Teleskop. Od astronomicznych gigantów po teleskopy dla dzieci. Jaki wybrać?

Źródło:
PWN

Teleskopy służą naukowcom, ale też amatorom. Ludzi od zawsze fascynuje niebo, gwiazdy i to, czego nie da się dostrzec “gołym okiem”. Dlatego też próbują znaleźć sposoby, aby sięgać jak najdalej. W tym celu budowane są kolejne teleskopy astronomiczne, które pomogą eksplorować wszechświat.

● Odkrycie teleskopu przypisuje się Galileuszowi.

● Teleskop to urządzenie do odbioru promieniowania elektromagnetycznego ciał niebieskich. Umożliwia ogniskowanie wiązki w małym obszarze, w którym to promieniowanie może być analizowane.

● Wyróżniamy teleskopy optyczne, wysokoenergetyczne i radioteleskopy

● Najlepsze tereny do obserwacji nieba to obszary wiejskie, z dala od zabudowań.

Jak działają teleskopy?

Zasady działania teleskopów będą różne w zależności od zakresu promieniowania, jaki rejestrują. Najpopularniejsze i najpowszechniejsze są teleskopy optyczne i to na nich się skupimy.

W tubusie (głównej "rurze" ) teleskopu optycznego znaleźć można:

- obiektyw, który skupia docierające od obiektu światło; - okular, który powiększa otrzymany obraz lub urządzenia rejestrujące wytworzony obraz.

Szukając teleskopu wybór sprowadza się do dwóch kategorii: teleskopu zwierciadlanego (reflektor) lub teleskopu soczewkowego, lunety (refraktor). W refraktorze obiektywem jest soczewka lub zestaw soczewek. W reflektorze obiektyw to wklęsłe zwierciadło, które kieruje odbite światło do drugiego, mniejszego zwierciadła. Ono natomiast wyprowadza światło poza tubus.

Zobacz także: Meteoroid uderzył w Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba. "Niewielki, ale wyraźny ślad"

Historia teleskopów

Odkrycie teleskopu przypisuje się Galileuszowi. Istnieją jednak przypuszczenia, że pierwotnym wynalazcą zwierciadlanego teleskopu był Leonard Digges, angielski matematyk i geodeta. Nie zmienia to jednak faktu, że Galileusz za pomocą udoskonalonego przez siebie teleskopu dokonał wielu znaczących obserwacji - plam słonecznych czy pierścieni Saturna. Odkrył również cztery księżyce Jowisza i fazy Wenus. Lunety Galileusza miały nawet 30-krotne powiększenie, co było ogromnym dokonaniem.

Luneta Galileusza cechowała się niewielkim polem widzenia. Dlatego też niedługo później pojawiło się rozwiązanie alternatywne zaproponowane przez Johannesa Keplera - zbudowane było w oparciu o dwie soczewki wypukłe. Jego konstrukcja nazywana jest lunetą Keplera.

Dużym przełomem było skonstruowanie w 1668 roku przez Isaaca Newtona teleskopu zwierciadlanego. Obecnie teleskopy Newtona stosuje się głównie do obserwacji ciemniejszych obiektów.

Jaki teleskop dla początkującego

To pytanie zadaje sobie wiele osób, które zaczynają interesować się obserwacjami nieba, a przestaje im wystarczać “gołe oko” lub lornetka. Na początku warto skupić się na teleskopach, które pozwolą obserwować te najciekawsze na niebie rzeczy. Początkujący zapewne zainteresowani będą na przykład kraterami na Księżycu czy pierścieniami Saturna.

Do obserwacji planet czy Księżyca sprawdzi się refraktor. Jeżeli zależy ci na obserwacji galaktyk czy mgławic lepiej jednak zainteresować się reflektorem. Pamiętaj jednak, aby nie używać teleskopu bez zabezpieczenia do obserwacji Słońca. W takiej sytuacji potrzebne są specjalne filtry i przesłony.

Wybór teleskopu - na co zwrócić uwagę? Ważna jest średnica soczewki i zwierciadła. Podaje się ją w milimetrach. W zasadzie przyjąć można, że im większa średnica, tym lepszy sprzęt.

