UE ma być neutralna klimatycznie do 2050 roku. Wyjaśniamy czym jest pakiet Fit for 55

Źródło:
commission.europa.eu, consilium.europa.eu, poland.representation.ec.europa.eu, gov.pl
Najpierw "za", teraz "przeciw". Dlaczego PiS zmieniło zdanie w kwestii Fit for 55
Najpierw "za", teraz "przeciw". Dlaczego PiS zmieniło zdanie w kwestii Fit for 55Maria Bilińska | Fakty po południu TVN24
wideo 2/3
Najpierw "za", teraz "przeciw". Dlaczego PiS zmieniło zdanie w kwestii Fit for 55Maria Bilińska | Fakty po południu TVN24

Do 2030 roku w UE emisje gazów cieplarnianych mają zostać ograniczone o 55 proc. w porównaniu do roku 1990, a do 2050 roku Unia ma być neutralna klimatycznie. Wyjaśniamy, na czym polega pakiet Fit for 55.

Porozumienie o tym, że w UE emisje gazów cieplarnianych zostaną ograniczone o 55 proc. do 2030 roku, zapadło na unijnym szczycie w Brukseli jeszcze pod koniec 2020 roku. W związku z tym w lipcu 2021 roku Komisja Europejska przedstawiła pakiet legislacyjny Fit for 55. Pod koniec kwietnia tego roku Rada Unii Europejskiej przyjęła pięć należących do niego kluczowych aktów prawnych.

Czym jest pakiet Fit for 55Shutterstock

ZOBACZ TEŻ: Zielone światło dla Fit for 55. Co trzeba wiedzieć?

Czym jest Fit for 55

Fit for 55 to pakiet ustaw dotyczących klimatu i energii, które mają zmienić lub uaktualnić unijne przepisy. Stanowi on element Europejskiego Zielonego Ładu, zaprezentowanego pod koniec 2019 roku, który ma za zadanie "przekształcić UE w nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną gospodarkę", jak czytamy na stronie Komisji Europejskiej. Jednym z założeń Zielonego Ładu jest właśnie zerowa emisyjność, do której ma się przyczynić Fit for 55.

Jaki jest cel Fit for 55

Celem Fit for 55 jest zmniejszenie w UE do 2030 roku emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. względem 1990 roku oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Nazwa pakietu nawiązuje do wyznaczonego celu redukcji emisji o 55 proc., a na język polski tłumaczona jest jako "Gotowi (przystosowani) na 55".

ZOBACZ TEŻ: W tych państwach jest najwięcej samochodów elektrycznych. Na którym miejscu Polska?

Fit for 55. Jakie propozycje obejmuje?

Pakiet Fit for 55 obejmuje 13 propozycji legislacyjnych. Należą do nich:

1. Uprawnienia do emisji

Rewizja unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). System ten jest najważniejszym unijnym narzędziem służącym redukowaniu emisji i funkcjonuje od 2005 roku. Określa on bezwzględny limit lub "pułap" całkowitej ilości niektórych gazów cieplarnianych, które mogą być emitowane każdego roku przez podmioty objęte systemem. Zgodnie z nowymi przepisami, pula dostępnych pozwoleń na emisje CO2 ma być dalej ograniczana, co w założeniu ma motywować do wybierania rozwiązań nieemisyjnych. Sektory objęte systemem mają do 2030 roku obniżyć poziom emisji gazów cieplarnianych o 62 proc. w porównaniu z poziomem z roku 2005. Po raz pierwszy do systemu ma być włączony też transport morski. Rozporządzenie w tej sprawie zostało przyjęte przez Radę UE w kwietniu tego roku.

ZOBACZ TEŻ: Ile Polska zarobiła na sprzedaży uprawnień do emisji CO2? Wiceminister wyjaśnia

2. Pochłanianie CO2 przez gleby i lasy

Reforma rozporządzenia w sprawie użytkowania gruntów, leśnictwa i rolnictwa (LULUCF). Propozycja zakłada zwiększenie unijnego celu pochłaniania przez gleby i lasy CO2 emitowanego do atmosfery do 310 mln ton emisji do 2030 roku. Aby zrealizować ten cel państwa członkowskie będą musiały zwiększać swoje własne cele pochłaniania dwutlenku węgla. Rozporządzenie w tej sprawie zostało przyjęte przez Radę UE w marcu tego roku.

