Około pół miliona lat temu powstały krzemienne narzędzia znalezione pod Ojcowem (Małopolska) w latach 60. ubiegłego wieku. To najnowsze ustalenia naukowców, którzy ponownie przeanalizowali zabytki ukryte przez całe tysiąclecia w jaskini na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Z badań wynika, że to jedne z najstarszych przedmiotów stworzonych przez człowieka na terenie współczesnej Polski. Wcześniej sądzono, że narzędzia powstały kilkadziesiąt tysięcy lat temu.
Nie kilkadziesiąt tysięcy lat, ale około pół miliona lat mają narzędzia krzemienne odkryte w latach 1967-1968 w jaskini Tunel Wielki (Małopolska) na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej, w Ojcowskim Parku Narodowym. Tak wynika z najnowszych analiz, przeprowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego, Polskiej Akademii Nauk i Uniwersytetu Wrocławskiego.
Zespół złożony między innymi z archeologów, paleontologów i geologów ponownie zbadał 40 krzemiennych narzędzi, które - według dotychczasowej wiedzy - miały pochodzić sprzed kilkudziesięciu tysięcy lat. Okazało się jednak, że są dużo starsze. Tym samym stanowią jeden z najstarszych zabytków wytworzonych przez człowieka na terenie dzisiejszej Polski.
Przebadane zostały również znalezione ponad pół wieku temu kości zwierząt. One również okazały się starsze niż zakładano. Wyniki analiz zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie "Nature".
Naukowcy: w Polsce nie ma starszych pozostałości
Narzędzia, które zostały poddane analizie, to między innymi prymitywne noże - zgrzebła. Większość pozostałości to jednak odpadki, powstałe w trakcie wytwarzania przedmiotów.
Jak podkreśliła w rozmowie z PAP doktor Małgorzata Kot, archeolożka z Uniwersytetu Warszawskiego, tego typu znaleziska są rzadkością w całej Europie. Krzemienne narzędzia, które zostały znalezione w małopolskiej jaskini, wykonywał homo heidelbergensis, czyli przodek krewniaka człowieka współczesnego - neandertalczyka.
- Do tej pory znano tylko dwa miejsca na obszarze obecnej Polski, gdzie odkryto równie stare zabytki krzemienne, w miejscowości Trzebnica i Rusko w województwie dolnośląskim. Nie ma starszych pozostałości po obecności człowieka na naszych terenach - zaznaczyła Kot.
Badaczka podkreśla, że znalezisko w Małopolsce jest wyjątkowe również z tego względu, że dokonano go w jaskini. Dotychczas podobne przedmioty były rozpoznawane na stanowiskach otwartych.
Pierwsi ludzie na terenie dzisiejszej Polski
Zdaniem badaczki znalezisko jest dowodem na obecność pierwszych ludzi na północ od Karpat. - Najpewniej jesteśmy na północnej granicy ich możliwości przetrwania - poinformowała archeolożka.
- Zdziwiło nas, że pół miliona lat temu ludzie na tym obszarze przebywali w jaskiniach, bo nie były to najlepsze miejsca do obozowania. Wilgoć i niska temperatura zniechęcały do tego. Z drugiej strony jaskinia stanowi naturalne schronienie. Jest zamkniętą przestrzenią, daje poczucie bezpieczeństwa. Odnaleźliśmy ślady mogące wskazujące na to, że przebywający tam człowiek używał ognia, co zapewne pomagało oswoić te ciemne i wilgotne miejsca - poinformowała naukowczyni z UW.
Naukowcy liczą na to, że w przyszłości w jaskini Tunel Wielki odkryją kości homo heidelbergensis. Byłyby to najstarsze odkryte na ziemiach Polski szczątki człowieka. Najstarsze znalezione do tej pory kości mają "zaledwie" 50 tysięcy lat należą obecnie do neandertalczyka.
- Wytypowaliśmy kilka potencjalnych kości, ale analizy DNA przeprowadzone w Max Planck Institut w Lipsku w laboratorium noblisty prof. Svante Paabo pokazały, że w kościach nie zachował się materiał genetyczny - wyjaśniła doktor Małgorzata Kot.
Lwy i jaguary w Małopolsce
Naukowcy poinformowali, że wśród znalezionych w jaskini prehistorycznych pozostałości znajdują się między innymi szczątki zwierząt. To między innymi kości - głównie zęby - dawnych krewnych gryzoni. Jednak są też dowody na obecność większych okazów.
Naukowcy rozpoznali między innymi szczątki wilka mosbacheńskiego, likaona (istniejący do dziś, choć rzadko występujący, gatunek psowatego), ale też przodka niedźwiedzia jaskiniowego i dwa gatunki kotowatych - lwa jaskiniowego i jaguara.
Wszystkie powyższe gatunki występowały w Europie około pół miliona lat temu - a więc w okresie, z którego pochodzą krzemienne narzędzia. Nie oznacza to jednak, że zamieszkujący jaskinię ludzie musieli spotykać te zwierzęta - możliwe, że pojawiły się tam przed lub po obecności ludzi w tym miejscu.
Odkryte kości zwierząt nie noszą śladów cięcia ani obróbki. Badacze wyjaśniają, że ówcześni ludzie polowali na mniej groźne gatunki, jak jelenie, nosorożce czy konie.
Źródło: PAP, "Nature"
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock