"Szef przywitał mnie: z d...y wyciągnij ten telefon". Rewolucja w kolejnych krajach

Źródło:
tvn24.pl
Dość wolnej amerykanki z polską pracą zdalną
Dość wolnej amerykanki z polską pracą zdalnąTVN24
wideo 2/4
Dość wolnej amerykanki z polską pracą zdalnąTVN24

Telefony, smsy, wiadomości z pracy w czasie wolnym, w tym na urlopie. - Rozwój technologiczny i upowszechnienie pracy zdalnej sprawiły, że nierzadko zaciera się granica między życiem zawodowym a prywatnym - komentuje mecenas Monika Wieczorek. Skutki? Stres, problemy zdrowotne i rodzinne. Rozwiązaniem ma być wprowadzenie tak zwanego prawa do odłączenia się, które obowiązuje już w kilku krajach. Czy możemy liczyć na nie także w Polsce?

To problem, który kojarzymy z pracą w korporacjach, agencjach reklamowych, może w mediach. Ale okazuje się, że dotyczy też innych branż.

Maria, nauczycielka: - Rodzice piszą, kiedy im się podoba i mają pretensje, że odczytałam, ale nie odpowiedziałam od razu. Wiadomość wpadła na przykład w piątek popołudniu, a odpowiedź "dopiero" w poniedziałek.

Oliwia, do niedawna pracownica lombardu: - Dzień wolny od pracy? Tylko pomarzyć! Byłam bombardowana wiadomościami i telefonami od kierownictwa czy pracowników. Rano otwierałam oczy i już miałam dziesiątki nieodebranych. Raz dostałam smsa, gdzie jest czajnik.

Dagmara, pracuje na uczelni: - Moja promotorka potrafiła dzwonić w święta, albo np. o godzinie 21. A moje ulubione to jak przychodził mail, a po 5 minutach dostawałam na messengerze wiadomość: "Obczaj maila w wolnej chwili".

Czy były to sprawy niecierpiące zwłoki? Wszystkie rozmówczynie odpowiadają, że nie. Nic by się nie stało, gdyby do tematu wróciły kolejnego, pracującego dnia.

Czytaj także: Nowy dzień wolny od pracy? Jest apel>>>

Frustracja, stres, wypalenie

Problem niemal nieustającego kontaktu z pracą za pośrednictwem telefonów, maili, komunikatorów internetowych jest coraz poważniejszy.

- Ciągły kontakt ze strony pracodawcy rzadko kiedy bywa motywujący - podkreśla Iwona Golonko, psycholożka biznesu. - Pracownik jest w ciągłym stanie oczekiwania, podnosi się poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu. Trudno w takich warunkach odpocząć.

Dostrzegają to także ustawodawcy. Ostatnio - w Australii. Pod koniec sierpnia weszło tam w życie tzw. prawo do odłączenia się. Nowe przepisy chronią osoby, które odmawiają monitorowania informacji, czytania wiadomości i reagowania na sygnały od swoich pracodawców poza godzinami pracy. Podobne przepisy, dające pracownikom swobodę w wyłączaniu urządzeń mobilnych poza pracą, obowiązują już we Francji, Belgii czy Hiszpanii i niektórych innych krajach Unii Europejskiej. Przed dwoma laty o wprowadzenie ich także w Polsce apelował związek zawodowy Związkowa Alternatywa. Jak dotąd - bezskutecznie.

Temat zajmuje też unijnych urzędników. Parlament Europejski jeszcze w styczniu 2021 r. przyjął rezolucję, w której wzywał Komisję Europejską do przyjęcia dyrektywy ustanawiającej takie prawo dla wszystkich pracowników korzystających z narzędzi cyfrowych do celów zawodowych. Ale specjaliści zwracają uwagę, że nie chodzi tylko o wyłączenie komórki czy niezaglądanie do maila. Problemem jest przytłoczenie pracą, a ciągłe sprawdzanie wiadomości to tylko symptom.

