Ustawa o sądownictwie przyjęta. Reakcja z Komisji Europejskiej

- Będziemy nadal uważnie śledzić kolejne etapy trwającego procesu przyjmowania, a następnie przeanalizujemy ostatecznie przyjęte prawo. Pozostajemy w kontakcie z polskimi władzami, aby zapewnić pełną zgodność polskiego ustawodawstwa ze zobowiązaniami podjętymi w ramach KPO w zakresie niezawisłości sądów - powiedział Christian Wigand w rozmowie z PAP.

- Ważne będzie, aby przyjęta ostateczna ustawa podniosła standardy ochrony sądowej i niezawisłości sędziowskiej - dodał rzecznik KE.

Na temat wypowiedziała się także przebywająca w szwedzkiej Kirunie (w związku z inauguracją prezydencji, którą w Unii ten kraj objął w styczniu) przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen.

- Komisja Europejska oceni, czy ostatnie zmiany w polskim sądownictwie mogą doprowadzić do wypłaty środków z Funduszu Odbudowy dopiero wtedy, gdy nowe prawo zostanie wdrożone - powiedziała. - Zmiany muszą zostać wprowadzone - zaznaczyła. - To wówczas doprowadziłoby do wypłaty środków z Funduszu Odbudowy - dodała.

Sejm przyjął w piątek ustawę dotyczącą sądownictwa, głównie głosami Prawa i Sprawiedliwości i przy wstrzymaniu się od głosu większości opozycji. Solidarna Polska była przeciwna ustawie mogącej otworzyć Polsce drogę do pieniędzy z Unii Europejskiej.

Wniesiony w grudniu przez posłów PiS projekt nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym ma - według autorów - wypełnić wymagania związane z kluczowym "kamieniem milowym" warunkującym uruchomienie przez Komisję Europejską środków na KPO. 

Zgodnie z przepisami zawartymi w ustawie, sprawy dyscyplinarne i immunitetowe sędziów miałby rozstrzygać Naczelny Sąd Administracyjny, a nie, jak obecnie, Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego.

NSA będzie rozstrzygać sprawy dyscyplinarne sędziów Sądu Najwyższego w pierwszej instancji w 3-osobowym składzie, a w drugiej instancji w składzie 5-osobowym. Z kolei w przypadku sędziów sądów powszechnych i wojskowych NSA będzie sądem dyscyplinarnym w części spraw w pierwszej instancji i we wszystkich sprawach w drugiej instancji. NSA ma przejąć także kompetencje do rozstrzygania tzw. spraw immunitetowych sędziów wszystkich sądów.

Nowela przewiduje też zasadnicze zmiany dotyczące tzw. testu niezawisłości i bezstronności sędziego. Jest to instytucja, która została wprowadzona prezydencką nowelizacją ustawy o Sądzie Najwyższym latem 2022 roku. Ma ona w założeniu pozwolić na badanie spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu, jeżeli mogło dojść do naruszenia standardu niezawisłości lub bezstronności mającego wpływ na wynik sprawy. Możliwość takich testów przewidziano wobec wszystkich sędziów, a zgodnie z obowiązującymi przepisami wniosek o taki test może złożyć strona postępowania prowadzonego przez danego sędziego.

Zgodnie z uchwalonymi w piątek zmianami test bezstronności sędziego będzie mogła zainicjować nie tylko strona postępowania, ale także "z urzędu" sam sąd.