Teleskop dla początkujących lub dla dzieci nie powinien być zbyt skomplikowany. Pod tym względem przewagę mają refraktory. Reflektory trzeba bowiem ustawiać za każdym razem. Wybierając teleskop warto zwrócić uwagę na jego gabaryty. Do domowego ogródka nada się coś większego i cięższego, a sprzęt przewidziany na podróżowanie powinien być bardziej kompaktowy.

Ile kosztuje teleskop? Ceny teleskopów są bardzo zróżnicowane. Specjaliści nie polecają zakupu sprzętu najtańszego (zwykle dedykowanego dzieciom). Warto zainwestować już w teleskop za kilkaset złotych, do około tysiąca czy dwóch tysięcy złotych, żeby mieć z niego satysfakcję i nie znudzić się zbyt szybko obserwacjami. Kupując teleskop warto zaopatrzyć się w sprzęt markowy, który można wzbogacać.

Jeżeli planujesz przeprowadzać obserwacje w mieście, pamiętaj, że ograniczasz się do najjaśniejszych obiektów. Więcej zobaczysz z terenów podmiejskich i wiejskich. Jeżeli zależy ci jednak na świetnych warunkach do obserwacji, wybierz się na przykład w Bieszczady lub w Góry Izerskie. Znajdziesz tam parki ciemnego nieba, czyli obszary wyznaczone do ochrony przed zanieczyszczeniem światłem ciemności nocnej.

Największe teleskopy

Na świecie budowane są ogromne teleskopy, które umieszczane są w wysokogórskich obserwatoriach lub w przestrzeni kosmicznej. Jednym z naprawdę dużych teleskopów jest Wielki Teleskop Kanaryjski. Znajduje się on na wyspie La Palma i jest teleskopem pracującym w zakresie światła widzialnego i bliskiej podczerwieni. Średnica zwierciadła to 10,4 metra. Niewiele mniejsze są dwa Teleskopy Kecka. Pracują one w zakresie światła widzialnego i podczerwieni. Ustawione są na Mauna Kea na Hawajach. Oba teleskopy mają zwierciadła o średnicy 10 metrów.

Obecnie uwagę astronomów przyciąga Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba, który powstawał w latach 2007-2021. Jest to teleskop kosmiczny do obserwacji w podczerwieni. Nie jest on może największy, ale ma ogromne możliwości. Dzięki niemu astronomowie będą mogli sięgnąć głębiej w przestrzeń kosmiczną niż kiedykolwiek wcześniej.

Źródła: PWN, urania.edu.pl, astro.amu.edu.pl, odkrywcyplanet.pl, astronomia.media.pl

Bibliografia: Urania - wybieramy teleskop Instytut Obserwatorium Astronomiczne WF UAM - teleskopy Odkrywcy planet - teleskop astronomiczny HISTORIA OBSERWACJI ASTRONOMICZNYCH – teleskopy. Dwoje oczu – to za mało PWN - teleskop

Autorka/Autor:red.//am

Źródło: PWN

Pozostałe wiadomości

Pogoda na majówkę 2025. W kolejnych dniach czeka nas sporo słońca i będzie coraz cieplej. Początek długiego weekendu majowego może przynieść lokalnie nawet 25 stopni Celsjusza. Zmiana na termometrach prognozowana jest jednak pod koniec tygodnia.

Pogoda na majówkę. Może być nawet 25 stopni

Pogoda na majówkę. Może być nawet 25 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na dziś, czyli wtorek, 29.04. W większości kraju dominować będzie słoneczna i pogodna aura. Jedynie na północnym wschodzie mogą pojawić się słabe, przelotne opady deszczu. Temperatura maksymalna wyniesie do 20-22 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - wtorek, 29.04. Termometry pokażą nawet 22 stopnie Celsjusza

Pogoda na dziś - wtorek, 29.04. Termometry pokażą nawet 22 stopnie Celsjusza

Źródło:
tvnmeteo.pl

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ostrzega przed nocnymi i porannymi przymrozkami. W części kraju obowiązują żółte alarmy. Z prognozy zagrożeń wynika, że pod koniec tygodnia na północy Polski może pojawić się silny wiatr. Sprawdź szczegóły.

Uwaga na przymrozki. Ostrzeżenia IMGW

Uwaga na przymrozki. Ostrzeżenia IMGW

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Korea Południowa zmaga się z kolejnym pożarem roślinności. Z powodu pojawienia się ognia niedaleko miasta Taegu na południu kraju lokalne władze ewakuowały ponad 1200 mieszkańców oraz zablokowały ruch na części autostrady. Z żywiołem walczą setki strażaków.

