W ostatnich dniach potwierdzono w Polsce dwa przypadki błonicy, ciężkiej choroby zakaźnej, która od dawna nie występowała już w Polsce. Eksperci podkreślają, że kluczowe w walce z tą chorobą są szczepienia. Jak i gdzie można się zaszczepić przeciwko błonicy? Ile kosztuje taka szczepionka? Oto obowiązkowe oraz zalecane szczepienia dla dzieci i dorosłych w Polsce.
Błonica jest uważana za wyjątkowo niebezpieczną chorobę zakaźną wywoływaną przez bakterie maczugowca błonicy. Bakteria ta wytwarza silną toksynę, zwaną toksyną błoniczą. Przenoszona jest drogą kropelkową, a głównym źródłem zarażenia jest człowiek. Najczęściej wywołuje ona zapalenia gardła i krtani, ale możliwe jest także zapalenie narządów płciowych, skóry czy spojówek.
Choć proces chorobowy może atakować różne części organizmu, najczęściej dotyczy dróg oddechowych. Wówczas pierwsze objawy choroby mogą być niespecyficzne, to m.in.: gorączka, ból gardła, osłabienie, utrata apetytu czy powiększenie węzłów chłonnych. Po kilku dniach w drogach oddechowych chorego zaczynają pojawiać się charakterystyczne zmiany - tzw. błony rzekome - które mogą powstawać w różnych miejscach: w nosie, gardle, krtani, tchawicy czy nawet oskrzelach.
Błonica jest śmiertelna w 5-10 proc. przypadków, jednak u dzieci poniżej piątego roku życia i dorosłych powyżej 40. roku życia wskaźnik śmiertelności może wynosić nawet 20 proc.
ZOBACZ TEŻ: Błonica a pakiet krztuścowy. Jest różnica? Jest
Szczepionka na błonicę
W latach 50. XX wieku rejestrowano w Polsce około 40 tys. zachorowań rocznie, jednak po wprowadzeniu powszechnych szczepień ochronnych w 1954 roku ta liczba ta spadła praktycznie do zera. Kluczowe w praktycznym wyeliminowaniu tej choroby w naszym kraju były więc szczepienia.
Według informacji podanych na stronie szczepienia.pzh.gov.pl, szczepienie przeciw błonicy jest obowiązkowe i bezpłatne dla dzieci i młodzieży do ukończenia 19. roku życia. Jest realizowane w postaci szczepionki skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP/DTaP), a w przypadku przeciwwskazań do szczepień przeciw krztuścowi szczepionką DT (przeciw błonicy i tężcowi) lub jako szczepionka monowalentna D (przeciw błonicy).
Według kalendarza szczepień każde dziecko powinno zostać zaszczepione łącznie siedem razy. Najpierw czterema dawkami szczepionki DTP w 2., 3.-4. , 5.-6. i 16.-18. miesiącu życia oraz dawką przypominającą w 6. roku życia. W przypadku młodzieży szczepionkę przeciw błonicy w skojarzeniu ze szczepionką przeciw tężcowi i krztuścowi (dTap) podaje się w wieku 14 lat jako szczepienie obowiązkowe. Ostatnią obowiązkową jest szczepionka przeciw błonicy w skojarzeniu ze szczepionką przeciw tężcowi (dT) podawana w wieku 19 lat.
Szczepionka jest bezpieczna, może jedynie powodować łagodne odczyny miejscowe, takie jak zaczerwienienie, obrzęk lub bóle głowy, podwyższenie temperatury ciała czy uczucie rozbicia, które zwykle ustępują po 24 godzinach.
Profesor doktor habilitowana Agnieszka Szuster-Ciesielska z Katedry Wirusologii i Immunologii, Instytutu Nauk Biologicznych Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w rozmowie z portalem tvn24.pl podkreśla, że "nie ma żadnych przeciwskazań do szczepień poza tymi standardowymi", takimi jak uczulenie na składniki szczepionki. - Szczepionka przeciwko błonicy jest bardzo dobrze tolerowana i od wielu lat obecna na rynku. Nie ma zgłoszeń dotyczących objawów niepożądanych - podkreśla wirusolog.
