Rola Polski w misji JUICE. "Otworem stanęły dla nas największe programy"

Źródło:
PAP
Przelot JUICE obok Europy, Kallisto i Ganimedesa - wizja artystyczna
Przelot JUICE obok Europy, Kallisto i Ganimedesa - wizja artystycznaESA/Lightcurve Films/R. Andres
wideo 2/3
Przelot JUICE obok Europy, Kallisto i Ganimedesa - wizja artystycznaESA/Lightcurve Films/R. Andres

Start misji JUICE - zakładającej odkrycie tajemnic księżyców Jowisza - już w dziś. Sonda zawiera dwa urządzenia, które stworzone zostały przez polskich naukowców. Kierownicy obu zespołów - prof. dr hab. Hanna Rothkaehl oraz mgr inż. Konrad Skup opowiadali, dlaczego misja jest tak ważna i jak wiele trudu musieli zadać sobie, by ich praca przyniosła plony.

13 kwietnia w kierunku Jowisza ma wystartować jedna z największych misji Europejskiej Agencji Kosmicznej - Jupiter Icy Moon Explorer (JUICE). Ma ona dostarczyć szczegółowych informacji o trzech dużych księżycach - Kallisto, Europie i Ganimedesie, o całym jowiszowym systemie. Na tej podstawie będziemy mogli zrozumieć, jak powstał Układ Słoneczny i inne układy planetarne. O misji, jej celach oraz pracach polskich specjalistów opowiadali prof. dr hab. Hanna Rothkaehl, kierowniczka Zakładu Fizyki Plazmy Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk (CBK PAN) oraz mgr inż. Konrad Skup z Laboratorium Satelitarnych Aplikacji Układów FPGA (Field Programmable Gate Array) CBK PAN.

Program specjalny i transmisja startu misji JUICE od godziny 14.00 w TVN24 BIS i TVN24 GO.

>>> Czytaj dalej: Misja JUICE. Dziś Europa wyśle w kierunku Jowisza swoją sondę

Prof. dr hab. Hanna Rothkaehl kierowała polską grupą uczestniczącą w pracach nad jednym z kluczowych instrumentów badawczych sondy - RPWI (Radio & Plasma Wave Investigation - instrument do odbioru fal radiowych i plazmowych). Z kolei mgr inż. Konrad Skup jest kierownikiem wykonawczym polskiego projektu będącego częścią prac nad SWI (Sub-millimeter Wave Instrument).

Rakieta Ariane 5 na kilkanaście godzin przed startem misji JUICEESA/CNES/Arianespace/Optique Vidéo CSG/S. Martin

Tajemnicze obiekty

Jak zauważyła Rothkaehl, misja JUICE to prawdziwy przełom.

- System Jowisza przypomina mały układ planetarny. Jego badanie dostarczy więc wielu informacji o tym, jak działają i powstają systemy planetarne, w tym Układ Słoneczny. Będziemy między innymi badać zjawiska elektromagnetyczne, na przykład oddziaływanie magnetyczne płaszcza Jowisza chroniącego cały układ przed promieniowaniem słonecznym - opowiadała. Według badaczki bardzo ważne jest również zbadanie jego księżyców. - Kiedyś sądzono, że są to proste, skaliste twory bez wewnętrznej struktury. Okazuje się jednak, że mają złożoną budowę - posiadają wulkany, struktury lodowe, potężne termiczne źródła cieczy, ukryte wodne oceany. Sonda będzie zdalnie badała między innymi właśnie te oceany, a także atmosfery, jonosfery, magnetosfery księżyców - dodała.