- Już dzisiaj prawo pracy zakazuje przeciążania pracą, naruszania prywatności pracowników i przewiduje obowiązek wynagrodzenia za nadgodziny w pieniądzu lub czasie wolnym - komentuje mecenas Monika Wieczorek. - Ale rozwój technologiczny i upowszechnienie pracy zdalnej sprawiły, że nierzadko zaciera się granica między życiem zawodowym a prywatnym. Coraz częściej obserwujemy związane z tym negatywne skutki psychologiczne, w tym nadmierną presję bycia w ciągłej gotowości do świadczenia pracy, frustrację, stres i wypalenie zawodowe. Potrzebujemy więc prawnego wzmocnienia standardów i prawo do bycia offline jest idealną odpowiedzią na te potrzeby.

Czy świat się zawali?

Czasami potrzeba ciągłego kontaktu z pracownikami przybiera skrajne formy. Tak było w przypadku Macieja.

- Kiedyś szef dzwonił do mnie o ósmej rano, a że byłem już w drzwiach biura, to nie odebrałem. Minutę później spotkałem go na korytarzu, a ten przywitał mnie przy wszystkim ciepłymi słowami: z d...y wyciągnij ten telefon. Był to oczywiście telefon prywatny, bo służbowego przez lata się nie dorobiłem - mówi Maciej. Dodaje, że teoretycznie pracę zaczynał od dziewiątej.

Pracował w korporacji. Szef potrafił pisać smsy, wiadomości na komunikatorach albo dzwonić do pracowników przebywających na urlopie. W skrajnych przypadkach wzywał ich do powrotu. - Pytasz, czy ludzie wracali z wczasów? Oczywiście - komentuje.

Zadania zlecone w mailu miały być wykonywane natychmiast. Nieważne, że wiadomości przychodziły na przykład o 23. - Wtedy wszystko wydawało się ważne. Z innymi pracownikami sami potrafiliśmy usprawiedliwiać przełożonych: że może faktycznie coś jest pilnego, że może na serio nikt nie może nas zastąpić - stwierdza Maciej. - Otrzeźwienie przychodziło zawsze wtedy, gdy ktoś odmawiał pomocy przełożonemu w środku nocy czy w weekend: wtedy okazywało się, że niezrobiona przez nas rzecz leży i czeka na swoją kolej, a świat się nie zawalił.

Dzisiaj trudno mu uwierzyć, że mógł tak funkcjonować. Z konsekwencjami - m.in. zdrowotnymi - mierzył się przez kilka lat. Rozpadł się też jego związek.

- Nigdy nie było czasu dla drugiej osoby. Żyłem w ciągłym stresie, bo wiadomość o konieczności zrobienia czegoś mogła przyjść w każdej chwili - mówi. - Myślę, że w takich miejscach spirala nakręcona jest do tego stopnia, że ludzie zapominają o swoich życiach. Poświeciłem relację, po latach nie mam ani tamtej partnerki, ani tamtej pracy.

Telefon równa się panika

O konsekwencjach ciągłego bycia pod telefonem mówią też inni pracownicy. Na przykład Maria, która pracowała w branży farbiarskiej (praca w biurze i laboratorium).

- Niestety to doświadczenie zakończyło się dla mnie najgorszym scenariuszem - wypaleniem zawodowym i depresją - opowiada. - Telefony wywoływały we mnie lęk, panikę, bałam się, jakie będą konsekwencje nieodebrania. No i stres narastał tak mocno że miałam objawy somatyczne. Nabawiłam się nadwrażliwości jelit. 

- Wysłanie maila po godzinach pracy może wydawać się niewinne, jednak jako stała praktyka może utrwalać przekonanie w pracownikach, że jest oczekiwanie bycia w ciągłym kontakcie - komentuje mecenas Monika Wieczorek. Prawniczka uważa, że potrzebna jest zmiana mentalności. Po obu stronach. Zarówno pracodawcy jak i pracownicy muszą się nauczyć odłączania od pracy.

Shutterstock

Radczyni podkreśla, że już dziś pracownicy nie mają obowiązku odbierania telefonu, odczytywania smsów czy maili poza wyznaczonym czasem pracy, nadgodzinami czy dyżurem. - Niekiedy osoby przełożone naruszają te granice z braku wiedzy czy z powodu złych nawyków - uważa Wieczorek. - Dlatego pierwszym krokiem do zmiany tej sytuacji powinno być uprzejme, ale stanowcze stawianie granic, np. poprzez nieodpowiadanie na próby kontaktu, a już w godzinach pracy przeprowadzenie rozmowy, w której szczerze porozmawiamy o zlecaniu w ten sposób zadań.

