Aborcja w Polsce i na świecie. Gdzie i kiedy jest dozwolona, a które państwa jej zakazują?

Według Center for Reproductive Rights (CRR) w ciągu ostatnich 30 lat ponad 60 państw świata złagodziło swoje prawa dotyczące usuwania ciąży, a tylko cztery państwa je zaostrzyły - są to Stany Zjednoczone, Salwador, Nikaragua i Polska.

Obowiązujący dziś stan prawny dopuszcza tylko dwie sytuacje, w których aborcja w Polsce jest możliwa. Zgodnie z ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:

Obowiązujący do niedawna trzeci warunek, zgodnie z którym ciążę można było przerwać, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazywały na prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, został uznany za niekonstytucyjny przez Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej w październiku 2020 roku. Wyrok ten opublikowano w Dzienniku Ustaw 27 stycznia 2021 roku. Oznacza to, że pomimo ciężkiej wady płodu, kobieta musi urodzić.

ZOBACZ TEŻ: Pani Joanna zażyła tabletkę poronną. Do szpitala przyjechali policjanci, zabrali jej laptop i telefon

Obecnie obowiązująca ustawa została uchwalona w 1993 roku i przez wielu nazywana była kompromisem aborcyjnym. Do tamtej pory obowiązywała ustawa z 1956 roku, która dopuszczała aborcję ze względu na wskazania lekarskie, trudne warunki życiowe kobiety ciężarnej lub gdy zachodziło uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku przestępstwa.

ZOBACZ TEŻ: Śmierć ciężarnej 33-latki w Nowym Targu. Rzecznik Praw Pacjenta: szereg nieprawidłowości w trakcie jej pobytu w szpitalu

Zgodnie z dostępnymi w lipcu 2023 roku, na bieżąco aktualizowanymi danymi CRR, aborcja jest całkowicie zakazana w 22 krajach lub terytoriach zależnych. Są to między innymi Andora, Kongo, Dominikana, Egipt, Filipiny, Haiti, Honduras, Irak, Jamajka, Laos, Madagaskar, Mauretania, Nikaragua, Palau, Salwador, Senegal, Sierra Leone, Surinam, Tonga. Łącznie w krajach z zakazem aborcji żyje około 91 mln kobiet (6 proc.) w wieku reprodukcyjnym.

W 43 krajach i terytoriach aborcja jest dozwolona tylko wtedy, gdy zagrożone jest życie kobiety. W grupie tej są głównie państwa Azji, Afryki, Ameryki Łacińskiej i Oceanii, między innymi: Afganistan, Bangladesz, Brazylia, Chile, Indonezja, Iran, Paragwaj, Nigeria, Somalia, Sri Lanka, Uganda czy Tanzania. Do kategorii tej zaliczono też państwa, które za ratowanie życia kobiety uznają - i dopuszczają aborcję - w przypadku gwałtu, kazirodztwa i wad płodu. Łącznie w krajach z tej kategorii żyje około 358 mln kobiet (22 proc.) w wieku reprodukcyjnym.

Kolejną grupę państw stanowią te, w których ciążę można usunąć, gdy zagrożone jest zdrowie kobiety. Wśród 47 z nich są między innymi Algieria, Arabia Saudyjska, Kenia Peru, Pakistan, a także Polska, jako jedyne państwo z Unii Europejskiej. W tej grupie są też państwa, które wyraźnie zezwalają na aborcję, aby zachować zdrowie psychiczne kobiety. To np. Angola, Botswana i Namibia (które uznają aborcję również w przypadku gwałtu, kazirodztwa i wad płodu). Z kolei kraje, które w tym względzie uznają tylko zdrowie fizyczne, to Zimbabwe i Monako. Łącznie w krajach z tej kategorii żyje około 240 mln kobiet (14 proc.) w wieku reprodukcyjnym.

W kolejnej kategorii znalazło się 12 krajów. Oprócz przesłanek wymienionych we wcześniejszych dwóch kategoriach, czyli ratowanie życia i zdrowia kobiety, uznają one wpływ sytuacji socjoekonomicznej kobiety, która może być podstawą do usunięcia ciąży. To m.in. Barbados, Etiopia, Indie i Tajwan (uznające aborcję także w przypadku gwałtu, kazirodztwa i wad płodu) oraz Japonia (uznająca aborcję też w razie gwałtu) czy Finlandia (uznająca aborcję też w razie gwałtu i wad płodu). Łącznie w krajach z tej kategorii żyje około 386 mln kobiet (24 proc.) w wieku reprodukcyjnym.

77 państw świata zezwala na aborcję w każdej sytuacji, przeważnie do 12. tygodnia ciąży. Wśród nich jest większość państw europejskich, a także Chiny, Kolumbia i Singapur (oba do 24. tygodnia), Kanada, Nowa Zelandia (do 20. tygodnia) czy Korea Południowa. Łącznie w krajach z tej kategorii żyje około 590 mln kobiet (36 proc.) w wieku reprodukcyjnym.

Center for Reproductive Rights zwraca uwagę, że w USA i Meksyku prawo aborcyjnie znacznie różni się w zależności od stanu - są takie regiony, gdzie dozwolona jest aborcja na życzenie, i takie, gdzie możliwa ona jest tylko w razie zagrożenia życia matki.

ZOBACZ TEŻ: Kaczyński o aborcji. Ekspertka: skandaliczne twierdzenie, pokazuje, jak prezes nas nie szanuje

W Europie 95 proc. kobiet w wieku reprodukcyjnym mieszka w krajach zezwalających na aborcję bez podania konkretnej przyczyny. Niemal wszystkie kraje Starego Kontynentu dopuszczają ją na żądanie lub na podstawie szerokich przesłanek przynajmniej w pierwszym trymestrze ciąży. Niemal wszystkie gwarantują również, że aborcja jest legalna przez cały okres ciąży, jeśli zagrożone jest zdrowie lub życie matki - podkreśla CRR.

Niemal, bo wyjątki stanowią państwa, w których prawo aborcyjne pozostaje restrykcyjne. W Unii Europejskiej są to tylko Polska (prawo określone przez CRR jako "wysoce restrykcyjne") i Malta (w której jeszcze do niedawna obowiązywał całkowity zakaz aborcji, ale pod koniec czerwca parlament zezwolił na dokonywanie jej w przypadku zagrożenia życia kobiety). Finlandia natomiast nie zezwala na aborcję na żądanie, ale umożliwia ją w przypadku gwałtu, wad płodu lub na podstawie szerokich przesłanek społeczno-ekonomicznych.

W skali całego kontynentu również niemal wszystkie państwa dopuszczają aborcję na żądanie. Wyjątkiem jest Andora, która ma całkowity zakaz aborcji, a także Liechtenstein, który dopuszcza ją tylko w celu zachowania zdrowia kobiety lub w przypadku gwałtu, oraz Monako (które zezwala na nią w celu zachowania zdrowia fizycznego kobiety, w przypadku kazirodztwa, gwałtu i wad płodu). W Wielkiej Brytanii zaś ciążę można usunąć w przypadku wad płodu lub przesłanek socjo-ekonomicznych. Pozostałe kraje Europy umożliwiają aborcję na żądanie.

ZOBACZ TEŻ: Minister zdrowia Adam Niedzielski: klauzula sumienia nie obowiązuje w przypadku zagrożenia życia