3. Zmniejszenie emisji

Reforma rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego (ESR). Zgodnie z przepisami, każde państwo członkowskie będzie miało podwyższone cele (wyznaczone w zależności od ich PKB na mieszkańca) w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych w przypadku budynków, transportu drogowego, krajowego transportu morskiego, rolnictwa, odpadów i małych sektorów przemysłu. Rozporządzenie w tej sprawie zostało przyjęte przez Radę UE w marcu tego roku.

4. Strategia dla lasów

Nowa strategia leśna UE. Jej celem jest poprawa jakości, ilości i odporności lasów w Europie, wspieranie leśników i biogospodarki leśnej oraz zapewnienie zrównoważonego pozyskiwania i wykorzystywania biomasy i ochrona bioróżnorodności. Oprócz tego zaplanowano zasadzenie trzech miliardów drzew w UE do 2030 roku.

5. Zwiększenie udziału energii odnawialnej

Nowelizacja dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii (RED). Jako że produkcja i zużycie energii odpowiadają za 75 proc. emisji w UE, Komisja zaproponowała, aby zwiększyć udział energii odnawialnej w systemie energetycznym do 40 proc. do 2030 roku.

6. Efektywność, czyli zmniejszanie zużycia energii

Nowelizacja dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (EED). Ma ona określić bardziej ambitny cel ograniczania zużycia energii w UE. Cel ten zwiększy się prawie dwukrotnie w państwach członkowskich, a sektor publiczny będzie zobowiązany do corocznej renowacji 3 proc. swoich budynków, aby zmniejszać zużycie energii.

7. Bez nowych samochodów spalinowych od 2035

Nowelizacja rozporządzenia określającego normy emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych. Średnie emisje z nowych samochodów osobowych mają być mniejsze o 55 proc. (o 50 proc. z samochodów dostawczych) od 2030 roku i o 100 proc. mniejsze od 2035 roku w przypadku samochodów zarówno osobowych, jak i dostawczych. Ma to sprawić, że wszystkie nowe samochody rejestrowane od 2035 roku będą bezemisyjne. 28 marca tego roku Rada UE przyjęła rozporządzenie w tej sprawie. Oznacza ono, że od 2035 roku w UE nie będzie można zarejestrować nowego samochodu z silnikiem spalinowym. W ramach wyjątku możliwe będzie jednak rejestrowanie pojazdów zasilanych syntetycznymi odpowiednikami benzyny.

ZOBACZ TEŻ: Zakaz aut spalinowych. "One nie znikną nagle z naszego rynku"

8. Ładowanie pojazdów

Zmiana rozporządzenia w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych (AFIR). Ma ono zagwarantować kierowcom m.in. możliwość ładowania pojazdów. Państwa członkowskie będą musiały zwiększyć zdolności ładowania proporcjonalnie do sprzedaży samochodów bezemisyjnych oraz utworzyć punkty ładowania i tankowania na głównych autostradach w regularnych odstępach.

9 i 10. Czysta energia na lotniskach i w portach

Inicjatywy ReFuelEU Aviation oraz FuelEU Maritime. W przypadku tych dwóch propozycji chodzi o zapewnienie czystej energii elektrycznej na lotniskach i w portach. Celem jest zobowiązanie dostawców paliw do włączania coraz większych ilości zrównoważonych paliw lotniczych w portach lotniczych w UE oraz wprowadzanie zrównoważonych paliw okrętowych i technologii bezemisyjnych.

11. Opodatkowanie energii

Przegląd dyrektywy w sprawie opodatkowania energii. W ramach pakietu zaproponowano dostosowanie opodatkowania produktów energetycznych do unijnej polityki klimatycznej. Chodzi o to, aby system podatkowy tych produktów wspierał transformację energetyczną. Opodatkowanie energii ma pomóc w zachęcaniu do przechodzenia na czystszą energię i bardziej ekologiczny przemysł. Dzięki nowelizacji dyrektywy, "najbardziej zanieczyszczające paliwa będą najwyżej opodatkowane", co "ma skłonić do bardziej zrównoważonych działań".