ZOBACZ TEŻ: "Kochanie, dlaczego nie lecimy do Egiptu?" Wolał się zaszczepić, niż tłumaczyć żonie
Szczepionka na błonicę dla dorosłych
Z upływem czasu odporność przeciw błonicy maleje, dlatego osobom dorosłym zalecane są dawki przypominające co 10 lat. W szczególności powinny je przyjmować osoby podróżujące oraz te, które mają kontakt z osobami przybywającymi z krajów, w których błonica występuje. Szczepienie przypominające może być wykonywane szczepionką przeciw błonicy i tężcowi lub szczepionką przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.
U nieuodpornionych osób błonica może mieć bardzo ciężki przebieg. W przeszłości, gdy nie było szczepionek, choroba ta często prowadziła do licznych powikłań i zgonów chorych dzieci. Obecnie możliwe jest skuteczne leczenie, niebezpieczne są jednak także powikłania, które występują najczęściej z powodu zbyt późno podjętego leczenia.
Gdzie zaszczepić się na błonicę
Na błonicę możemy zaszczepić się w punkcie szczepień po otrzymaniu recepty. Szczepionkę należy kupić we własnym zakresie, chyba że dostępna jest w punkcie szczepień. Prof. dr hab. Agnieszka Szuster-Ciesielska w rozmowie z tvn24.pl wskazuje jednak, że "raczej praktykowane jest, że przychodzi się ze swoim preparatem" umieszczonym w torbie termoizolacyjnej. Torbę taką można nabyć w aptece.
Cena szczepionki na błonicę
Cena jednej dawki szczepionki różni się w zależności od rodzaju podanego preparatu i zakresu szczepienia. Szczepionki uwzględniające polio czy WZW B mogą być nieco droższe od tych uwzględniających wyłącznie błonicę, tężec i krztusiec. Cena jednej dawki szczepionki na błonicę może wahać się od ok. 100 zł do ok. 300 zł. Szczegółowe informacje dotyczące cen znajdziemy bezpośrednio w placówkach wykonujących szczepienia ochronne.
Szczepionka przed wyjazdem za granicę
Błonica wciąż występuje w wielu krajach Azji, Afryki i Ameryki Południowej, gdzie liczba zachorowań gwałtownie wzrosła w ostatnich latach. "Osoby dorosłe podróżujące do krajów występowania błonicy powinny rozważyć uzupełnienie szczepień przed wyjazdem za granicę. W tym celu należy skontaktować się z lekarzem medycyny podróży lub lekarzem medycyny tropikalnej. Wizyta u tego specjalisty powinna odbyć się nie później niż 6-8 tyg. przed planowaną podróżą, co pozwoli na przyjęcie zalecanej przez lekarza profilaktyki" - podaje Główny Inspektorat Sanitarny.
Informacje o innych szczepieniach przed wyjazdami zagranicznymi znajdziemy m.in. na stronie Medycyna Podróży, redagowanej przez prof. dr. hab. n. med. Krzysztofa Korzeniewskiego - specjalistę medycyny morskiej i tropikalnej, epidemiologii, dermatologii i wenerologii oraz kierownika Zakładu Epidemiologii i Medycyny Tropikalnej w Gdyni.
ZOBACZ TEŻ: Grypa nie odpuszcza, od początku sezonu zmarło ponad tysiąc osób
Szczepienia obowiązkowe w Polsce
W Polsce obowiązkowe szczepienia wynikające z kalendarza szczepień są bezpłatne, finansowane z budżetu państwa. Realizuje się je do 19. roku życia oraz u osób dorosłych z zaburzeniami odporności i szczególnie narażonych. Obecnie obowiązkowe szczepienia dotyczą: gruźlicy, wirusowego zapalenia wątroby typu B (wzw B), rotawirusów, błonicy, tężca, krztuśca, poliomyelitis, inwazyjnego zakażenia Haemophilus influenzae typu B (Hib), odry, świnki, różyczki i pneumokoków oraz ospy wietrznej w grupach ryzyka.
Z kolei szczepieniami zalecanymi, również bezpłatnymi, są szczepienie przeciw grypie u dzieci od 6. miesiąca życia, szczepienie przeciw HPV dziewcząt i chłopców w wieku 9-14 lat oraz szczepienie przeciw COVID-19 w wieku powyżej 6. miesiąca życia. W przypadku dzieci zalecanymi, ale odpłatnymi, są zaś szczepionki przeciw meningokokom grupy B, meningokokom grupy ACWY, ospie wietrznej, kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM) oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu A.