Ogień pojawił się w pobliżu miasta. Ewakuowano część mieszkańców

Ogień pojawił się w pobliżu miasta. Ewakuowano część mieszkańców

Źródło:
Reuters

27-letni student z Chin dwukrotnie potrzebował pomocy ratowników podczas wspinaczki na szczyt góry Fudżi w Japonii. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby obie interwencje nie wydarzyły się w tym samym miejscu w przeciągu jednego tygodnia.

Dwukrotnie w ciągu tygodnia ściągali go ze słynnej góry. 27-latek wrócił po telefon

Dwukrotnie w ciągu tygodnia ściągali go ze słynnej góry. 27-latek wrócił po telefon

Źródło:
BBC, The Guardian

Zagrożenie pożarowe w wielu regionach Polski jest wysokie - wynika z danych Instytutu Badawczego Leśnictwa. Takie warunki tuż przed zbliżającym się długim weekendem majowym wzbudziły obawy o możliwość zamknięcia lasów. Do sprawy odniósł się minister spraw wewnętrznych i administracji, Tomasz Siemoniak.

Czy lasy na majówkę zostaną zamknięte? Minister odpowiada

Czy lasy na majówkę zostaną zamknięte? Minister odpowiada

Źródło:
PAP

Brazylijscy naukowcy zidentyfikowali najstarszy znany nauce gatunek mrówki. Okaz znajdował się w zbiorach muzeum zoologicznego należącego do Uniwersytetu w Sao Paulo. Według badań prehistoryczna mrówka żyła wśród dinozaurów 113 milionów lat temu.

Jej szczęki przypominały sierpy. Żyła 113 milionów lat temu

Jej szczęki przypominały sierpy. Żyła 113 milionów lat temu

Źródło:
CNN, PAP

W Płocku w weekend pojawił się wir pyłowy. Nagranie tego zjawiska otrzymaliśmy na Kontakt24.

"Nagle przed nami wyrósł ten wir". Nagranie

"Nagle przed nami wyrósł ten wir". Nagranie

Źródło:
Kontakt24, tvnmeteo.pl

W weekend południowo-zachodnią Oklahomę nawiedziły ulewy. Co najmniej jedna osoba zginęła. To nie koniec gwałtownych zjawisk w tej części USA. W poniedziałek alarmami pogodowymi objęto ponad 36 milionów mieszkańców.

Auto stoczyło się do głębokiej wody. Wydobyto ciało

Auto stoczyło się do głębokiej wody. Wydobyto ciało

Źródło:
PAP, NBC News

Bulusan, czynny wulkan położony na filipińskiej wyspie Luzon, niepokoi mieszkańców. W poniedziałek doszło do erupcji. Z krateru wydobyła się kolumna popiołu, która wzbiła się na wysokość 4,5 kilometra.

Kłęby popiołu spadły na wyspę

Kłęby popiołu spadły na wyspę

Źródło:
Reuters

Na przełomie kwietnia i maja czeka nas duże, ale krótkie ocieplenie. Jaka będzie majówka? Sprawdź autorską, długoterminową prognozę pogody na 16 dni przygotowaną przez Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni: początek majówki zupełnie inny niż jej koniec

Pogoda na 16 dni: początek majówki zupełnie inny niż jej koniec

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na dziś. Poniedziałek 28.04 przyniesie sporo słońca w całym kraju. Zrobi się cieplej, termometry pokażą nawet 20 stopni Celsjusza.

Pogoda na dziś - poniedziałek, 28.04. Dużo słońca i nawet 20 stopni

Pogoda na dziś - poniedziałek, 28.04. Dużo słońca i nawet 20 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Szczeniak przeżył potężną eksplozję, do której doszło w weekend w największym porcie handlowym Iranu. Jak pisze agencja Reuters, małego czworonoga wyciągnięto spod gruzów. Pomocy udzielili mu wolontariusze irańskiego Czerwonego Półksiężyca.

Szczeniak przeżył potężną eksplozję

Szczeniak przeżył potężną eksplozję

Źródło:
Reuters

Puma złożyła nietypową wizytę mieszkańcom okolic ruchliwej drogi w rejonie miasta Las Vegas. Zwierzę spacerowało nocą po podwórkach. Zdarzenie zostało zarejestrowane na nagraniu.

