Dodatki do emerytury – kto może na nie liczyć? Ile wynoszą?

● Wiele osób może liczyć na zwiększenie pobieranej emerytury o należne im dodatki. ● Dodatki do emerytury to m.in. pielęgnacyjny, kombatancki i kompensacyjny, za tajne nauczanie, ryczałt energetyczny. ● Wysokość dodatków do emerytury podlega corocznej waloryzacji wraz z wysokością samych emerytur. ● Oprócz dodatków do emerytury funkcjonują też inne świadczenia dla osób w wieku emerytalnym, m.in. Mama 4+, trzynasta i czternasta emerytura, 500 plus dla seniora.

Funkcjonowanie rent i emerytur odbywa się na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. 

Poszczególne dodatki do świadczeń emerytalnych lub rentowych ustanawiane są odrębnymi przepisami. Przykładowo dodatek za tajne nauczanie uregulowany jest ustawą z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, zaś dodatek dla weterana poszkodowanego na mocy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państw.

Najniższa emerytura od 1 marca 2021 roku wynosi 1250,88 zł. Otrzymywanie emerytury uwarunkowane jest spełnianiem określonych kryteriów, przede wszystkim osiągnięciem wieku emerytalnego. 

Wysokość przyznanych emerytur podlega corocznej waloryzacji mającej rekompensować spadek siły nabywczej pieniądze, czyli inflację. 

Wysokość pobieranej emerytury można ponadto zwiększyć korzystając z dostępnych dodatków do niej. Obecnie funkcjonują następujące dodatki do emerytury:

– pielęgnacyjny, – kombatancki i kompensacyjny, – za tajne nauczanie, – weterana poszkodowanego, – dla byłych żołnierzy przymusowo zatrudnianych, – dla osób deportowanych (represjonowanych), – ryczałt energetyczny oraz ekwiwalenty pieniężne.

Wszystkie dodatki również podlegają corocznej waloryzacji. Zarazem jednak nie jest możliwe jednoczesne pobieranie niektórych dodatków. Osoby uprawnione jednocześnie do dodatku dla byłych żołnierzy przymusowo zatrudnianych, dodatku kombatanckiego, za tajne nauczanie lub świadczenia dla osób deportowanych – mogą pobierać tylko jeden z nich, wybrany samodzielnie. 

Dodatek pielęgnacyjny wynosi obecnie 239,66 zł miesięcznie i jest formą wsparcia dla emerytów, którzy są całkowicie niezdolni do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyli 75. rok życia.

W pierwszym przypadku dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest na wniosek nie później niż w ciągu miesiąca od uzyskania orzeczenia lekarskiego o niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. W drugim przypadku, czyli osób powyżej 75. roku życia, dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest z urzędu i wypłacany co miesiąc razem z emeryturą. 

Dodatku pielęgnacyjnego nie należy mylić z zasiłkiem pielęgnacyjnym. Zasiłek ten przysługuje każdej osobie powyżej 75. roku życia, a więc teoretycznie również wszystkim emerytom, i stanowi formę pomocy przy opiece nad osobą niesamodzielną. 

Pobieranie zasiłku pielęgnacyjnego wyklucza się jednak z pobieraniem dodatku pielęgnacyjnego.

Dodatki kombatancki i kompensacyjny przysługują emerytom, którzy mają status kombatantów lub ofiar represji. W przypadku wdów lub wdowców po takich osobach, przysługuje natomiast sam dodatek kompensacyjny.

Dodatki te przyznawane są jedynie na wniosek składany wraz z zaświadczeniami o posiadanych uprawnieniach kombatanckich. Dodatek kombatancki wynosi obecnie 239,66 zł, natomiast dodatek kompensacyjny – 35,95 zł.

Dodatek za tajne nauczanie przysługuje nauczycielom, którzy prowadzili tajne nauczanie w okupacji podczas II wojny światowej, albo prowadzili nauczanie w języku polskim w polskich szkołach na terenie III Rzeszy Niemieckiej lub Wolnego Miasta Gdańska przed 1 września 1939 roku.

Dodatek za tajne nauczanie wynosi 239,66 zł miesięcznie i przyznawany jest jedynie na wniosek – szczegóły dotyczące ubiegania się o niego dostępne są na stronie ZUS. 

