Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirusa zapalenia wątroby typu A. Przenosi się drogą fekalno-oralną, czyli głównie przez kontakt ze skażoną wodą i jedzeniem (owocami morza, surowymi warzywami oraz owocami), a także poprzez brak właściwej higieny rąk. Osobną grupę ryzyka stanowią mężczyźni uprawiający seks z mężczyznami, zwłaszcza jeśli są to stosunki oralno-analne.

Więcej zachorowań na WZW A

Wirusowe zapalenie wątroby typu A występuje na całym świecie, przede wszystkim w krajach Azji, Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej, gdzie standardy sanitarne są niższe. Jak już informowaliśmy w tvn24.pl, rośnie liczba zachorowań na WZW A za naszą południową granicą, w Czechach. W tym roku odnotowano tam już 2600 przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu A, czyli czterokrotnie więcej niż w 2024.

- Wirusowe zapalenie wątroby typu A rzeczywiście w tej chwili jest problemem epidemicznym w Czechach. Ogłoszono tam stan podwyższonej gotowości, jest ponad 2000 przypadków zachorowań. Według danych, które posiadam, są tam również przypadki śmiertelne, co jest dosyć nietypowe. Jest to choroba zwykle jednak ulegająca samowyleczeniu. Zdarzają się przypadki bardzo poważnego uszkodzenia wątroby czy autoimmologicznego zapalenia wątroby, ale one są wielką rzadkością - powiedział w rozmowie z "Faktami TVN" dr n. med. Paweł Grzesiowski, Główny Inspektor Sanitarny. Pytany o sytuację epidemiczną w Polsce, podkreślił, że przed pandemią mieliśmy ostrzegawczą falę zachorowań na WZW A. Lockdown jednak położył jej kres. Teraz liczba zakażeń ponownie się zwiększa.

- W Polsce sytuacja wydaje się w tej chwili również wskazywać na wzrost liczby zachorowań. Mieliśmy przeciętnie około 100 do 200 przypadków rocznie. W tym roku mamy już ponad 700 i cały czas tych przypadków przybywa - powiedział "Faktom" dr Grzesiowski.

Rocznie na świecie notuje się od 1,2 do 1,4 mln zachorowań na WZW A. - W rzeczywistości zachorowań jest znacznie więcej. Ocenia się, że zgłaszany jest jedynie co dziesiąty przypadek WZW A - podkreśla w rozmowie z tvn24.pl dr n. med. Paweł Rajewski, konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób zakaźnych dla województwa kujawsko-pomorskiego, internista, hepatolog i profesor Wyższej Szkoły Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy.

W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby zachorowań na WZW A w Europie, w tym w Polsce. Jak mówi prof. Rajewski, związane jest to z ruchami migracyjnymi, bezdomnością, turystyką zagraniczną oraz stosunkowo dużym odsetkiem mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami.

- Do niedawna, w Polsce i krajach Europy Zachodniej, WZW A występowało sporadycznie. Przez to większość osób dorosłych do około 45. roku życia nie zetknęła się z wirusem WZW A w dzieciństwie, a tym samym nie nabyła odporności na tę chorobę. Z tego względu może on obecnie łatwo się szerzyć, szczególnie wśród dorosłych. Ocenia się, że prawie 80 procent populacji w wieku 30-55 lat nie jest uodpornione przeciw WZW A - wyjaśnia prof. Rajewski.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ:

Podejrzenie cholery w Polsce. Jakie są wyniki badań?

