Teleskopy służą naukowcom, ale też amatorom. Ludzi od zawsze fascynuje niebo, gwiazdy i to, czego nie da się dostrzec “gołym okiem”. Dlatego też próbują znaleźć sposoby, aby sięgać jak najdalej. W tym celu budowane są kolejne teleskopy astronomiczne, które pomogą eksplorować wszechświat.
● Odkrycie teleskopu przypisuje się Galileuszowi.
● Teleskop to urządzenie do odbioru promieniowania elektromagnetycznego ciał niebieskich. Umożliwia ogniskowanie wiązki w małym obszarze, w którym to promieniowanie może być analizowane.
● Wyróżniamy teleskopy optyczne, wysokoenergetyczne i radioteleskopy
● Najlepsze tereny do obserwacji nieba to obszary wiejskie, z dala od zabudowań.
Jak działają teleskopy?
Zasady działania teleskopów będą różne w zależności od zakresu promieniowania, jaki rejestrują. Najpopularniejsze i najpowszechniejsze są teleskopy optyczne i to na nich się skupimy.
W tubusie (głównej "rurze" ) teleskopu optycznego znaleźć można:
- obiektyw, który skupia docierające od obiektu światło; - okular, który powiększa otrzymany obraz lub urządzenia rejestrujące wytworzony obraz.
Szukając teleskopu wybór sprowadza się do dwóch kategorii: teleskopu zwierciadlanego (reflektor) lub teleskopu soczewkowego, lunety (refraktor). W refraktorze obiektywem jest soczewka lub zestaw soczewek. W reflektorze obiektyw to wklęsłe zwierciadło, które kieruje odbite światło do drugiego, mniejszego zwierciadła. Ono natomiast wyprowadza światło poza tubus.
Historia teleskopów
Odkrycie teleskopu przypisuje się Galileuszowi. Istnieją jednak przypuszczenia, że pierwotnym wynalazcą zwierciadlanego teleskopu był Leonard Digges, angielski matematyk i geodeta. Nie zmienia to jednak faktu, że Galileusz za pomocą udoskonalonego przez siebie teleskopu dokonał wielu znaczących obserwacji - plam słonecznych czy pierścieni Saturna. Odkrył również cztery księżyce Jowisza i fazy Wenus. Lunety Galileusza miały nawet 30-krotne powiększenie, co było ogromnym dokonaniem.
Luneta Galileusza cechowała się niewielkim polem widzenia. Dlatego też niedługo później pojawiło się rozwiązanie alternatywne zaproponowane przez Johannesa Keplera - zbudowane było w oparciu o dwie soczewki wypukłe. Jego konstrukcja nazywana jest lunetą Keplera.
Dużym przełomem było skonstruowanie w 1668 roku przez Isaaca Newtona teleskopu zwierciadlanego. Obecnie teleskopy Newtona stosuje się głównie do obserwacji ciemniejszych obiektów.
Jaki teleskop dla początkującego
To pytanie zadaje sobie wiele osób, które zaczynają interesować się obserwacjami nieba, a przestaje im wystarczać “gołe oko” lub lornetka. Na początku warto skupić się na teleskopach, które pozwolą obserwować te najciekawsze na niebie rzeczy. Początkujący zapewne zainteresowani będą na przykład kraterami na Księżycu czy pierścieniami Saturna.
Do obserwacji planet czy Księżyca sprawdzi się refraktor. Jeżeli zależy ci na obserwacji galaktyk czy mgławic lepiej jednak zainteresować się reflektorem. Pamiętaj jednak, aby nie używać teleskopu bez zabezpieczenia do obserwacji Słońca. W takiej sytuacji potrzebne są specjalne filtry i przesłony.
Wybór teleskopu - na co zwrócić uwagę? Ważna jest średnica soczewki i zwierciadła. Podaje się ją w milimetrach. W zasadzie przyjąć można, że im większa średnica, tym lepszy sprzęt.
Teleskop dla początkujących lub dla dzieci nie powinien być zbyt skomplikowany. Pod tym względem przewagę mają refraktory. Reflektory trzeba bowiem ustawiać za każdym razem. Wybierając teleskop warto zwrócić uwagę na jego gabaryty. Do domowego ogródka nada się coś większego i cięższego, a sprzęt przewidziany na podróżowanie powinien być bardziej kompaktowy.
Ile kosztuje teleskop? Ceny teleskopów są bardzo zróżnicowane. Specjaliści nie polecają zakupu sprzętu najtańszego (zwykle dedykowanego dzieciom). Warto zainwestować już w teleskop za kilkaset złotych, do około tysiąca czy dwóch tysięcy złotych, żeby mieć z niego satysfakcję i nie znudzić się zbyt szybko obserwacjami. Kupując teleskop warto zaopatrzyć się w sprzęt markowy, który można wzbogacać.
Jeżeli planujesz przeprowadzać obserwacje w mieście, pamiętaj, że ograniczasz się do najjaśniejszych obiektów. Więcej zobaczysz z terenów podmiejskich i wiejskich. Jeżeli zależy ci jednak na świetnych warunkach do obserwacji, wybierz się na przykład w Bieszczady lub w Góry Izerskie. Znajdziesz tam parki ciemnego nieba, czyli obszary wyznaczone do ochrony przed zanieczyszczeniem światłem ciemności nocnej.
Największe teleskopy
Na świecie budowane są ogromne teleskopy, które umieszczane są w wysokogórskich obserwatoriach lub w przestrzeni kosmicznej. Jednym z naprawdę dużych teleskopów jest Wielki Teleskop Kanaryjski. Znajduje się on na wyspie La Palma i jest teleskopem pracującym w zakresie światła widzialnego i bliskiej podczerwieni. Średnica zwierciadła to 10,4 metra. Niewiele mniejsze są dwa Teleskopy Kecka. Pracują one w zakresie światła widzialnego i podczerwieni. Ustawione są na Mauna Kea na Hawajach. Oba teleskopy mają zwierciadła o średnicy 10 metrów.
Obecnie uwagę astronomów przyciąga Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba, który powstawał w latach 2007-2021. Jest to teleskop kosmiczny do obserwacji w podczerwieni. Nie jest on może największy, ale ma ogromne możliwości. Dzięki niemu astronomowie będą mogli sięgnąć głębiej w przestrzeń kosmiczną niż kiedykolwiek wcześniej.
Źródła: PWN, urania.edu.pl, astro.amu.edu.pl, odkrywcyplanet.pl, astronomia.media.pl
Bibliografia: Urania - wybieramy teleskop Instytut Obserwatorium Astronomiczne WF UAM - teleskopy Odkrywcy planet - teleskop astronomiczny HISTORIA OBSERWACJI ASTRONOMICZNYCH – teleskopy. Dwoje oczu – to za mało PWN - teleskop
Źródło: PWN