Skup wspomniał, że każdy z księżyców Jowisza, który został wybrany jako cel misji, ma swoje cechy charakterystyczne, a jednocześnie jest bardzo tajemniczy. - Europa to księżyc pokryty grubą warstwą lodu o grubości kilkuset metrów, być może kilku kilometrów. Pod powierzchnią tego lodu znajduje się woda. Czy w tej wodzie może być życie? Być może gejzery, które wydobywają się z jego powierzchni, pomogą nam udzielić odpowiedzi na to pytanie. Ganimedes to największy w Układzie Słonecznym księżyc, większy od planety Merkury. Na jego powierzchni znajdują się lodowce, a pod nimi być może rzeki, morza lub oceany, podobnie jak na Grenlandii. Pozostała część jego powierzchni to skały. Pytanie z czego się składają? Na koniec Kallisto, bardzo ciemny księżyc, ale jednocześnie piękny. Dlaczego jego powierzchnia jest właśnie ciemna? Skąd się wzięła i z czego się składa? Czy jest to węgiel, czy jakaś inna substancja chemiczna? I na koniec, dlaczego te wszystkie księżyce są od siebie tak dramatycznie różne pomimo, że okrążają tę samą planetę? - mówił.

Duża część misji ma być poświęcona dokładnemu zbadaniu Ganimedesa. Plany zakładają nawet wejście na jego orbitę. Jak wyjaśniła Rothkaehl jest szczególnie ciekawym obiektem do badań, gdyż prawdopodobnie ma płynne jądro, magnetosferę, jonosferę, atmosferę, a wokół niego powstają prądy przyspieszające cząstki, w tym ogromne ilości pyłu. - To także ważna informacja, które powie nam wiele o tym, jak działa nasz Układ Słoneczny oraz lepiej zrozumiemy procesy fizyczne zachodzące na Słońcu i innych gwiazdach. Ganimedes to jednocześnie największy księżyc Układu Słonecznego. Obecnie planowana jest eksploracja Księżyca, następnym przystankiem ludzkości będzie Mars. Jednak później bazy pozwalające na eksplorację jeszcze dalszej przestrzeni prawdopodobnie będą powstawały właśnie na Ganimedesie - powiedziała.

Sonda JUICEESA

Polski wkład

Zespół naukowców, w których skład wchodzili zarówno Rothkaehl, jak i Skup pracował nad instrumentem o nazwie Radio & Plasma Wave Investigation. Jego zadaniem będzie badanie pola elektromagnetycznego pyłu, który otacza poszczególne księżyce. Dzięki pomiarom, badacze mają nadzieję dowiedzieć się więcej na temat powierzchni planety, właściwości oceanów, a także odkrycie tajemnic poszczególnych jonosfer, atmosfer i magnetosfer. Urządzenie może wykrywać "ewentualne związki chemiczne związane z życiem, obecne na przykład w atmosferze któregoś księżyca". Jak wspomniała Rothkaehl, szczególnie dokładnie ma zostać zbadany Ganimedes. Będzie to ostatni punkt misji, gdyż ma się na nim rozbić. - Z tego powodu musi przejść przez procedury i testy związane ze sterylizacją. Chodzi o wykluczenie zagrożenia, że docelowy obiekt zostanie "zakażony" ziemskimi formami życia - powiedziała.

Praca nad instrumentem nie była łatwym zadaniem.

- Najpierw dla całej misji zakłada się cele badawcze, potem opracowuje program, jak te cele zrealizować, z uwzględnieniem parametrów fizycznych środowiska. Do tego oblicza się orbitę, ilość niezbędnego paliwa. Jeśli chodzi o nasz przyrząd, najpierw musieliśmy określić cele pomiarów, sposoby ich prowadzenia, kodowania danych. Budowaliśmy kolejne modele instrumentu i je testowaliśmy, najpierw na Ziemi, potem na pokładzie satelity. Trzeba wyeliminować wszelkie zakłócenia i mieć ponad 100-procentową gwarancję bezawaryjności. Jeśli coś się zepsuje w czasie misji, nie będzie jak tego naprawić, a do Jowisza sonda będzie leciała ponad 7,5 roku. Co więcej, przejdzie przez wiele asyst grawitacyjnych i w pobliżu Wenus może osiągnąć temperaturę 300 stopni Celsjusza, a w innym miejscu -200 stopni. To nie wszystko - w układzie Jowisza panuje potężne promieniowanie, więc wszystkie pokładowe systemy trzeba przed nim zabezpieczyć - opowiadała badaczka. Wspomniała, że najtrudniejszą częścią było skorelowanie działania wszystkich układów i wyeliminować wszystko, co mogłoby je zakłócać. W niektórych przypadkach testy trwały kilka lat. Nad całym układem pracowano aż dekadę.

Drugim urządzeniem, które powstało w CBK, jest tak zwany SWI (Sub-millimeter Wave Instrument - instrument do obserwacji w zakresie fal submilimetrowych). Został stworzony przy wsparciu ekspertów z Niemieckiej Agencji Kosmicznej. Jest to radar, który będzie prowadził badania z użyciem fal milimetrowych. - Dzięki niemu dowiemy się, z czego składa się atmosfera Jowisza, czy w gejzerach Europy znajdują się cząsteczki organiczne, wskazujące, że pod jego powierzchnią jest życie i poznamy, z czego zbudowane są lodowce na powierzchni Ganimedesa. Instrument uchyli też rąbka tajemnicy dotyczącej składu powierzchniowego księżyców Jowisza, przy odrobinie szczęścia ujawniając, czym jest tajemnicza ciemna substancja na powierzchni Kallisto. Z całą pewności zaskoczy nas też kilkoma innymi odkryciami - wyjaśnił Skup.

Misja JUICE - wizja artystycznaASA/ESA/DLR/JPL/ATG medialab/University of Arizona/J. Nichols

Polska część zespołu była odpowiedzialna za zaprojektowanie, wykonanie i przetestowanie trzech podsystemów: komputera pokładowego dla instrumentu, systemu zasilania pokładowego dla instrumentu oraz radiatora, czyli - jak wyjaśnił naukowiec - "specjalnej płyty wielkości tarczy rycerskiej, umieszczonej na zewnątrz satelity i mającej na celu wypromieniowanie ciepła generowanego przez instrument, tak aby detektory pracowały w możliwie niskiej temperaturze"

- Projekt był niewątpliwie trudny. Z jednej strony SWI jest jednym z największych instrumentów na pokładzie JUICE, skomplikowanym, w którym powierzono nam zadania wykonania równie złożonych podsystemów. Niektóre z rozwiązań wykorzystaliśmy z naszych wcześniejszych projektów, takich jak STIX w ramach misji Solar Orbiter, czy Cassis na pokładzie ExoMars. Do innych musieliśmy dojść całkowicie od zera - dodał Skup.

Coraz większe znaczenie

Oboje badaczy zgodziło się, że rola Polski w badaniach kosmosu jest nieoceniona. JUICE jest tylko kolejnym krokiem do nowych programów.

- Współpracując z ESA, trzeba się najpierw sprawdzić w mniejszych projektach, tak aby zyskać zaufanie i móc starać się o udział w większych programach i o większą odpowiedzialność. Wcześniej mieliśmy już pewną renomę - nasze instrumenty były wysyłane w kosmos już w latach 80. XX wieku, ale teraz otworem stanęły dla nas największe programy - powiedziała badaczka. - Wchodzimy obecnie na poziom, kiedy przestajemy być już tylko podwykonawcami, tylko zaczynamy odgrywać role koordynatorów i głównych wykonawców. Możliwe, że Polacy kiedyś będą mieli jeszcze większe znaczenie - na przykład będą kierowali całą misją. Weszliśmy już do superligi, w której się liczymy - podsumowała.

Sonda JUICE blisko Ganimedesa - wizja artystycznaESA/ATG Medialab

Autorka/Autor:kw

Źródło: PAP

Źródło zdjęcia głównego: ESA

Pozostałe wiadomości

Po krótkim ochłodzeniu gorąca, a nawet upalna pogoda powróci. Weekend przyniesie dużo słońca i nawet 32 stopnie Celsjusza na południu kraju. Jednak już od wtorku szykuje się zmiana.

Do Polski wrócą upały, ale nie na długo

Do Polski wrócą upały, ale nie na długo

Źródło:
tvnmeteo.pl

Pogoda na jutro. Noc zapowiada się pogodnie, choć na północy pojawi się więcej chmur i lokalne, słabe opady deszczu. W sobotę 5.07 na południu pojawi się więcej słońca, na północy i zachodzie - zachmurzenie i możliwe przelotne opady.

Pogoda na jutro - sobota, 5.07. Chłodna noc, w dzień prawie 30 stopni

Pogoda na jutro - sobota, 5.07. Chłodna noc, w dzień prawie 30 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

Centralne obszary Teksasu zmagają się z katastrofalnymi powodziami wywołanymi intensywnymi ulewami. Miejscami w ciągu kilku godzin spadło więcej deszczu, niż notuje się w średnio w ciągu miesiąca. Są ofiary śmiertelne, trwają ewakuacje i akcje ratunkowe.

Katastrofalne powodzie. Są ofiary śmiertelne

Katastrofalne powodzie. Są ofiary śmiertelne

Źródło:
CNN

W części Krety i w okolicach Aten od kilku dni trwa walka z pożarami, które zmusiły mieszkańców i turystów do ewakuacji. Setki strażaków z pomocą śmigłowców walczą z żywiołem. Sytuację pogarsza silny wiatr. Ogień pochłania lasy, gaje oliwne i zagraża domom.

Kolejny dzień walki z żywiołem. "To było bardzo przerażające"

Kolejny dzień walki z żywiołem. "To było bardzo przerażające"

Źródło:
Reuters, Ekathimerini.com

Włochy zmagają się z falą upałów. Rośnie liczba nagłych zatrzymań pracy serca, zwłaszcza na plażach, gdzie temperatury przekraczają 40 stopni Celsjusza. Służby ratunkowe apelują o ostrożność i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, bo nikt nie jest odporny na skutki ekstremalnego gorąca.

"Nikt nie może czuć się bezpieczny". Taka sytuacja pierwszy raz

"Nikt nie może czuć się bezpieczny". Taka sytuacja pierwszy raz

Źródło:
PAP

W Turcji trwa walka z pożarami lasów. Najgorzej sytuacja wygląda w prowincji Izmir na zachodzie kraju, gdzie ogień zbliżył się do obszarów miejskich. Płomienie strawiły już około 200 domów.

Ogień zbliża się do miast. Zniszczone setki domów

Ogień zbliża się do miast. Zniszczone setki domów

Źródło:
Reuters, Milliyet

Fala mrozów, która nawiedziła Urugwaj, przyczyniła się do śmierci co najmniej ośmiu osób. W odpowiedzi na kryzys otworzono całodobowe schroniska, zapewniając bezdomnym i najbardziej narażonym ciepło, posiłki oraz opiekę medyczną.

Ludzie zamarzali na ulicach. Osiem osób nie żyje

Ludzie zamarzali na ulicach. Osiem osób nie żyje

Źródło:
Reuters

Młody łoś zaskoczył plażowiczów w litewskiej Kłajpedzie, wskakując do wód Morza Bałtyckiego niczym do leśnego jeziora. Choć dla ludzi był to niecodzienny widok, eksperci uspokajają - łosie od czasu do czasu odwiedzają nadmorskie tereny, by się schłodzić, napić wody i kontynuować wędrówkę.

Łoś w Bałtyku? To wcale nie taka rzadkość

Łoś w Bałtyku? To wcale nie taka rzadkość

Źródło:
LNK

Trzeci jak do tej pory międzygwiezdny obiekt został zaobserwowany w Układzie Słonecznym. Kometa otrzymała nazwę 3I/ATLAS. Jak podała amerykańska agencja kosmiczna NASA, w momencie odkrycia znajdowała się około 520 milionów kilometrów od Ziemi, ale w październiku znacznie zbliży się do naszej planety.

Przybyła spoza Układu Słonecznego. NASA już wie, czym jest

Przybyła spoza Układu Słonecznego. NASA już wie, czym jest

Źródło:
NASA, MPC., space.com, virtualtelescope.eu

Instytut Badawczy Leśnictwa wydał komunikat o wysokim zagrożeniu pożarowym w lasach. Z uwagi na brak opadów ściółka w wielu regionach jest bardzo sucha i podatna na zapalenie. Szczególnie trudne warunki mają wystąpić w weekend.

Wybierasz się w weekend do lasu? Uważaj, by nie zaprószyć ognia

Wybierasz się w weekend do lasu? Uważaj, by nie zaprószyć ognia

Źródło:
Instytut Badawczy Leśnictwa

Sławosz Uznański-Wiśniewski spędził już ponad tydzień na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). W piątek polski astronauta połączył się z Uniwersytetem Wrocławskim, by odpowiedzieć na pytania uczniów.

Pytania z Ziemi, odpowiedzi z kosmosu

Pytania z Ziemi, odpowiedzi z kosmosu

Źródło:
tvnmeteo.pl

Środa była w Polsce do tej pory najgorętszym dniem w tym roku. W większości naszego kraju termometry pokazały ponad 30 stopni Celsjusza, a w niektórych miejscach było nawet ponad 36 stopni.

Najgorętszy dzień od początku roku. Które miasto było "stolicą upału"?

Najgorętszy dzień od początku roku. Które miasto było "stolicą upału"?

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW

W Parku Narodowym w Zambii doszło do tragedii - dwie turystki zostały zaatakowane przez słonicę ze słoniątkiem. Przewodnicy próbowali powstrzymać zwierzę, ale zdążyło ono stratować kobiety.

Słoń stratował turystki. Nie udało się ich uratować

Słoń stratował turystki. Nie udało się ich uratować

Źródło:
PAP

Misja Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego jest już na półmetku - poinformowała we czwartek Polska Agencja Kosmiczna (POLSA). Polski astronauta znajduje się na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) tydzień. W piątek po raz kolejny połączy się z Polską.

Misja polskiego astronauty na półmetku. Dziś kolejne łączenie z Ziemią

Misja polskiego astronauty na półmetku. Dziś kolejne łączenie z Ziemią

Źródło:
PAP, POLSA

Na słynnej górskiej drodze Transfogaraskiej w rumuńskich Karpatach niedźwiedź zaatakował motocyklistę, doprowadzając do jego śmierci. Ciało mężczyzny znaleziono w 60-metrowej przepaści po ponad godzinie akcji poszukiwawczej.

Atak niedźwiedzia w Rumunii. Nie żyje motocyklista

Atak niedźwiedzia w Rumunii. Nie żyje motocyklista

Źródło:
Reuters, Știrile Pro TV, tvnmeteo.pl

Dolinę Las Vegas w Nevadzie nawiedziły silne podmuchy wiatru, które wywołały burzę piaskową. Pył pokrył między innymi lotnisko, znacznie ograniczając widoczność. Wiatr przewrócił na jezdnię słupy energetyczne, co zarejestrowała kamera zamontowana w aucie.

Słupy energetyczne runęły na jezdnię i auta. Nagranie

Słupy energetyczne runęły na jezdnię i auta. Nagranie

Źródło:
USA Today, Las Vegas Review-Journal, CNN

W znacznej części kraju panuje susza hydrologiczna. Odzwierciedlają ją wodowskazy z dramatycznie niskim stanem rzek. Susza i wysoka temperatura sprzyjają wybuchom pożarów. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa przypomina, aby nie rozpalać ognisk i grilla w pobliżu lasów.

"Takich przykładów jest bardzo dużo". Czarne trójkąty na mapie Polski

"Takich przykładów jest bardzo dużo". Czarne trójkąty na mapie Polski

Źródło:
tvnmeteo.pl, IMGW, RCB

Na podwórku jednego z naszych czytelników pojawił się diabełek pyłowy. Zjawisko zostało zarejestrowane na nagraniu, które otrzymaliśmy na Kontakt24.

"Widziałem to pierwszy raz. Totalne zaskoczenie"

"Widziałem to pierwszy raz. Totalne zaskoczenie"

Źródło:
Kontakt24, tvnmeteo.pl

Wokół Wysp Tokara, słabo zaludnionej części południowej Japonii, w ostatnim czasie znacząco wzrosła aktywność sejsmiczna. Trzęsienia ziemi o niewielkiej sile budzą niepokój wśród mieszkańców. W rozmowie z lokalnymi mediami przyznają, że "czują, jakby ciągle się trzęsło". Władze radzą przygotować się do ewakuacji, która może zostać zarządzona w każdej chwili.

