10 książek zbyt niebezpiecznych, by je czytać. Jakie tytuły i dlaczego zostały zakazane? Ta lista zaskakuje

Tydzień Zakazanych Książek jest corocznym wydarzeniem, które w tym roku trwa od 18 do 24 września. Celem inicjatywy jest "świętowanie wolności czytania" i zwracanie uwagi na współczesne i historyczne próby cenzurowania książek. "Książki, które świat nazywa niemoralnymi, to są właśnie te, które światu wykazują jego własną hańbę" - pisał Oscar Wilde w "Portrecie Doriana Graya". Oto 10 książek, które przyciągały uwagę stróżów moralności i prawomyślności w ostatnich latach.

Seria komiksów "Maus" Arta Spiegelmana, opowiadająca o okrucieństwach nazizmu i Holokauście, zyskała na popularności w latach 80. Na początku kolejnej dekady jeden z tomów serii stał się pierwszą powieścią graficzną, która zdobyła nagrodę Pulitzera. Spiegelman Żydów przedstawił jako myszy, a nazistów jako koty. "New York Times" poinformował na początku 2022 roku, że rada pedagogiczna jednej ze szkół w Tennessee zakazała omawiania "Maus" na lekcjach. Powód? Seria zawiera "niestosowne przekleństwa" i przedstawia nagą postać. "Maus" został też zakazany przez kuratorium oświaty hrabstwa McMinn za "zbędne używanie przekleństw i nagość oraz przedstawianie przemocy i samobójstwa".

ZOBACZ TEŻ: Komiks "Maus" o Holokauście wykreślony z programu nauczania szkoły w Tennessee

Wstrząsająca relacja z okresu drugiej wojny światowej pióra kilkunastoletniej dziewczyny również wzbudzała kontrowersje. Część amerykańskich szkół proste opisy anatomii uznało za "pornograficzne", z kolei komitet odpowiadający za dobór podręczników w Alabamie zasugerował dodanie dziennika do listy zakazanych książek, ponieważ jest "prawdziwie przygnębiający".

Na liście "ksiąg zakazanych" w Wielkiej Brytanii znajdował się też "Ulisses" Jamesa Joyce'a. Trafił na nią w 1922 roku i pozostał przez kolejne 14 lat. BBC odnotowało, że autor miał problem z "brytyjskimi przepisami dotyczącymi nieprzyzwoitości". Odpowiedzialny za zakaz urzędnik przeczytał tylko 42 z 732 stron książki, jednak to wystarczyło, by uznał za niedopuszczalne opisy masturbacji, seksu, wizyt w toalecie i wulgaryzmy.

To kolejny klasyk światowej literatury, który znalazł się na cenzurowanym. Według "Reader's Digest", osadzona w latach 60. powieść należy do czołówki najczęściej zakazywanych dzieł literackich w Stanach. Zwolennicy zakazu twierdzą, że problematyka rasizmu i seksualności nie jest odpowiednia dla młodych czytelników. Nie brak też opinii, że użyte w książce rasistowskie uwagi mają "promować nienawiść rasową, podział rasowy, segregację rasową i białą supremację".

Wydany na przełomie XIX i XX wieku "Zew krwi" miał wzbudzić kontrowersje m.in. we Włoszech i Jugosławii motywami "indywidualizmu i darwinizmu społecznego", przemyconymi w powieści o losach skradzionego psa, który jako zwierzę zaprzęgowe musi walczyć, by przeżyć. Inne dzieła Londona znalazły się na celowniku nazistów, którzy w 1933 roku splądrowali ponad 30 niemieckich bibliotek w poszukiwaniu książek, które uważali za "antyniemieckie".

Tę klasyczną, omawianą na zajęciach filozofii wielu uniwersytetów powieść za wartą zakazania uznał w 1931 roku gubernator chińskiej prowincji Hunan. Uznał, że przedstawienie zwierząt i ludzi "jako równych sobie" może prowadzić do "katastrofy".