12. Opłata za import spoza UE

Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM). Wprowadzenie granicznej opłaty węglowej ma zapobiec sytuacji, w której firmy przenoszą wysokoemisyjną produkcję poza UE do państw, gdzie standardy klimatyczne są niższe. Importowanie takich produktów odbywa się bowiem z kosztem dla środowiska. CBAM ma stanowić cenę za emisję dwutlenku węgla w przypadku importu produktów w branżach wysokoemisyjnych. Importerzy z UE będą płacić za emisję CO2 w takiej kwocie, jaką by płacili, gdyby towary te były produkowane w UE zgodnie z unijnymi przepisami. Będzie to więc opłata nakładana na import produktów spoza UE z państw o mniej rygorystycznych politykach klimatycznych.

Według KE obniżanie emisji w Unii, zamiast do przenoszenia produkcji wysokoemisyjnej poza granice Europy przyczyni się więc również do globalnego spadku emisji. CBAM będzie wprowadzany stopniowo w latach 2026–2034, w miarę jak będą wycofywane bezpłatne uprawnienia do emisji w ETS, z którym ma być ściśle powiązany. Rada UE przyjęła ten wniosek pod koniec kwietnia.

13 . Wsparcie dla dotkniętych ubóstwem energetycznym

Społeczny Fundusz Klimatyczny. W założeniu ma powstać z dochodów państw członkowskich z handlu uprawnieniami do emisji oraz z zasobów krajowych. Fundusze mają być przeznaczane na inwestycje związane z klimatem i energią. Jego celem będzie wspieranie gospodarstw domowych, mikroprzedsiębiorstw i użytkowników transportu, którzy są szczególnie dotknięci ubóstwem energetycznym i transportowym. Wniosek został przyjęty przez Radę UE pod koniec kwietnia.

ZOBACZ TEŻ: Kempa: "UE odbiera możliwość posiadania własnych samochodów". Jak Solidarna Polska straszy kierowców

W jaki sposób przyjmowane są propozycje?

Każdy z wniosków przechodzi oddzielnie całą procedurę głosowania w Radzie Unii Europejskiej i Parlamencie Europejskim i przyjmowane są większością głosów. Akceptowane są więc przez większość państw UE, często jednak z wyjątkiem Polski, choć nie ma to wpływu na ich zatwierdzenie. Nie ma bowiem możliwości wetowania takich przepisów, nie można ich zablokować samodzielnie.

Rządzący w Polsce są krytycznie nastawieni do pakietu, choć premier Mateusz Morawiecki w 2020 roku zgodził się na porozumienie. Szczególnie przeciwni są politycy Suwerennej Polski, którzy uważają, że pakiet obciąży polską gospodarkę. - Decyzja, jaka zapadła w Brukseli, to nie tyle kula u nogi polskiej gospodarki. To cały łańcuch połączonych kul, które pociągną polską gospodarkę na dno - mówił minister sprawiedliwości i prokurator generalny Zbigniew Ziobro w odniesieniu do przyjęcia przez Radę kluczowych przepisów z pakietu pod koniec kwietnia.

Partia głośno wyrażała swój sprzeciw m.in. w odniesieniu do zakazu rejestracji w UE nowych samochodów spalinowych od 2035 r. i złożyła w Sejmie projekt uchwały, który miałby sprawić, aby "instytucje unijne wycofały się z tego chorego ideologicznego pomysłu". Projekt według posłów ugrupowania skutkowałby "drożyzną i wykluczeniem komunikacyjnym".

ZOBACZ TEŻ: Solidarna Polska chce specjalnej uchwały Sejmu. Nie zgadza się na nowe regulacje

Polska jako jedyna opowiedziała się przeciwko tym przepisom. Od głosu w tej sprawie wstrzymały się wtedy Bułgaria, Rumunia i Włochy. Minister klimatu Anna Moskwa zapowiedziała zresztą w kwietniu, że Polska "nie poprze w Radzie UE żadnego z aktów prawnych, które zostały we wtorek przyjęte przez PE ws. Fit for 55". Chodziło wówczas m.in. o system ETS, fundusz klimatyczny i opłatę CBAM.

Ostatecznie oprócz Polski przeciwko ETS głosowały także Węgry, a wstrzymała się Belgia i Bułgaria. W głosowaniu nad funduszem klimatycznym Polska wraz z Belgią wstrzymały się od głosu, przeciw była Finlandia. Polska jako jedyna była przeciw w głosowaniu ws. opłaty CBAM, wstrzymała się Belgia i Bułgaria.

Autorka/Autor:pb//am

Źródło: commission.europa.eu, consilium.europa.eu, poland.representation.ec.europa.eu, gov.pl

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock