosku będzie natomiast niezbędne w przypadku chęci wcześniejszego rozpoczęcia przez kobietę urlopu macierzyńskiego. 

W czasie korzystania z urlopu macierzyńskiego kobieta nie otrzymuje wynagrodzenia za pracę. Jeżeli jednak podlegała ona pod ubezpieczenie chorobowe, czyli na przykład była zatrudniona na umowę o pracę albo dobrowolnie opłacała składkę chorobową, może ona korzystać z wypłaty zasiłku macierzyńskiego. 

Zasiłek ten wypłacany jest w wysokości 100 proc. średniego wynagrodzenia pracownicy z ostatnich 12 miesięcy jej pracy. Jego wysokość zostaje obniżona do 80 proc. średniego wynagrodzenia w przypadku, gdy w ciągu trzech tygodni po porodzie rodzice złożą wniosek o wykorzystanie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim również urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

ZOBACZ >> Więcej o zasiłku macierzyńskim i zasadach jego wypłacania

W określonych przypadkach również po ustaniu zatrudnienia możliwe jest otrzymywanie zasiłku chorobowego, gdy niezdolność do pracy wypadła w okresie ciąży.

ZOBACZ >> Zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia. Komu przysługuje i jak długo można go otrzymywać? 

Przepisy oddzielnie regulują sytuację, w której dziecko urodziło się martwe lub zmarło przed upływem ośmiu tygodni od porodu. W takich sytuacjach kobiecie przysługuje prawo do ośmiu tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie, nie krócej jednak niż siedem dni od dnia zgonu dziecka.

Prawo do siedmiu dni urlopu macierzyńskiego pracownica zachowuje również w przypadku śmierci dziecka po ponad ośmiu tygodniach od porodu.

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z osobą, która przebywa w tym czasie na urlopie macierzyńskim. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy:

- zachodzą przesłanki do rozwiązania umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia z winy pracownika, - pracownik był zatrudniony na czas określony lub próbny nie dłuższy niż miesiąc, - pracodawca ogłosił swoją upadłość lub likwidację.

W przypadku pracownicy zatrudnionej na czas określony albo czas próbny dłuższy niż miesiąc, gdy koniec jej umowy o pracę przypada po upływie trzeciego miesiąca ciąży, umowa ta ulega przedłużeniu do dnia porodu. 

Ponadto po powrocie pracownika z urlopu macierzyńskiego pracodawca powinien przywrócić go do poprzednio pełnionego stanowiska, a jeżeli nie jest to możliwe, to do stanowiska równorzędnego, odpowiadającego kwalifikacjom pracownika i za wynagrodzenie w tej samej wysokości, co wypłacane mu przed urlopem macierzyńskim.