Polska

Wirusowe zapalenie wątroby typu A - objawy

Okres wylęgania, czyli czas od zakażenia do wystąpienia objawów, trwa od 15 do 50 dni, średnio 28-30 dni. U niektórych osób dorosłych wirusowe zapalenie wątroby typu A może mieć przebieg bezobjawowy, ale ma to miejsce bardzo rzadko i dotyczy poniżej 20 procent pacjentów. Większość chorych ma przebieg pełnoobjawowy, a czasami też ciężki - z ostrym piorunującym zapaleniem wątroby, wymagającym przeszczepu tego narządu z powodu jego niewydolności. Objawy często utrzymują się przez kilka tygodni, a powrót do zdrowia następuje w ciągu kilku miesięcy. U dzieci natomiast choroba zazwyczaj przebiega bezobjawowo (70-90 proc. przypadków) lub bardzo łagodnie.

Jak wyjaśnia prof. Rajewski, typowy przebieg WZW A dzieli się na trzy okresy - prodromalny, czyli zwiastunowy, żółtaczkowy i zdrowienia (rekonwalescencji). Pierwszy z nich trwa zazwyczaj od 2 do 7 dni, drugi - od 1 do 3 tygodni, a trzeci kilka tygodni, a nawet kilka miesięcy.

- Początek objawów jest przeważnie mało charakterystyczny, grypopodobny, z gorączką, złym samopoczuciem. Następnie dołączają objawy ze strony przewodu pokarmowego - dyskomfort w prawym podżebrzu, odbijanie, uczucie zgagi, nudności, wzdęcia. Mogą się pojawić także wymioty i biegunka oraz żółtaczka z odbarwieniem stolca i ściemnieniem moczu - wylicza prof. Rajewski.

Najpoważniejszym powikłaniem wirusowego zapalenia wątroby typu A może być ostre piorunujące zapalenie wątroby, prowadzące w krótkim czasie do ostrej niewydolności wątroby, z koniecznością intensywnej terapii, dializ albuminowych i nierzadko wymagające transplantacji wątroby. Dochodzi wtedy do jeszcze większego wzrostu stężenia bilirubiny. Nasila się żółtaczka i pojawiają się zaburzenia krwawienia - u chorego mogą wystąpić krwawienia z dziąseł i z nosa, krwiomocz oraz łatwe siniaczenie się. Pojawia się również encefalopatia wątrobowa, czyli zaburzenia świadomości, senność, dezorientacja, czasem śpiączka. Może wystąpić też wodobrzusze, hipoglikemia, czyli spadek cukru we krwi, a także wstrząs. Dotyczy to mniej niż jednego procenta pacjentów, częściej tych, którzy już mają przewlekłą chorobę wątroby lub osób starszych.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ:

Polio w Niemczech. To pierwszy przypadek od 30 lat 

Osoba chora na WZW A wydala duże ilości wirusa wraz z kałem nawet przez kilka tygodni, przy czym jego wydalanie może się zacząć od 2 do 3 tygodni przed pojawieniem się żółtaczki, a zatem w czasie, gdy pacjent nie wie, że ma infekcję i może być źródłem zakażenia dla innych. Chory przenosi wirusa jeszcze przez około tydzień od pojawienia się objawów.

Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu A nie przechodzi w formę przewlekłą, jak to może mieć miejsce w przypadku zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B czy C. Zazwyczaj ogranicza się samo. Leczy się je objawowo. Kluczowy jest odpoczynek, odpowiednia dieta - lekkostrawna, najlepiej bez tłuszczu, bez produktów smażonych, oparta na posiłkach gotowanych albo duszonych, bez sosów i pikantnych potraw. Należy jeść często, a małe porcje, z unikaniem przejadania się. Absolutnie nie powinno się też spożywać alkoholu. Jak wylicza prof. Rajewski, ważne jest również dobre nawodnienie, stosowanie leków hepatoprotekcyjnych, czyli chroniących wątrobę, oraz monitorowanie jej funkcji.

To właśnie parametry wątrobowe są jednymi z kluczowych badań do postawienia rozpoznania WZW A. - W badaniach laboratoryjnych obserwuje się wysoką aktywność transaminaz ALT i AST. Często podwyższone są parametry cholestazy GGTP i ALP oraz bilirubina. Kluczowa jest ocena markerów serologicznych zakażenia - stwierdzenie w surowicy krwi obecności przeciwciał anty HAV w klasie IgM potwierdza WZW A - mówi prof. Paweł Rajewski.