Szczepienia dla dorosłych
Oprócz szczepień realizowanych do 19. roku życia, eksperci zalecają przyjmowanie w wieku dorosłym innych szczepionek, które są odpłatne. Dla wszystkich nieuodpornionych dorosłych zaleca się przyjmowanie:
- jednej dawki szczepionki przeciw grypie każdego roku w czasie sezonu infekcyjnego - między 18. a 65. rokiem życia jest ona refundowana w 50 proc., a bezpłatna jest dla osób powyżej 65. roku życia - jednej dawki co 10 lat szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi - dwóch dawek szczepionki na ospę wietrzną (VZZ) w przypadku osób, które nie chorowały i nie były szczepione - dwóch dawek szczepionki przeciwko odrze, śwince, różyczce (MMR) w przypadku osób, które nie chorowały i nie były szczepione - szczepionki na COVID-19 w zależności od historii szczepień i aktualnych zaleceń - trzech dawek szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (HBV) w przypadku osób, które nie były wcześniej szczepione
Dla dorosłych w wieku 19-26 lat zaleca się ponadto przyjęcie trzech dawek szczepionki przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV); od 27. do 49. roku życia można przyjąć tę szczepionkę po konsultacji z lekarzem. W wieku powyżej 50. roku życia zaleca się przyjęcie jednej dawki szczepionki przeciwko pneumokokom (PCV, PPSV) oraz dwóch dawek szczepionki w odstępie 2-6 miesięcy przeciwko półpaścowi (RZV). Dodatkowo, po 60. roku życia, zalecane jest przyjęcie szczepionki przeciwko syncytialnemu wirusowi oddechowemu (RSV).
Jeśli występują dodatkowe czynniki ryzyka, dorosłym zaleca się też przyjęcie szczepionki przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM) w trzech dawkach wraz z dawkami przypominającymi co 3-5 lat, przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A w dwóch dawkach, jeśli dana osoba nie była wcześniej szczepiona, oraz przeciwko meningokokom w jednej lub dwóch dawkach.
Co w przypadku szczepienia przeciwko KZM oznacza "wystąpienie szczególnych czynników ryzyka"? - Jeśli dana osoba pracuje w lesie, mieszka przy lesie, często przebywa w lesie, parkach, to znajduje się w grupie ryzyka ze względu na kontakt. Ale nie ma przeciwskazań, żeby zaszczepiły się osoby spoza grupy ryzyka - zaznacza w rozmowie z tvn24.pl prof. dr hab. Agnieszka Szuster-Ciesielska.
- Gdybym chciała zostać zaszczepiona i poprosiłabym lekarza o receptę, bo mogę na przykład przejeżdżać przez lasy rowerem w trakcie urlopu, wtedy lekarz zobowiązany jest dać mi receptę - tłumaczy, zauważając, że w przypadku każdego szczepienia mowa o innych czynnikach ryzyka. - Radziłabym, żeby każdorazowo konsultować się z lekarzem, by ustalić profil szczepienia dla każdej osoby w zależności od ryzyka przebywania w określonej grupie czy na określonym obszarze - dodaje.
Kiedy się zaszczepić
Szczepienie na grypę jest szczepieniem sezonowym. Co to oznacza? - Szczepienia przeciwko grypie zalecane są przed sezonem, kiedy występuje grypa - informuje w rozmowie z tvn24.pl prof. dr hab. Agnieszka Szuster-Ciesielska. Ekspertka z UMCS wskazuje, że szczepić można się już we wrześniu, gdy szczepionki są już dostępne w aptekach, zaś "grudzień, styczeń to ostatni dzwonek na szczepienie".
Jak dodaje, wszystkie pozostałe szczepionki, które znajdują się w tabeli opracowanej przez Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej we współpracy z Fundacją MY PACJENCI to szczepionki, którymi możemy zaszczepić się o każdej porze roku. - Polecam wszystkie szczepienia uwzględnione w kalendarzu szczepień dorosłych. Są bardzo wartościowe i chronią przed niebezpiecznymi chorobami - podkreśla prof. dr hab. Agnieszka Szuster-Ciesielska.
Autorka/Autor: pb, wac//mm
Źródło: PAP, tvn24.pl
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock