W ponad siedemdziesięcioletniej historii Sojuszu Północnoatlantyckiego na przepisy te powołano się sześciokrotnie. Po raz pierwszy o użycie artykułu 4. Traktatu Północnoatlantyckiego wystąpiła Turcja. Polska wystąpiła o wcielenie w życie artykułu w marcu 2014 roku, w związku z rosnącym napięciem w wyniku agresji rosyjskiej na Ukrainę. Teraz Warszawa zastanawia się, czy nie przywołać artykułu w sprawie kryzysu na granicy z Białorusią.
Zgodnie z artykułem 4. traktatu założycielskiego NATO państwa członkowskie mogą zwrócić uwagę Rady Północnoatlantyckiej (głównego politycznego organu decyzyjnego NATO) na problematyczną sytuację i przedyskutować ją z sojusznikami. "Strony będą się wspólnie konsultowały, ilekroć - zdaniem którejkolwiek z nich - zagrożone będą: integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze Stron" - brzmi artykuł.
Każde państwo członkowskie może formalnie powołać się na ten artykuł. Sytuacja zagrożenia zostaje wówczas omówiona i może (choć nie musi) spowodować podjęcie decyzji lub wspólne działanie państw Sojuszu Północnoatlantyckiego w odpowiedzi na poruszony problem. "Konsultacje wzmacniają polityczny wymiar NATO, dając państwom członkowskim możliwość wyrażania opinii i zaprezentowania oficjalnych stanowisk. Nadaje również NATO aktywną rolę w dyplomacji prewencyjnej, zapewniając środki pomagające uniknąć konfliktu zbrojnego" - informuje Sojusz Północnoatlantycki na swojej stronie internetowej.
Kraje, które powoływały się na artykuł 4.
Na artykuł 4. najczęściej powoływała się Turcja. W 2003 roku z powodu zagrożenia dla swoich obywateli wynikającego z konfliktu w sąsiednim Iraku. Dostała aprobatę. Sojusz uzgodnił wówczas pakiet środków obronnych i przeprowadził operację Display Deterrence między lutym a majem 2003 roku.
Dwukrotnie w 2012 roku Turcja wystąpiła o spotkanie Rady zgodnie z założeniami artykułu 4. Najpierw po zestrzeleniu przez syryjskie siły powietrzne tureckich myśliwców oraz po śmierci pięciu obywateli Turcji, którzy zmarli w wyniku ran odniesionych od syryjskich pocisków. Natomiast w listopadzie 2012 roku, w następstwie tych wydarzeń, Turcja poprosiła o rozmieszczenie systemu obrony przeciwrakietowej Patriot. Rada zgodziła się na ten środek ochronny, aby pomóc Turcji w obronie obywateli i terytorium oraz w celu deeskalacji kryzysu przy granicy z Syrią.
W lutym 2020 roku Ankara wystąpiła o rozważenie wcielenia w życie artykułu 4. w związku z wydarzeniami w Syrii, w wyniku których zginęli tureccy żołnierze. Wcześniej w lipcu 2015 roku Turcja złożyła ten sam wniosek w związku z sytuacją zagrożenia spowodowaną atakami terrorystycznymi oraz w celu poinformowania sojuszu o zastosowanych środkach bezpieczeństwa.
Drugim krajem, który kiedykolwiek w historii NATO powołał się na artykuł 4., była Polska. 3 marca 2014 roku Warszawa wystąpiła o wcielenie w życie artykułu w związku z rosnącym napięciem w wyniku agresji rosyjskiej na Ukrainę.
W związku z kryzysem na granicy polsko-białoruskiej, w niedzielę premier Mateusz Morawiecki poinformował w wywiadzie dla Polskiej Agencji Prasowej, że wraz z premierami Litwy i Łotwy rozważają uruchomienie artykułu 4. Traktatu Północnoatlantyckiego.
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Twitter/MON_GOV_PL