"Nie widzimy tutaj takich zwierząt". Nietypowy gość na nagraniu

"Nie widzimy tutaj takich zwierząt". Nietypowy gość na nagraniu

Źródło:
FOX5

Osobom cierpiącym na alergię pokarmową towarzyszą nieustanne obawy, że zjedzą coś nieodpowiedniego, co może się skończyć dla nich wstrząsem. Jak mówił doktor Wojciech Feleszko, dla tych, którzy nie mogą spożywać jajek, mleka, glutenu czy orzechów, niemal 95 procent potraw jest wykluczonych.

"Nawet 95 procent potraw jest wykluczonych". Te alergeny są szczególnie groźne

"Nawet 95 procent potraw jest wykluczonych". Te alergeny są szczególnie groźne

Źródło:
PAP

W niedzielę w Tatrach, w rejonie Rysów, doszło do dwóch śmiertelnych wypadków. Turyści spadli z dużej wysokości. Warunki były trudne, dlatego też ratownicy ewakuowali ze szczytu też trzy inne osoby.

Spadli z dużej wysokości w Tatrach. Nie udało się ich uratować

Spadli z dużej wysokości w Tatrach. Nie udało się ich uratować

Aktualizacja:
Źródło:
TVN24, PAP

Suczka o imieniu Valerie, która uciekła właścicielom w czasie kempingu w 2023 roku, została odnaleziona dzięki organizacji Kangala Wildlife Rescue. Jamniczka spędziła ponad 500 dni w australijskim buszu - podaje BBC.

Spędziła ponad 500 dni w australijskim buszu. Odnaleziono zaginioną suczkę

Spędziła ponad 500 dni w australijskim buszu. Odnaleziono zaginioną suczkę

Źródło:
Reuters, BBC

Niektóre gatunki ptaków, które rozmnażają się na większych obszarach geograficznych, mogą wcale nie być tak odporne na zmiany klimatu, jak wcześniej sądzono - wynika z analizy naukowców. Badacze sprawdzili też, czy wielkość mózgów tych zwierząt może pomagać w radzeniu sobie ze skutkami kryzysu klimatycznego.

Duży mózg i większa odporność na zmiany klimatu? Są wątpliwości

Duży mózg i większa odporność na zmiany klimatu? Są wątpliwości

Źródło:
University of Texas at Austin, tvnmeteo.pl

Indyjskie miasto Byrnihat zostało okrzyknięte najbardziej zanieczyszczonym miastem 2024 roku na świecie. Mieszkańcy opowiadają o tym, jak żyje się w takim miejscu.

"Wszędzie sadza", "córka oddychała jak ryba"

"Wszędzie sadza", "córka oddychała jak ryba"

Źródło:
Reuters, CNN, tvnmeteo.pl

Gwałtowne burze, którym towarzyszyły obfite opady deszczu, doprowadziły do powstania powodzi w południowo-zachodniej części Oklahomy. Ulice w Norman, trzecim co do wielkości mieście tego amerykańskiego stanu, zmieniły się w rwące potoki.

Ulice jak rwące potoki. "Straciliśmy wszystko"

Ulice jak rwące potoki. "Straciliśmy wszystko"

Źródło:
Reuters, CNN, foxweather.com

Przełom kwietnia i maja to idealny moment, aby posłuchać ptasich śpiewów. Dla zwierząt tych nie jest to jednak taka prosta umiejętność. Jak opowiadał ekoaustyk doktor habilitowany Michał Budka, niektóre gatunki potrzebują czasu na naukę śpiewania. Inne, aby zrobić miejsce na nowe dźwięki, muszą "usunąć" stare odgłosy ze swojej pamięci.

Tego o śpiewie ptaków na pewno nie wiedziałeś

Tego o śpiewie ptaków na pewno nie wiedziałeś

Źródło:
PAP

Kilkumetrowa anakonda narobiła strachu pewnej rodzinie z brazylijskiego stanu Amazonas. Na miejsce przyjechali strażacy, którzy schwytali pokaźnych rozmiarów zwierzę. Zdarzenie zostało zarejestrowane na nagraniu.

