Kamienie milowe w KPO - czym są i dlaczego są takie ważne? Do czego zobowiązała się Polska?

● Wypłata pieniędzy w ramach Krajowego Planu Odbudowy uzależniona jest od realizacji tak zwanych kamieni milowych. ● Polska zobowiązała się do realizacji 115 kamieni milowych, a w sumie do spełnienia około 300 różnego rodzaju wymagań. ● Kamienie milowe określone zostały dla wszystkich sześciu komponentów KPO. ● W pierwszej kolejności konieczne jest zrealizowanie trzech kamieni milowych dotyczących niezależności sądownictwa. Bez tego Polska nie otrzyma żadnych środków w ramach KPO.

W środę 1 czerwca Komisja Europejska pozytywnie zaopiniowała polski Krajowy Plan Odbudowy. Jak dzień później informowała w Warszawie przewodnicząca KE Ursula van der Leyen "Komisja Europejska dała wczoraj zielone światło dla polskiego KPO, po bardzo dogłębnej ocenie". Nie oznacza to jednak automatycznej wypłaty Polsce środków z KPO.

Wypłata będzie odbywać się w transzach, a jako warunek otrzymania każdej z nich określone zostały przez Unię konkretne wymagania, tak zwane kamienie milowe, które beneficjent musi wcześniej spełnić. Dopiero po weryfikacji, że zrealizowane zostały wskazane kamienie milowe, uruchamiane będą kolejne transze unijnych pieniędzy dla Polski. 

Każdy z kamieni milowych jest precyzyjnie określony w liczącym 238 stron Aneksie do decyzji implementacyjnej KE pozytywnie opiniującej polski KPO (robocze tłumaczenie w języku polskim). Jak podsumowało Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej w ramach KPO zobowiązani jesteśmy do wprowadzenia łącznie 48 reform, z którymi powiązanych zostało 115 kamieni milowych. W sumie Polska zobowiązana jest natomiast do spełnienia około 300 różnego rodzaju wymagań - oprócz kamieni milowych określanych również jako m.in. wskaźniki i cele. 

Kamienie milowe, do których realizacji zobowiązana jest Polska, dotyczą wszystkich sześciu części (komponentów) Krajowego Planu Odbudowy:  

● A - Odporność i konkurencyjność gospodarki,

● B - Zielona energia i zmniejszenie energochłonności,

● C - Transformacja cyfrowa, 

● D - Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia, 

● E - Zielona i inteligentna mobilność, 

● F - Poprawa jakości instytucji i warunków do implementacji KPO.

Wymagania stojące przed Polską, określone jako kamienie milowe, są bardzo różne. W ramach komponentu A jest to na przykład reforma polskiego systemu podatkowego, w ramach której sformułowane zostały takie kamienie milowe jak m.in. opracowanie nowego systemu klasyfikacji i zarządzania budżetem państwa oraz dokonanie oceny funkcjonowania w latach 2019-2023 stabilizującej reguły wydatkowej. Inną ważną reformą w ramach komponentu A jest zmniejszenie obciążeń regulacyjnych i administracyjnych dla przedsiębiorców, w ramach której Polska zobowiązała się do wprowadzenia pakietów upraszczających i cyfryzujących szereg procedur i postępowań (tzw. Tarcza prawna) oraz rozwoju istniejących specjalnych stref ekonomicznych poprzez m.in. powiększenie ich powierzchni o 30 procent (tzw. Polska Strefa Inwestycji).

W ramach komponentu B znalazły się takie zobowiązania jak rozwój programu Czyste Powietrze, budowa farm wiatrowych na Morzu Bałtyckim oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wśród przypisanych im kamieni milowych są m.in. wymóg wprowadzenia standardów jakości paliw stałych z biomasy, budowa instalacji do produkcji niskoemisyjnego wodoru oraz modernizacja infrastruktury magazynowania energii.

Cyfrowa transformacja stanowiąca komponent C obejmuje m.in. digitalizację szkolnych systemów egzaminowania, upowszechnienie dostępności szybkiego internetu o przepustowości minimum 100Mb/s oraz eliminację barier we wdrażaniu technologii 5G. W ramach komponentu D zapewniona ma zostać natomiast m.in. opieka onkologiczna i kardiologiczna na tym samym poziomie dla wszystkich, niezależnie od miejsca zamieszkania.

Komponent E zawiera kamienie milowe m.in. wprowadzenia wymogu kupowania wyłącznie nisko- i bezemisyjnych autobusów w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców, nabycia 110 nowych tramwajów oraz nowelizacji ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Ostatni komponent F obejmuje natomiast zmiany w polskim systemie sądownictwa oraz stworzenie ram prawnych do efektywnego realizowania całego KPO.

Realizacja kamieni milowych odbywać się ma stopniowo i zakończyć do 2026 roku. 

Spośród 115 kamieni milowych przewodnicząca KE Ursula van der Leyen wyróżniła ponadto trzy szczególne kamienie, których realizacja w pierwszej kolejności stanowi warunek wypłaty jakichkolwiek środków w ramach KPO. Te trzy kamienie milowe dotyczą "zapewnienia niezależności sądownictwa" i znajdują się w komponencie F. Są to:

● Likwidacja Izby Dyscyplinarnej i zastąpienie jej obowiązków przez nowy organ, ● Reforma systemu dyscyplinarnego dla sędziów i zakaz karania ich dyscyplinarnie za treść wydawanych orzeczeń sądowych, ● Powtórne rozpatrzenie spraw zbadanych dotąd przez Izbę Dyscyplinarną, w tym odsuwających niektórych sędziów od orzekania.

Czas na realizację tych trzech kamieni milowych jest do końca drugiego kwartału 2022 roku. Dopiero po ich wdrożeniu możliwe będzie złożenie pierwszego wniosku o wypłatę środków przez Komisję Europejską. Wypłaty te zależeć będą zarazem od terminowego realizowania pozostałych wymagań zawartych w KPO. Jeżeli wskazane kamienie milowe nie zostaną zrealizowane, to unijne pieniądze do Polski nie trafią pomimo, że KE formalnie zatwierdziła sam KPO.

KPO jest programem, który ma wzmocnić polską gospodarkę i pomóc w przezwyciężaniu trudności spowodowanych m.in. pandemią COVID-19. W jego ramach Polska wnioskuje o 23,9 mld euro w formie grantów oraz o 11,5 mld euro w formie pożyczek. W sumie to 35,4 mld euro czyli ok. 161 mld zł według ustalonego przez Europejski Bank Centralny kursu z 3 maja 2021 roku.