Status weterana poszkodowanego ma osoba, która została skierowana do działań poza granicami państwa, np. w misji stabilizacyjnej lub misji pokojowej, oraz w trakcie ich wykonywania doznała uszczerbku na zdrowiu i przyznano jej za to świadczenie odszkodowawcze z powodu wypadku pozostającego w związku z tymi działaniami lub choroby nabytej podczas wykonywania tych działań.

Dodatek przyznawany jest przez ministra obrony narodowej lub ministra właściwego do spraw wewnętrznych – w zależności od profesji weterana poszkodowanego – na wniosek zainteresowanego.

Wysokość dodatku dla weterana poszkodowanego nie jest stała i jest wyliczana w oparciu o procent poniesionego uszczerbku na zdrowiu oraz aktualną wysokość emerytury minimalnej. Na przykład mając 30 proc. uszczerbku na zdrowiu, dodatek wynosić będzie 20 proc. najniższej emerytury, czyli 250 zł. Szczegółowe zasady wyliczania wysokości dodatku dla weterana poszkodowanego można znaleźć na stronie ZUS. 

Dodatek dla byłych żołnierzy zatrudnianych przymusowo przysługuje:

– żołnierzom zastępczej służby wojskowej, którzy w latach 1949–1959 zostali przymusowo zatrudnieni w kopalniach węgla, kamieniołomach lub w zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranowych,  – żołnierzom z poboru w 1949 r. wcielonym do ponadkontyngentowych brygad „Służby Polsce” i przymusowo  zatrudnionych w kopalniach węgla i kamieniołomach,  – żołnierzom przymusowo zatrudnionym w batalionach budowlanych w latach 1949–1959.

Dodatek ten wynosi obecnie 239,66 zł miesięcznie i jest przyznawany jedynie na wniosek.  

Świadczenie dla deportowanych przysługuje osobom, które były represjonowane na skutek:

– osadzenia w latach 1939-1945 w obozie pracy przymusowej z przyczyn politycznych, narodowościowych, religijnych lub rasowych, – deportacji na co najmniej sześć miesięcy do pracy przymusowej do III Rzeszy Niemieckiej lub Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Świadczenie przyznawane jest jedynie na wniosek przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych i wynosi 12,02 zł miesięcznie za każdy miesiąc pracy przymusowej. Maksymalnie otrzymać można dodatek za 20 miesięcy, wynoszący wówczas 239,66 zł.

Emeryci mogą liczyć na dodatki do emerytury związane z energią. Przede wszystkim jest to ryczałt energetyczny, który stanowi pomoc finansową w pokryciu kosztów energii elektrycznej, cieplnej i gazowej. Przysługuje on:

– kombatantom i innym osobom uprawnionym,  – żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz zakładach pozyskiwania rud uranowych i batalionach budowlanych,  – wdowom i wdowcom po kombatantach i innych osobach uprawnionych,  – wdowom po żołnierzach przymusowo zatrudnianych, pobierającym emeryturę lub rentę.

Ryczałt energetyczny przyznawany jest jedynie na wniosek, do którego należy załączyć zaświadczenie o statusie uprawniającym do jego otrzymywania. Aktualnie ryczałt ten wypłacany jest w wysokości 179,81 zł.

Ponadto działa grupa dodatków do emerytury w postaci ekwiwalentów pieniężnych z tytułu:

– prawa do bezpłatnego węgla, – prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych, – dla byłych pracowników kolejowych.

Wysokość tych ekwiwalentów jest wyliczana indywidualnie w oparciu o cenę detaliczną węgla kamiennego w roku poprzedzającym wypłatę ekwiwalentu. Można jednocześnie pobierać wyłącznie jeden z tych ekwiwalentów.

Trzynasta i czternasta emerytura nie są dodatkami do pobieranej emerytury, ale dodatkowymi, rocznymi świadczeniami dla emerytów. Oba wypłacane są z urzędu, nie jest więc wymagane składanie żadnego wniosku w ich sprawie. Wymogiem jest jedynie posiadanie prawa do:

– emerytury,  – renty,  – renty socjalnej,  – świadczenia przedemerytalnego.

Uprawnienie do tych świadczeń weryfikowane jest 31 marca danego roku – w przypadku trzynastej emerytury oraz 31 października danego roku – w przypadku czternastej emerytury.

