Komisarz Rady Europy ds. praw człowieka: sytuacja nie zwalnia Polski z jej zobowiązań względem praw człowieka

"Sytuacja humanitarna wzdłuż polskiej granicy z Białorusią jest alarmująca. Potrzebne są pilne działania, by uchronić życie ludzi, którzy utknęli w regionie przygranicznym" - przekazała Komisarz Rady Europy ds. praw człowieka Dunja Mijatović, cytowana w oświadczeniu opublikowanym na stronie Rady Europy.

Jak czytamy w komunikacie, "w obecnej, wysoce upolitycznionej sytuacji, wspieranej przez narrację zdominowaną kwestiami bezpieczeństwa, podstawowe prawa człowieka osób poszkodowanych zostały odsunięte i zapomniane". "Choć sytuacja jest rezultatem karygodnych zachowań Białorusi, nie zwalnia to Polski z jej zobowiązań względem praw człowieka. Trzeba znaleźć rozwiązanie, które postawi życie ludzkie na pierwszym miejscu i zapewni poszanowanie dla jego godności i praw" – napisano.

W oświadczeniu oceniono, że zakaz wstępu na teren objęty stanem wyjątkowym po polskiej stronie granicy ma "szkodliwe konsekwencje". "Uniemożliwia międzynarodowym organizacjom i społeczeństwu obywatelskiemu udzielania niezbędnej pomocy humanitarnej i prowadzenie kluczowych działań w zakresie monitorowania i przestrzegania praw człowieka" - napisano.

Zwrócono uwagę, że brak dostępu do strefy przygranicznej dla mediów narusza "poważnie wolność ekspresji oraz dostępu do informacji, jak również ogranicza tak potrzebną przejrzystość". Sytuacja taka - jak zauważono w komunikacie - podsyca dezinformację i zwiększa poczucie niebezpieczeństwa. Zdaniem Mijatović, "organizacje międzynarodowe i społeczność obywatelska dostarczająca pomoc humanitarną i prawną powinna być niezwłocznie i w sposób nieograniczony dopuszczona do całości obszaru przygranicznego i do wszystkich osób, które potrzebują pomocy".

"Dziennikarze powinni mieć możliwość prowadzenia relacji z całego obszaru wzdłuż granicy, w sposób swobodny i bezpieczny" - dodała komisarz.

Komunikat odnosi się także do przyjętej we wtorek przez Sejm nowelizacji ustawy o ochronie granicy państwowej, ponieważ wiąże się ona z ryzykiem, że "nadzwyczajna sytuacja stanie się trwałą z poważnymi i długotrwałymi skutkami negatywnymi dla swobody przemieszczania się, wolności wypowiedzi oraz dostępu do informacji".

Komisarz Mijatović zwróciła uwagę, że obecne przepisy, które umożliwiają wypychanie migrantów poza terytorium Polski w przypadku, gdy przekroczą granicę poza oficjalnym przejściem, "podważają prawo do ubiegania się o azyl i jego kluczowe gwarancje, włącznie z prawem do skutecznych środków odwoławczych". "To musi zostać zmienione tak, by osoby, które znalazły się na terytorium Polski, mogły rozpocząć procedurę azylową i ocenę ich indywidualnych sytuacji w każdym przypadku" - stwierdziła.

Mijatović, która w ostatnich dniach wizytowała tereny przygraniczne, w oświadczeniu opisała to, czego była świadkiem. "Osobiście wysłuchałam przerażających relacji o cierpieniu zdesperowanych ludzi - wśród których było wiele rodzin, dzieci i ludzi starszych - którzy spędzili tygodnie w skrajnych warunkach, w zimnych i mokrych lasach ze względu na procedurę push back" – czytamy.

"Każda noc i każda godzina spędzona na terenach przygranicznych oznacza prawdziwe zagrożenie dla ich życia" - oceniła. Zwróciła uwagę na pojawiające się zarzuty o "złe traktowanie, przemoc seksualną i inne nadużycia dokonywane przez białoruskich funkcjonariuszy", które także stanowią zagrożenie dla odsyłanych na Białoruś migrantów.

Komisarz przekazała także, że ucieszył ją widok "niezwykłe zaangażowanie lokalnych obrońców praw człowieka, działaczy, prawników i Rzecznika Praw Obywatelskich, którzy w trudnych warunkach i na przekór przeciwnościom ścigają się z czasem, by ratować ludzi". "Ci bezinteresowni i odważni ludzie stoją na czele niesienia ratującej życie pomocy swoim bliźnim. To oni są jasną stroną tej dramatycznej sytuacji i powinni być wspierani zarówno przez Polskę, jak i wszystkie kraje europejskie" - zwróciła uwagę komisarz.

Mijatović dodała jednak, że "istnieje namacalna atmosfera nienawiści i strachu, która towarzyszy udzielaniu pomocy humanitarnej migrantom i uchodźcom". "Represje, szykany i zastraszanie tych, którzy udzielają pomocy, zarówno w strefie objętej stanem wyjątkowym, jak i poza nią, muszą natychmiast ustać. Głęboko niepokojącym przykładem represji wymierzonych w osoby niosące pomoc humanitarną jest atak na samochody medyków-wolontariuszy udzielających pierwszej pomocy osobom, które utknęły na granicy. Atakom tym należy zapobiegać i badać je, a ich sprawcy muszą zostać niezwłocznie zidentyfikowani i pociągnięci do odpowiedzialności" - stwierdziła Dunja Mijatović.

Na koniec komisarz Rady Europy podkreśliła, że ​​radzenie sobie z obecną sytuacją nie powinno spadać tylko na barki Polski. "To sprawa europejska, która wymaga reakcji skoncentrowanej na prawach człowieka, opartej na solidarności oraz europejskich wartościach i standardach" - podkreśliła komisarz.

Od 2 września - w związku z presją migracyjną w przygranicznym pasie z Białorusią - w 183 miejscowościach woj. podlaskiego i lubelskiego obowiązuje stan wyjątkowy. Został on wprowadzony na 30 dni na mocy wydanego na wniosek Rady Ministrów rozporządzenia prezydenta Andrzeja Dudy. 30 września Sejm zgodził się na przedłużenie stanu wyjątkowego o 60 dni, dzień później opublikowano rozporządzenie prezydenta w tej sprawie.

Dziennikarze nie mają dostępu do strefy objętej stanem wyjątkowym, muszą więc opierać się na informacjach płynących od rządu i służb.