"To był absolutny szok. Nie mogliśmy spodziewać się, że Łukaszenka popełni przestępstwo międzynarodowe"

Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa i Wołha Kawalkowa zostały laureatkami Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego. W piątek białoruskie opozycjonistki odebrały wyróżnienie podczas uroczystej gali w ogrodach Ossolineum we Wrocławiu. W imieniu Kalesnikawej nagrodę odebrała siostra – Tatiana Chomicz.

ZOBACZ WIĘCEJ: "Niewinna osoba marnuje lata życia, swoje zdrowie, tylko dlatego, że dyktator chciałby utrzymać władzę"

W rozmowie z Polską Agencją Prasową liderka białoruskiej opozycji Swiatłana Cichanouska oceniła, że międzynarodowe sankcje - nałożone już na reżim Alaksandra Łukaszenki oraz te zapowiedziane - tworzą pewną presję i dają okazję, by reżim przemyślał sytuację. Podkreśliła, że Białorusini są gotowi znosić sankcje, w tym gospodarcze, a władze mogą łatwo sankcje zatrzymać, zwalniając więźniów politycznych i siadając do negocjacji z opozycją.

OGLĄDAJ TVN24 W INTERNECIE W TVN24 GO

Cichanouska podkreśliła, że zobowiązaniem społeczeństwa białoruskiego jest wytrwanie w różnych formach oporu wobec reżimu, ale odpowiedzialnością przede wszystkim społeczności międzynarodowej jest zrobienie wszystkiego, co można, by zatrzymać przemoc stosowaną przez reżim wobec własnych obywateli.

Pytana o zmuszenie do lądowania w Mińsku samolotu z Ramanem Pratasiewiczem na pokładzie Swiatłana Cichanouska przyznała: - To był dla nas absolutny szok.

- Nie mogliśmy spodziewać się, że Łukaszenka popełni przestępstwo międzynarodowe i rozpęta międzynarodowy skandal tylko po to, by zemścić się na jednej osobie. To jasne, że Raman Pratasiewicz to jego osobisty wróg, ale byliśmy pewni, że to niemożliwe, by w związku z tym zmusić do lądowania samolot lecący z jednego europejskiego kraju do drugiego. To było bardzo osobliwe działanie ze strony reżimu – skomentowała.

Mówiąc o reakcji społeczności międzynarodowej na te wydarzenia, powiedziała, że "to była decyzja tych państw, na którą nie mogliśmy w żaden sposób wpłynąć, a jedynie apelować o podjęcie działań". - Sądzę jednak, że reakcja była odpowiednia, zagrożeni są teraz bowiem nie tylko ludzie na Białorusi, ale także obywatele innych państw. Rządy wszystkich państw związanych z tą sprawą same stwierdziły, że bezpieczeństwo ich obywateli jest najważniejsze. Teraz na Łukaszenkę zostanie nałożony kolejny zestaw sankcji, nie tylko z powodu porwania samolotu, ale także z powodu całokształtu sytuacji na Białorusi – oceniła.

- Nie wiemy jeszcze, co znajdzie się w tych nowych sankcjach – powiedziała Cichanouska. - Jednakże sankcje, które obejmowały jedynie listę ośmiu osób z pewnością nie były wystarczające. To właśnie poczucie bezkarności skłoniło reżim do tego, co zrobił. Sytuacja w sierpniu i wrześniu ubiegłego roku była okropna. Unia Europejska zostawiła pole manewru, postanowiła wprowadzać sankcje stopniowo i dlatego ostatecznie na liście znalazło się jedynie osiem osób. Teraz widać, do czego takie skromne środki doprowadziły – dodała.

- Trzeba podkreślić, że ludzie chcą sankcji. To nie ja ani żaden z innych przywódców demokratycznej opozycji, to jest zdanie ludzi. Oni i tak cierpią, także pod względem ekonomicznym, są zwalniani, tracą pensje. Sankcje powinny być nałożone, by położyć kres temu cierpieniu. One z pewnością będą oddziaływać na reżim, który straci fundusze, by na przykład opłacać policję – mówiła Cichanouska.

CZYTAJ TAKŻE: "Tam są tak nieludzkie warunki, że to można określić tylko jako tortury"

Jej zdaniem "sankcje nie są jakąś formą zemsty ani kary dla konkretnej osoby czy reżimu". - To jest tak naprawdę okazja, by władza pomyślała jeszcze raz i uwolniła więźniów politycznych. Jeżeli oni naprawdę myślą o kraju i swoich obywatelach, jak deklarują, to mogą łatwo zatrzymać te sankcje, uwalniając więźniów politycznych i siadając z nami do negocjacji. Ani Białorusini, ani Unia Europejska nie są odpowiedzialni za sankcje, to wyłącznie odpowiedzialność władzy, która doprowadziła kraj do takiej sytuacji – dodała.

Według Cichanouskiej "tak naprawdę nie wiemy, co powstrzyma Łukaszenkę, ale na pewno takie sankcje stworzą pewną presję". - Nie tylko na Łukaszenkę i jego funkcjonariuszy, ale również biznesy, które układają się z władzą. Te firmy będą musiały zadać sobie jeszcze raz pytanie, czy naprawdę warto wspierać Łukaszenkę, skoro jego działania im szkodzą. Tak więc te sankcje są nakierowane również na biznesmenów i oligarchów, którzy wspierają reżim – mówiła.

- Ważne pytanie brzmi, co jeszcze Unia Europejska może zrobić, by wywrzeć presję na Łukaszenkę. Sankcje to najprostszy, ale również najsilniejszy instrument, ale UE i kraje demokratyczne nie mogą zamykać oczu na to, co dzieje się na Białorusi – stwierdziła opozycjonistka.

Pytana była również, co jej zdaniem Unia Europejska, a w szczególności Polska i Litwa, mogłyby zrobić, by wpłynąć na białoruskie władze oraz by chronić Białorusinów. - Myślę, że Polska, Litwa i jeszcze kilka innych krajów robią, co mogą, i powinny stać się przykładem dla większych oraz tych bardziej odległych państw, jak powinno się postępować wobec tak trudnej sytuacji na Białorusi. Polska i Litwa wzięły na siebie odpowiedzialność za białoruskich uchodźców, a polski rząd wykonuje wspaniałą pracę, edukując społeczność międzynarodową na temat Białorusi. Najwyższy czas, by inne kraje poszły z przykładem Polski, Litwy, Łotwy, by pokazać, że demokratyczne wartości nie są dla nich jedynie słowami, i że są gotowe bronić tych wartości, jak prawa człowieka czy wolność słowa – dodała.

- Ciężko mi sobie wyobrazić, co jeszcze Polska mogłaby dodatkowo zrobić, to jest naprawdę wspaniała robota. Ale same Polska i Litwa nie są w stanie wziąć na siebie całej odpowiedzialności. Inne kraje powinny dołączyć do tych różnych inicjatyw, angażując swoich obywateli, uruchamiając programy w zakresie edukacji, wspierania strajków i protestów i tym podobnych – mówiła Cichanouska.

Liderka białoruskiej opozycji została zapytana przez Polską Agencję Prasową, "czy Białorusini myślą, że Alaksandr Łukaszenka działa samodzielnie, czy jednak Rosja wpływa na scenariusz tego, co w ostatnich miesiącach dzieje się na Białorusi". - Przez 26 lat Łukaszenka kształtował swoją politykę w taki sposób, że jest teraz w jakiś sposób zależny od Kremla. Nie wiemy, co się dzieje między byłym prezydentem Białorusi i prezydentem Rosji Władimirem Putinem, nie wiemy, co dzieje się za kulisami, widzimy tylko to, co nam pokażą – powiedziała.

- Z pewnością jednak sytuacja na Białorusi nie jest komfortowa również dla Rosji. Kreml traci zaufanie Białorusinów, ponieważ po wyborach [prezydenckich na Białorusi w ubiegłym roku - przyp. red.] Kreml poparł reżim, a tym samym poparł przemoc i tortury. Bardzo żałujemy tego, ale my walczymy z reżimem, a nie z Rosją. Chcemy rozwiązać problem wewnątrz Białorusi i wysyłamy sygnały, komunikaty w stronę Rosji, że to nie o Rosję i Białoruś chodzi. Nie chodzi również o Zachód i Białoruś. Chodzi tylko o reżim, o prawo ludzi do wyboru kogokolwiek zechcą. Zajmujemy się sytuacją, w której się znaleźliśmy, i jeżeli Kreml zdecydował się poprzeć Łukaszenkę, to nie możemy z tym nic zrobić, jedynie szukać punktów stycznych z Rosją. Wciąż jednak nie miały miejsca żadne oficjalne kontakty z Kremlem – mówiła Cichanouska.

Została także zapytana o aresztowanych działaczy opozycyjnych, w tym przedstawicieli polskich mniejszości. "Ostatnio trzy osoby zostały zwolnione i w tej chwili przebywają już w Polsce. Co Pani o tym sądzi? Być może w ten sposób dałoby się 'wydobyć' z rąk reżimu również inne osoby?" – była pytana Cichanouska.

- Nie wiemy dokładnie, w wyniku jakich działań te trzy osoby z piątki zatrzymanych Polaków zostały zwolnione. Należy jednak pamiętać, że dwie osoby wciąż tam pozostają, które z pewnością odmówiły opuszczenia więzienia. Być może cała piątka miała zostać wypuszczona, a tylko część się na to zgodziła. Nie możemy potępiać tego, że ktoś zdecydował się pozostać w więzieniu, w nieludzkich warunkach, i walczyć w ten sposób. Niektórzy są silniejsi, inni słabsi, to indywidualna decyzja każdej osoby. W więzieniach są setki osób. Żądamy, by uwolnione zostały wszystkie, a nie tylko pojedyncze postaci. Dopóki choć część z nich pozostaje w więzieniu, ludzie będą walczyć, a społeczność międzynarodowa musi postarać się doprowadzić do uwolnienia wszystkich – mówiła opozycjonistka.

O mediach, które informują o działaniach władz, Cichanouska mówiła, że "są wielkie kanały na Telegramie". - Jestem pewna, że są one odpowiednio zabezpieczone. Najtrudniejsza sprawa to ochrona tych, którzy są aktywni tam, na Białorusi. Dziennikarze i osoby publikujące na Telegramie czy YouTube są oczywiście bezpieczniejsze za granicą. Przez ostatnie 20 lat media, w tym lokalne, były niszczone przez władze i musimy mieć to na uwadze. Strategia władzy jest taka: zniszczyć wszystkie kanały, za pomocą których świat mógłby się dowiedzieć, co się dzieje na Białorusi, oraz pokazywać w propagandowej telewizji, co tylko chcą. Przekonywać ludzi, że wszystko już się skończyło, dalej żyjemy w tym reżimie. Ale powtórzę, ludzie znajdą sposoby, by pokazać prawdę – oceniła.

Mówiąc o trwających od sierpnia ubiegłego roku protestach, Cichanouska oceniła, że "z pewnością dokonała się wielka zmiana w świadomości społecznej Białorusinów". - Wiele osób, które się do tej pory wahały, otwiera oczy. Ludzie są zmęczeni, ale także przerażeni i będą kontynuować walkę. Wciąż wynajdują nowe sposoby komunikacji, stawiania oporu i sprzeciwiania się reżimowi, i to się nie skończy. Ludzie wiedzą, że tysiące osób jest przetrzymywanych w więzieniach, walczą więc o swoje bezpieczeństwo i swoją przyszłość, ale także i o innych. To ich zobowiązanie, wytrwać do wyborów – mówiła.

- Musimy zrobić wszystko, by zatrzymać przemoc, i to jak najszybciej. To nie jest odpowiedzialność Białorusinów w kraju, ale przede wszystkim społeczności międzynarodowej. Dlatego wzywam: bądźcie z nami, bądźcie odważni tak, jak Białorusini. Jesteście bezpieczni, możecie więc dużo, nie ma co czekać, będzie tylko gorzej i gorzej, jeżeli będziecie czekać. Wesprzyjcie Białorusinów w ich walce! – zaapelowała.