Trzynasta emerytura wypłacana jest w wysokości aktualnie obowiązującej najniższej emerytury. W 2021 roku wynosi ona więc 1 250,88 zł brutto. Trzynasta emerytura wypłacana jest wraz z pozostałymi świadczeniami emerytalno-rentowymi za kwiecień lub, w przypadku uprawnionych do świadczeń przedemerytalnych, za maj.

Czternasta emerytura wypłacana jest natomiast w listopadzie w tej samej wysokości co trzynasta emerytura – w 2021 roku wyniesie 1250,88 zł brutto. W pełnej wysokości otrzymają je osoby, których świadczenie podstawowe będzie nie wyższe niż 2900 zł brutto. Osoby o wyższym świadczeniu otrzymają czternastą emeryturę pomniejszoną o nadwyżkę świadczenia podstawowego ponad kwotę 2900 zł, np. przy emeryturze 3000 zł brutto otrzymają one 1 150,88 zł brutto „czternastki”.

Od 2021 roku część osób uprawniona jest również do ubiegania się o dodatkowe świadczenie uzupełniające nazywane 500 plus dla seniora. Wypłacane jest w wysokości 500 zł i nie jest formalnie dodatkiem do emerytury, ale oddzielnym świadczeniem. 500 plus dla seniora otrzymać mogą osoby pobierające już zasiłek pielęgnacyjny i mające ukończony 75. rok życia lub niezdolne do samodzielnej egzystencji. 

W pełnej wysokości otrzymają je osoby nieuprawnione do emerytury oraz pobierające emeryturę w wysokości nie większej niż 1 272,08 zł brutto. Przy wyższej emeryturze kwota dodatkowego świadczenia będzie pomniejszana o nadwyżkę ponad 1272,08 zł, aż przy emeryturach w wysokości 1772,08 zł świadczenie przestanie przysługiwać.

Szczegółowe informacje o zasadach przyznawania 500 plus dla seniora znaleźć można na stronie ZUS. 

Wykonywanie pracy w warunkach szkodliwych upoważnia do określonych dodatkowych uprawnień emerytalno-rentowych. Osoby, które wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze mogą liczyć na tzw. emeryturę pomostową. Z kolei osoby posiadające orzeczenie o chorobie zawodowej mogą liczyć na dodatkową rentę z tego tytułu, którą – na określonych zasadach – można pobierać jednocześnie z emeryturą. 

Planowane jest wprowadzenie nowego dodatku do emerytury dla kobiet po 60. roku życia i mężczyzn po 65. roku życia. Skierowany ma on być do byłych strażaków ochotniczej straży pożarnej, czyli dla ok. 20 tys. osób.

Dodatek ten ma wynosić 200 zł i być wypłacany niezależnie od wysokości samej emerytury. Nowe przepisy wprowadzające ten dodatek nie zostały jeszcze uchwalone, a ich ewentualne wejście w życie planowane jest od 1 stycznia 2022 roku.

Oprócz dodatków do emerytury funkcjonuje również świadczenie rodzicielskie uzupełniające Mama 4+, również nazywane potocznie emeryturą. To świadczenie w wysokości aktualnej najniższej emerytury, w 2021 roku wynoszącej 1250,88 zł, skierowane dla kobiet, które:

– ukończyły 60 lat, – urodziły lub wychowały co najmniej 4 dzieci, – nie mają dochodu zapewniającego środki niezbędne do utrzymania się.

W określonych przypadkach ze świadczenia Mama 4+ mogą korzystać również ojcowie. Więcej na ten temat można przeczytać na stronie gov.pl. 

Akty prawne: Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, Ustawa z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państwa, Ustawa z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych, Ustawa z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego, Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, Ustawa z dnia 6 lipca 2007 r. o ekwiwalencie pieniężnym z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych, Ustawa z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe”, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie przyznawania dodatku kombatanckiego oraz emerytury i rent przyznawanych w drodze wyjątku, Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 27 czerwca 2016 r. w sprawie dotacji budżetowej przeznaczonej na finansowanie ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla oraz rent wyrównawczych, Umowa o ubezpieczeniu społecznym między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Federacyjnej Ludowej Republiki Jugosławii podpisana w Warszawie z dnia 16 stycznia 1958, https://www.zus.pl/swiadczenia/dodatki-do-swiadczen-emerytalno-rentowych