Współcześnie – jak donosił w zeszłym roku "Global Times" – pekińskie władze oświatowe zakazują używania zagranicznych podręczników w szkołach podstawowych i gimnazjach. Według regulacji opublikowanych przez miejską komisję edukacji, podręczniki dopuszczone w szkołach w Pekinie mają być pisane "na podstawie krajowego programu nauczania i recenzowane przez władze".

Dystopijna powieść z końca lat 40. przedstawiająca życie w systemie totalitarnym znalazła się w centrum uwagi w Rosji po inwazji na Ukrainę. Portal "The Moscow Times" informował o 75-procentowym wzroście sprzedaży online książki w marcu i parze, która została oskarżona o 'zdyskredytowanie rosyjskiej armii", ponieważ rozdawała egzemplarze książek, wydrukowane na domowej drukarce. W maju tego roku niezależny białoruski portal Nasza Niwa informował, że na Białorusi zakazano sprzedaży książki George’a Orwella. Władze miały wydać rozporządzenie: "Usunąć ze sprzedaży wszystkie warianty książki G. Orwella 'Rok 1984'. O wykonaniu zameldować do 19 maja".

Bestsellerowy "Kod Leonarda da Vinci" Dana Browna został zakazany w Libanie w 2004 roku. Książkę krytykował m.in. Abdou Abu Kasm, prezes libańskiego Katolickiego Centrum Informacji, który uznał ją za "obraźliwą". Kasmowi nie spodobały się fragmenty mówiące, że Jezus miał relację seksualną z Marią Magdaleną oraz że mieli dzieci. Ahmed Fadlalla Assi, kierujący Związkiem Wydawców Libanu, porównał Browna do innego autora budzącego kontrowersje na Bliskim Wschodzie. – Salman Rushdie zniknął z annałów historii, podczas gdy islam pozostał. Dan Brown też odejdzie, a chrześcijaństwo pozostanie – stwierdził.

"Szatańskie wersety" zostały zakazane w Iranie w 1988 roku, ponieważ wielu muzułmanów uważa powieść Rushdiego za bluźnierczą. Brytyjskiemu pisarzowi indyjskiego pochodzenia wielokrotnie grożono śmiercią. W sierpniu 2022 roku został dźgnięty w szyję podczas spotkania z czytelnikami. Rushdiego oficjalne obłożono fatwą (w islamie rodzaj klątwy), która nakazuje każdemu wiernemu muzułmaninowi zabicie takiej osoby. Pisarz przez lata musiał się ukrywać i był pod stałą ochroną policji.

Bestsellerowa powieść, która stała się podstawą serialu, jest przez wielu czytelników uważana za dystopię, która może się spełnić. Iranki widzą w niej niemal opis rzeczywistości, w której przyszło im teraz żyć. Powieść zaczyna się od tego, że z tajemniczych przyczyn kobiety żyjące w fikcyjnym kraju, zwanym Nową Anglią, stają się w większości bezpłodne. Gdy rządy w państwie przejmuje grupa religijnych fanatyków, zwolenników radykalnego patriarchatu, płodne kobiety zostają zniewolone, a ich rola sprowadza się do rodzenia dzieci i służenia mężczyznom. "Opowieść podręcznej" to jedna z najczęściej zakazywanych książek w USA. Jak pokazują dane z PEN America, stany na południu i środkowym zachodzie kraju stosują wzmożoną cenzurę. Przykładowo w Teksasie od lipca 2021 do kwietnia 2022 zakazami w szkołach i bibliotekach było objętych 713 tytułów.

Na polityczne burze wokół książek uznanych przez prawicowców za nieodpowiednie dla bibliotek szkolnych, autorka Margaret Atwood odpowiedziała w maju tego roku, ogłaszając wydanie niepalnej edycji "Opowieści podręcznej".