Od rozmowy zaleca zacząć też Iwona Golonko. - Relacja szef-podwładny jest hierarchiczna, ale to nie znaczy, że nie może być partnerska. Niestety, dla ogromnej większości Polaków hierarchia wyklucza partnerstwo, tak jesteśmy wychowani. Ale warto próbować - podkreśla.

A co, jeśli rozmowa nie przynosi efektów? - Warto rozważyć kontakt z działem HR lub udanie się po pomoc prawną - stwierdza mec. Wieczorek.

Polska planuje przepisy

Czy wprowadzenie nowych przepisów pomoże uregulować sytuację? Reakcje w Australii były mieszane. Pojawiły się głosy, że przepisy negatywnie wpłyną na produktywność pracowników i konkurencyjność gospodarki.

Iwona Golonko też się nad tym zastanawia. - Czasem przełożony może zwracać się do pracownika w błahej sprawie, możliwej do rozwiązania na przykład kolejnego dnia roboczego. Ale wyobrażam sobie też sytuacje awaryjne, kiedy reakcja pracownika jest pilnie potrzebna - stwierdza. - Co wtedy? Pracodawca nie może zadzwonić? Jakie będą tego konsekwencje, jeśli ten brak kontaktu spowoduje jakieś straty?

Trwają prace nad unijną dyrektywną, która pomogłaby ujednolicić prawo do bycia offline w państwach członkowskich. Jak dowiadujemy się w Ministerstwie Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej od od końca kwietnia do czerwca 2024 Komisja Europejska prowadziła konsultacje społeczne w tej sprawie. "W nieodległym czasie KE przedstawi najprawdopodobniej projekt dyrektywy, której celem ma być zajęcie się problematyką minimalnych norm i warunków dotyczących prawa do odłączenia się oraz minimalnych wymogów dotyczących telepracy w całej Unii" - czytamy.

"Polska będzie aktywnie uczestniczyć w pracach nad przedmiotowym projektem w celu jak najszybszego uregulowania tej tematyki na szczeblu unijnym, a następnie wdrożenia go do krajowego porządku prawnego" - wyjaśnia resort. Jakie przepisy mogą się w niej znaleźć?

- Planuje się między innymi wprowadzenie obowiązku ustanowienia przez pracodawców praktycznych ustaleń dotyczących wyłączania narzędzi cyfrowych, służących do pracy, wprowadzenia obiektywnych systemów umożliwiających pomiar przepracowanego czasu, czy też przeszkolenia pracowników w tym zakresie - wymienia mecenas Monika Wieczorek. - Co szczególnie ważne, osobie, wobec której naruszono prawo do bycia offline, ma przysługiwać odszkodowanie. To dobre rozwiązania. Cieszy mnie też to, że w planach jest wzmocnienie zakazu dyskryminacji i zakazu działań odwetowych w sytuacjach, w których osoba chce wykonywać swoje prawo do bycia offline.

I dodaje: - Zagrożenia dla prywatności pracowników są dzisiaj tak poważne, że potrzebujemy szczegółowych przepisów z konkretnymi obowiązkami.

Imiona niektórych bohaterów zostały zmienione

Autorka/Autor:Natalia Szostak

Źródło: tvn24.pl

Źródło zdjęcia głównego: Grand Warszawski / Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Na wniosek Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) wydało decyzję o wpisaniu na listę sankcyjną spółki Torgservis PL oraz jej udziałowców, Siergieja i Andrieja Sznejderów. Objęta sankcjami spółka prowadzi na polskim rynku sieć dyskontów MyPrice.

Rosyjska sieć sklepów wróciła do Polski pod nową nazwą. Reakcja rządu

Rosyjska sieć sklepów wróciła do Polski pod nową nazwą. Reakcja rządu

Źródło:
PAP

W 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) odnotował w całej Polsce 25,5 miliona zaświadczeń lekarskich dotyczących czasowej niezdolności do pracy, co przełożyło się na łącznie 253,5 miliona dni absencji chorobowej. Z danych ZUS wynika, że nastąpił wyraźny wzrost zachorowań na krztusiec.

Miliony dni na L4. Jedna choroba zanotowała ostry wzrost

Miliony dni na L4. Jedna choroba zanotowała ostry wzrost

Źródło:
PAP

Oszuści wysyłają wiadomości, w których nakłaniają do zaktualizowania danych z powodu podejrzanej aktywności na "koncie Blik" - informuje spółka Polski Standard Płatności (PSP), operator Blika, w swoich mediach społecznościowych. Jak przekazano, to próba kradzieży danych i środków finansowych.

Nowy atak oszustów. "Czerwona flaga"

Nowy atak oszustów. "Czerwona flaga"

Źródło:
tvn24.pl

W niedzielę 27 kwietnia nie obowiązuje zakaz handlu. Oznacza to, że otwarte mogą być wszystkie sklepy.

Tego dnia będzie można zrobić zakupy

Tego dnia będzie można zrobić zakupy

Źródło:
PAP

Według badania Polskiej Organizacji Turystycznej 43 procent Polaków planuje w tym roku wyjazd na majówkę. Spośród nich 21 procent zamierza spędzić ten czas w kraju, 7 procent za granicą, a reszta jeszcze nie podjęła decyzji.

Gdzie na majówkę? Wyniki badania

Gdzie na majówkę? Wyniki badania

Źródło:
PAP

Unijny komisarz do spraw gospodarki Valdis Dombrovskis po spotkaniu z amerykańskim sekretarzem skarbu Scottem Bessentem powiedział, że rozmowy z USA "nie są jeszcze w zbyt dojrzałej fazie". - Wciąż potrzeba wiele pracy, by dojść do porozumienia ze Stanami Zjednoczonymi i uniknąć wzajemnych ceł - podkreślał. Dombrovskis zabrał głos także w sprawie działań Chin.

Unijny komisarz o rozmowach z USA. Ostrzega Chiny

Unijny komisarz o rozmowach z USA. Ostrzega Chiny

Źródło:
PAP

Premier Australii Anthony Albanese zapowiada, że jeśli jego partia wygra nadchodzące wybory, to doprowadzi do zainwestowania 1,2 miliarda dolarów w metale ziem rzadkich. Stacja BBC zastanawia się, czy blokada Chin na eksport tych metali jest szansą dla Canberry.

Blokada Chin szansą dla Australii

Blokada Chin szansą dla Australii

Źródło:
BBC

W piątkowym losowaniu Eurojackpot nie padła główna wygrana. Kumulacja rośnie do 420 milionów złotych. W Polsce odnotowano dwie wygrane w wysokości około miliona złotych. Oto wyniki losowania Eurojackpot i liczby, które padły 25 kwietnia 2025 roku.

Dwie duże wygrane w Eurojackpot w Polsce

Dwie duże wygrane w Eurojackpot w Polsce

Źródło:
tvn24.pl

Zespół CSIRT KNF ostrzega przed rosnącym zagrożeniem "płynącym z grupowych wiadomości SMS od cyberprzestępców". Podkreśla także, że działania oszustów są "coraz bardziej niebezpieczne".

"Ich działania są nie tylko coraz bardziej niebezpieczne". Ostrzeżenie

"Ich działania są nie tylko coraz bardziej niebezpieczne". Ostrzeżenie

Źródło:
tvn24.pl

Rząd Chin rozważa zwolnienie części towarów z USA z ceł w wysokości 125 procent - podały źródła Reutersa. Chiński resort spraw zagranicznych nie potwierdził tych informacji.

Wolta Pekinu. Zmiana podejścia w wojnie celnej

Wolta Pekinu. Zmiana podejścia w wojnie celnej

Źródło:
PAP

Prezydent Donald Trump przekazał w rozmowie z magazynem "Time", że umowy handlowe są oczekiwane za trzy do czterech tygodni. Zaznaczył, że USA prowadzą rozmowy z Chinami na temat umowy celnej, choć Pekin zaprzecza.

Donald Trump: uważam to za stratę

Donald Trump: uważam to za stratę

Źródło:
PAP

Unia Europejska przyjęła środki, które mają zniechęcać firmy żeglugowe z krajów członkowskich do sprzedaży starych statków na rzecz rosyjskiej "floty cieni" - poinformował Olof Gill, rzecznik Komisji Europejskiej.

Walka z "flotą cieni". Przyjęte środki

Walka z "flotą cieni". Przyjęte środki

Źródło:
PAP

Od maja turyści w Salzburgu będą mogli korzystać z darmowej komunikacji miejskiej. Warunkiem jest zameldowanie się w obiekcie turystycznym. Bilet Mobilności Gościnnej ma promować ekologiczne środki transportu.

Komunikacja miejska za darmo. Jest jeden warunek

Komunikacja miejska za darmo. Jest jeden warunek

Źródło:
PAP

Rata kredytu z oprocentowaniem zmiennym na 500 tysięcy złotych może spaść nawet o ponad 700 złotych. Dlaczego? Instytucje finansowe spodziewają się, że wskaźnik WIBOR 3M za dziewięć miesięcy może wynieść tylko 3,64 procent. Wszystko przez gołębie głosy płynące z Rady Polityki Pieniężnej i banku centralnego. Pierwsze spadki rat mają się jednak pojawić już w przyszłym miesiącu - wynika z analizy Rankomat.pl. Z kolei w przypadku kredytów z oprocentowaniem stałym na spadek raty często trzeba będzie poczekać kilka lat.

Rata kredytu niższa o 700 złotych? Wszystkie oczy na kluczowy wskaźnik

Rata kredytu niższa o 700 złotych? Wszystkie oczy na kluczowy wskaźnik

Źródło:
tvn24.pl

W lutym 2025 roku Polacy byli drugą najliczniejszą grupą turystów z Unii Europejskiej na Maderze - podają lokalne władze. Rosnąca popularność wyspy sprawiła, że po raz pierwszy w historii Polacy zagłosują tam w wyborach prezydenckich.

Polacy pokochali tę wyspę. Zapadła ważna decyzja

Polacy pokochali tę wyspę. Zapadła ważna decyzja

Źródło:
PAP

Agencja Rozwoju Przemysłu chce przejąć spółkę Skarbu Państwa - Fabrykę Przewodów Energetycznych z siedzibą w Będzinie. Taką informację podał Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).

Jest chętny na przejęcie fabryki, która "mocno podupadła"

Jest chętny na przejęcie fabryki, która "mocno podupadła"

Źródło:
PAP

Główny Inspektor Farmaceutyczny wstrzymał na terenie całego kraju obrót produktem leczniczym o nazwie Clatra. Powodem jest stwierdzenie wady jakościowej. Decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Wszystkie serie leku wstrzymane w obrocie

Wszystkie serie leku wstrzymane w obrocie

Źródło:
tvn24.pl

Choć sama kara Komisji Europejskiej dla Apple i Mety nie jest zaskoczeniem, to jej relatywnie niska wysokość wydaje się być związana z napięciami w relacjach transatlantyckich - oceniła Aleksandra Wójtowicz, analityczka do spraw cyfrowych Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych (PISM).

"Symboliczna" kara w wysokości pół miliarda euro

"Symboliczna" kara w wysokości pół miliarda euro

Źródło:
PAP

Rząd na posiedzeniu 6 maja zajmie się ułatwieniem procedury rozwodowej - przekazał w czwartek premier Donald Tusk podczas spotkania ze stroną społeczną w sprawie deregulacji. Według propozycji małżeństwo mógłby rozwiązać, po spełnieniu określonych warunków, urzędnik stanu cywilnego lub notariusz.

Szykują się zmiany w rozwodach

Szykują się zmiany w rozwodach

Źródło:
PAP

Kalifornia została czwartą co do wielkości gospodarką na świecie - oświadczył gubernator tego amerykańskiego stanu Gavin Newsom, cytowany w piątek przez stację BBC. W 2024 roku kalifornijski PKB wyniósł 4,10 bln dolarów. To więcej niż PKB Japonii, które wynosiło 4,01 bln dolarów.

Kalifornia wyprzedziła Japonię

Kalifornia wyprzedziła Japonię

Źródło:
PAP

To na pewno nie jest czas na takie zmiany - mówi prezes Północnej Izby Gospodarczej w Szczecinie Hanna Mojsiuk, odnosząc się do pomysłu wprowadzenia czterodniowego tygodnia pracy. - Przyjmując takie przepisy zakładamy po prostu, że firmy muszą pogodzić z się ze spadkiem efektywności produkcyjnej, czyli mniejszymi przychodami lub muszą zatrudnić dodatkowe osoby - dodała.