Na podwórku pojawiła się 3,5-metrowa anakonda

Na podwórku pojawiła się 3,5-metrowa anakonda

Źródło:
Portaldo Holanda, The Reptarium, Amazon Agency

Czerwony alert wulkaniczny wydano na Kostaryce w związku z wybuchem wulkanu Poas. Trwającej od kilku dni erupcji towarzyszą wyrzuty ogromnej ilości materiału wulkanicznego - kolumny pyłu wznoszą się na wysokość ponad 4000 metrów. Popioły osadziły się także w okolicznych rzekach.

Woda w rzekach stała się gęsta i szara. Ogłoszono czerwony alert

Woda w rzekach stała się gęsta i szara. Ogłoszono czerwony alert

Źródło:
cne.go.cr, The Tico Times

Pod powierzchnią Parku Narodowego Yellowstone leży superwulkan, który drzemie od setek tysięcy lat. Naukowcy odkryli pod nim twór o zaskakujących właściwościach.

Pod superwulkanem kryje się "oddychający" twór

Pod superwulkanem kryje się "oddychający" twór

Źródło:
Live Science

Kwiecień dobiega końca, a na horyzoncie już maj, który w Polsce jest miesiącem dość ciepłym, choć nocne przymrozki nie są rzadkie. Tak stoi w meteorologicznych annałach i w tej materii niewiele się w Polsce zmieniło. Na najbliższe dni rysują się w prognozach trzy fale chłodu, które przynieść mogą lekki mróz. O ile mieszkańcom miast ujemna temperatura po prostu uprzykrzy życie, o tyle ogrodników zmobilizuje do "działań obronnych". Często polegają one na wstawianiu zapalonych zniczy pomiędzy rabatki, sadzonki, pod tunele oraz w skrzynki z kwiatami, co sprawia, że ogrody w kwietniu i maju roztaczają cmentarną aurę.

Trzy fale chłodu w maju. Kiedy ruszyć do ogrodu z pomidorami

Trzy fale chłodu w maju. Kiedy ruszyć do ogrodu z pomidorami

Źródło:
TVN24+

Nawet 1,5 miliona mieszkańców Polski może nie wiedzieć o tym, że ma astmę. Jak tłumaczą eksperci, nieleczona choroba może prowadzić do poważnego pogorszenia jakości życia. Sama diagnoza jednak nie wystarczy - wśród leków na astmę narosło wiele mitów, które mogą zniechęcać chorych do terapii.

1,5 miliona Polaków może nie wiedzieć, że ją ma

1,5 miliona Polaków może nie wiedzieć, że ją ma

Źródło:
PAP

W stanie New Jersey trwa walka z gigantycznym pożarem lasu. Od wtorku płomienie strawiły ponad 6100 hektarów, niszcząc kilka budynków i zagrażając wielu innym. Jak podali strażacy, do zaprószenia ognia doszło na skutek niewłaściwie zgaszonego ogniska.

Nastolatek rozpalił ognisko. Wybuchł jeden z największych od 20 lat pożarów

Nastolatek rozpalił ognisko. Wybuchł jeden z największych od 20 lat pożarów

Źródło:
Reuters, ABC News

Na hawajskiej wyspie Oahu odkryto mięsożerny gatunek gąsienicy. Porusza się po pajęczynach, żywiąc się uwięzionymi owadami. Nazwano ją "kolekcjonerką kości", bo kamufluje się przed pająkami, które chętnie by ją zjadły, "ubierając" się w szczątki martwych owadów.

Nazwano ją "kolekcjonerką kości". Odkryto mięsożerną gąsienicę

Nazwano ją "kolekcjonerką kości". Odkryto mięsożerną gąsienicę

Źródło:
Reuters, AP News, science.org

Archeolodzy odkryli w Peru szczątki zmarłej pięć tysięcy lat temu kobiety. Zdaniem ekspertów prawdopodobnie należała do wyższych sfer w kulturze Caral, która rozwijała się tam równolegle ze starożytnym Egiptem czy Chinami.

Niezwykłe znalezisko w Peru. "To ważny pochówek"

Niezwykłe znalezisko w Peru. "To ważny pochówek"

Źródło:
Reuters, PAP

Ogromny wir pojawił się w czwartek w Krzyżowicach w województwie śląskim. Po południu nad jedną z dróg utworzył się lej, który w efektowny sposób unosił masy piasku nad ziemią.

Gigantyczna kolumna piachu wirowała nad drogą w Krzyżowicach

Gigantyczna kolumna piachu wirowała nad drogą w Krzyżowicach

Źródło:
tvnmeteo.pl