Muzea będą mogły być bardziej "zielone". Dzięki analizie spękań na wiekowych obrazach

Międzynarodowa grupa badaczy - w tym specjalistów z Zamku Królewskiego na Wawelu, Polskiej Akademii Nauk, Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i Norweskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego z Trondheim - stworzyła trójwymiarowy model fizyczny oryginalnych spękanych warstw malarskich w wiekowych obrazach. W ramach swoich badań dowiedli, że obrazy z rozwiniętą siatką spękań są dużo mniej wrażliwe na niestabilności mikroklimatu - na przykład na wahania temperatury i wilgotności - niż do tej pory sądzono.

Czytaj też: Ołtarz kilka metrów od transformatora. "Nie znam takiego przypadku na świecie", "duże zagrożenie"

- Otwiera to drogę do znacznego zmniejszenia zużycia energii przez muzea wykorzystywanej do pracy urządzeń zapewaniających stabilne warunki klimatyczne obrazom i tym samym wesprze ideę "zielonego" muzeum - powiedział prof. Łukasz Bratasz z Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera PAN podczas prezentacji wyników badań w Zamku Królewskim na Wawelu.

Naukowiec zaznaczył, że "poza wymiarem etycznym zaoszczędzone środki będą mogły być wykorzystane do ochrony zbiorów przed innymi czynnikami" - Zmniejszenie śladu węglowego muzeów pozwoli też budować wizerunek "zielonego muzeum" w wymiarze ochrony zbiorów przed akcjami aktywistów działających na rzecz środowiska - dodał Bratasz.

Profesor zauważył, że dotąd muzea opierały się w swoich zaleceniach dotyczących przechowywania obrazów na badaniach, które nie uwzględniały siatek spękań malarskich.

Przedstawiciel PAN zaznaczył, że dzięki przeprowadzonym badaniom naukowcy potrafią wskazać, "które spękania zostały wywołane przez mikroklimat, a które są charakterystyczne dla użytego materiału specyficznego dla okresu, w którym obraz został stworzony, obszaru geograficznego".

Czytaj też: Nigdy nie był pokazywany publicznie. Obraz Jana Matejki na wystawie w Krakowie

- W końcu zrozumieliśmy dlaczego obrazy przetrwały do naszych czasów w zadziwiająco dobrym stanie będąc przechowywane w warunkach mikroklimatu naturalnego typowego dla zabytkowych kościołów czy pałaców. To właśnie siatka spękań czynni je dużo odporniejszymi na wahania temperatury i wilgotności względnej - zaznaczyła Magdalena Soboń, specjalistka do spraw prewencji na Zamku Królewskim na Wawelu.

W ramach projektu pod nazwą "Grieg Craquelure" badacze stworzyli - jak informują władze Wawelu - "najbardziej precyzyjną dokumentację obrazu, jaka została do tej pory wykonana przy użyciu skanera mikroskopowego".

Na stronie PAN można znaleźć skany trzech dzieł: "Madonny pod jodłami" (1510) Lukasa Cranacha ze zborów Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, "Sądu ostatecznego" naśladowcy Hieronima Boscha ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu (XVI wiek) oraz "Madonny z Dzieciątkiem" (XV wiek) z Bazyliki Mariackiej w Krakowie. Wchodząc w każdy z udostępnionych plików można znacząco przybliżyć widok - tak, by na ekranie komputera lub smartfona zobaczyć każde pojedyncze pęknięcie farby.

Dzięki zrozumieniu procesu tworzenia spękań w przyszłości - mają nadzieję naukowcy - będzie można łatwiej odróżnić oryginalne dzieło od podróbki.

- Siatka spękań jest jak odcisk palca obiektu i użycie sztucznej inteligencji już wkrótce doprowadzi do stworzenia zupełnie nowej jakości przy autentykacji obrazów - wyjaśnia prof. Łukasz Bratasz.

Władze Wawelu podkreśliły w komunikacie, że polscy naukowcy jako pierwsi w świecie "wyznaczyli własności tempery jajowej, farby typowej dla przedrenesansowego malarstwa włoskiego". - Nieczęsto zdarza się, że polska nauk wnosi wkład do wiedzy o malarstwie włoskim. Możemy być z tego dumni - zaznaczyła dr Aleksandra Hola, główny konserwator Zamku Królewskiego na Wawelu.