Szczepienia przeciwko WZW A

Skuteczną metodą zapobiegania wirusowemu zapaleniu wątroby typu A są szczepienia. Szczególnie zaleca się je osobom wyjeżdżającym do krajów, gdzie ta choroba występuje częściej, pracownikom ochrony zdrowia, a także wojska oraz żłobków i przedszkoli. Warto również, aby szczepieniom poddawały się osoby pracujące przy produkcji i dystrybucji żywności, w gastronomii, w oczyszczalniach ścieków i przy obsłudze urządzeń kanalizacyjnych. Szczepienia zaleca się także dzieciom w wieku przedszkolnym, szkolnym i młodzieży, które nie chorowały na WZW A, pacjentom z przewlekłymi chorobami wątroby, osobom żyjącym z HIV oraz mężczyznom, którzy współżyją z mężczyznami.

Szczepionki zawierają inaktywowany wirus WZW A. Są dostępne jako szczepionki pojedyncze lub skojarzone ze szczepionką przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B). Szczepionka jest podawana domięśniowo w schemacie dwudawkowym - I dawka optymalnie co najmniej 2 tygodnie przed planowanym wyjazdem, II dawka (przypominająca) po 6-12 miesiącach od przyjęcia I dawki.

dr n. med. Paweł Rajewski, konsultant wojewódzki w dziedzinie chorób zakaźnych dla województwa kujawsko-pomorskiego, hepatolog

Jak dodaje prof. Rajewski, odporność po szczepieniu jest długotrwała, prawdopodobnie utrzymuje się całe życie, więc jeżeli przyjęliśmy dwie dawki, nie trzeba się doszczepiać. Skuteczność szczepienia przeciw WZW A jest bardzo wysoka - ocenia się ją na 98-99 procent.

Do szczepień przeciwko WZW A zachęcał w rozmowie z "Faktami TVN" dr Paweł Grzesiowski. Jak podkreślił, zabezpieczają one na co najmniej 30 lat, a prawdopodobnie nawet na całe życie. - Bardzo zachęcam do szczepień przeciwko WZW A nie tylko osoby, które wyjeżdżają zagranicę w tereny tropikalne czy endemiczne, ale również w tej chwili na skutek tego, że wirus dotarł do Europy, że mamy więcej tych zachorowań, zachęcam wszystkich do szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A - powiedział dr Grzesiowski.

Osoby, które chorowały w przeszłości na WZW A nie muszą się szczepić, są odporne. Natomiast jeśli nie wiemy czy chorowaliśmy na WZW A, można to sprawdzić, badając krew na obecność przeciwciał anty HAV w klasie IgG.

Jak jeszcze można się chronić przed wirusowym zapaleniem wątroby typu A? Przede wszystkim, dbając o higienę. - Bardzo ważne jest to, aby podczas wyjazdów do krajów o niższym statucie higieniczno-sanitarnym, zwracać uwagę na unikanie kontaktu z fekaliami i dbać o prawidłową higienę rąk, zwłaszcza mycie ich po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem i przed przygotowywaniem posiłków. Oprócz tego, powinno się spożywać tylko przegotowaną wodę, myć warzywa i owoce przed spożyciem, a także unikać jedzenia surowych owoców morza - radzi prof. Paweł Rajewski.

Jak dodaje specjalista, w przypadku osób nieszczepionych przeciwko WZW A po udokumentowanym kontakcie z osobą chorą możliwe jest w wyjątkowych przypadkach zastosowanie profilaktyki poekspozycyjnej, czyli podanie szczepienia przeciw WZW A w ciągu 14 dni od takiego kontaktu lub podanie specjalnej immunoglobuliny anty HAV.