Ponad 900 trzęsień ziemi w dwa tygodnie. Mieszkańcy mają być gotowi do ewakuacji

Ponad 900 trzęsień ziemi w dwa tygodnie. Mieszkańcy mają być gotowi do ewakuacji

Źródło:
BBC, The Guardian

Duża część Europy zmaga się z upałami. Miejscami na Bałkanach temperatura przekracza 40 stopni. Przed skwarem ostrzegają służby meteorologiczne. W Serbii, Chorwacji, Czarnogórze obowiązują alarmy przed spiekotą.

Upał na Bałkanach. Jest gorzej niż w Bangladeszu

Upał na Bałkanach. Jest gorzej niż w Bangladeszu

Źródło:
Reuters, BBC News, PAP

Minionej nocy na niebie mogliśmy oglądać obłoki srebrzyste. Świetliste smugi były dobrze widoczne w wielu miejscach naszego kraju. Na Kontakt24 otrzymaliśmy mnóstwo zdjęć od naszych czytelników.

Obłoki srebrzyste zachwycają na waszych zdjęciach

Obłoki srebrzyste zachwycają na waszych zdjęciach

Źródło:
Kontakt24

Choć w Europie panują ekstremalne upały, na półkuli południowej trwa zima. Mróz zaatakował m.in. Argentynę, gdzie - według informacji lokalnych mediów - doprowadził do śmierci co najmniej dziewięciu osób.

Mróz zbiera śmiertelne żniwo. Lokalne media: wśród ofiar noworodek

Mróz zbiera śmiertelne żniwo. Lokalne media: wśród ofiar noworodek

Źródło:
PAP

W 2025 roku badacze z Uniwersytetu w Manchesterze przyjrzeli się temu, jaka przyszłość czeka grzyby z rodzaju Aspergillus. Chociaż łacińska nazwa może nam niewiele mówić, każdy z nas się z nimi zetknął. Charakterystyczny puchaty nalot na przeterminowanym chlebie mógł być efektem działalności właśnie tych organizmów. Gatunków pleśni jest na świecie mnóstwo, ale Aspergillus, po polsku nazywany kropidlakiem, to częsty gość w naszych domach, a nawet wewnątrz naszych organizmów - czy tego chcemy, czy nie.

Są wszędzie. Zmiana klimatu może sprawić, że będą zagrażać milionom

Są wszędzie. Zmiana klimatu może sprawić, że będą zagrażać milionom

Źródło:
TVN24+

Sławosz Uznański-Wiśniewski, który przebywa na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, podzielił się w mediach społecznościowych kolejnymi zdjęciami. Pokazał na nich, gdzie śpi na ISS.

Tak wygląda "sypialnia" na ISS. Polak podzielił się kolejnymi zdjęciami

Tak wygląda "sypialnia" na ISS. Polak podzielił się kolejnymi zdjęciami

Źródło:
X, tvnmeteo.pl

Dwóch mężczyzn w wieku 75 i 60 lat zmarło nagle w środę we Włoszech. Ich śmierć wiąże się z upałami panującymi na Półwyspie Apenińskim od kilku dni.

Dwie osoby zmarły na plażach Sardynii

Dwie osoby zmarły na plażach Sardynii

Źródło:
PAP, Il Messaggero

We wtorek na stan Nowa Południowa Walia w Australii natarła potężna bomba niżowa. W nocy i rano w środę żywioł pozbawił prądu dziesiątki tysięcy domów oraz wywołał powodzie. Władze apelują do mieszkańców o pozostanie w domu.

Bomba niżowa się "rozgościła". Setki domów pod wodą

Bomba niżowa się "rozgościła". Setki domów pod wodą

Źródło:
Reuters, The Independent, Guardian, news.com.au