Mocna krytyka czterodniowego tygodnia pracy

Mocna krytyka czterodniowego tygodnia pracy

Źródło:
tvn24.pl

Koncern Apple planuje przenieść montaż wszystkich iPhone'ów sprzedawanych w USA z Chin do Indii już w 2026 roku - informuje gazeta "Financial Times". Decyzja ta wynika z zaostrzenia wojny handlowej między Pekinem a Waszyngtonem.

Chcą przenieść produkcję do innego kraju. Wszystko przez cła Trumpa

Chcą przenieść produkcję do innego kraju. Wszystko przez cła Trumpa

Źródło:
PAP

Za rządów PiS stadnina w Janowie Podlaskim straciła najlepsze konie i zasoby genetyczne - stwierdził wiceminister rolnictwa Jacek Czerniak. Dodał, że odbudowa hodowli koni arabskich jest procesem, który zajmie kilka lat.

"Zamilknijcie na ten temat, bo ja nie wytrzymam takiej bezczelności"

"Zamilknijcie na ten temat, bo ja nie wytrzymam takiej bezczelności"

Źródło:
PAP

PKO BP, Bank Pekao, ING Bank Śląski, mBank, Nest Bank - te banki zaplanowały prace serwisowe w najbliższych dniach. W niektórych przypadkach mogą pojawić się trudności z płatnościami online, a także płatnościami BLIK.

Utrudnienia dla klientów dużych banków

Utrudnienia dla klientów dużych banków

Źródło:
tvn24.pl

Rosnącą popularność elektronicznych rozliczeń z fiskusem "Twój e-PIT" bezwzględnie wykorzystują cyberprzestępcy - wynika z badania przeprowadzonego przez serwis ChronPESEL.pl i Krajowy Rejestr Długów. Oszuści podszywają się pod urzędy skarbowe, Ministerstwo Finansów czy Krajową Administrację Skarbową pod pretekstem zwrotu nadpłaty podatku. "Ich celem jest przejęcie milionów numerów PESEL" - alarmują autorzy raportu.

Wykorzystują gorący okres. "Celem jest przejęcie milionów numerów PESEL"

Wykorzystują gorący okres. "Celem jest przejęcie milionów numerów PESEL"

Źródło:
tvn24.pl

Ministerstwo Finansów ostrzega przed oszustami podszywającymi się pod oficjalne serwisy, takie jak Twój e-PIT, e-TOLL czy e-Urząd Skarbowy. Cyberprzestępcy próbują wyłudzić dane podatników za pomocą SMS-ów, e-maili i fałszywych stron.

"Apelujemy o wzmożoną ostrożność, zwłaszcza teraz". Resort ostrzega

"Apelujemy o wzmożoną ostrożność, zwłaszcza teraz". Resort ostrzega

Źródło:
PAP

- Niszczymy markę, którą są USA - uważa prezes firmy inwestycyjnej Citadel Ken Griffin. Miliarder wcześniej wspierał Donalda Trumpa i przekazywał niezwykle hojne datki na kampanie republikanów - opisuje portal stacji CNN.

Najpierw wspierał, teraz krytykuje Donalda Trumpa. "Niszczymy tę markę"

Najpierw wspierał, teraz krytykuje Donalda Trumpa. "Niszczymy tę markę"

Źródło:
CNN

Jeżeli nadal trwałaby wojna celna i handlowa, to i w Polsce rozpocznie się większa fala drożyzny i inflacji. - Jeśli dwa słonie walczą, to trawa będzie zdeptana. Tą trawą jesteśmy my - stwierdził w rozmowie z tvn24.pl prof. dr hab. Bogdan Góralczyk, politolog, sinolog, dyplomata. - Czeka nas dużo niepewności - dodał Piotr Dzierżanowski z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.

"Jeśli dwa słonie walczą, to trawa będzie zdeptana. Tą trawą jesteśmy my"

"Jeśli dwa słonie walczą, to trawa będzie zdeptana. Tą trawą jesteśmy my"

Źródło:
TVN24+