"Zaniepokojenie Moskwy". Rosja bez zaproszenia na ćwiczenia sojuszników

W ćwiczeniach pod nazwą "Birlestik-2024" (po kazachsku: "Zjednoczenie-2024") wezmą udział siły zbrojne Azerbejdżanu, Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu i Uzbekistanu. Decyzję podjęto na początku kwietnia na zebraniu ministrów obrony tych państw w kazachstańskim mieście Aktau na wybrzeżu Morza Kaspijskiego.

Nie poinformowano o liczebności kontyngentów wojsk, które mają uczestniczyć w manewrach. Wiadomo jedynie, że będą to "operacyjno-taktyczne ćwiczenia dowódczo-sztabowe", służące przeprowadzeniu "bojowych zadań szkoleniowych w strefie konfliktu zbrojnego".

CZYTAJ: Sojusz "anty-NATO" nie zadziałał. Paszynian: praktycznie zamroziliśmy nasz udział

Przedsięwzięcie jest planowane na terytorium Kazachstanu - na półwyspie Ojmasza w obwodzie mangystauskim (południowo-zachodnia część Kazachstanu) i na przylądku Tokmak, na wybrzeżu Morza Kaspijskiego.

Od czasu uzyskania niepodległości w 1991 roku, cztery centralnoazjatyckie państwa powstałe na gruzach Związku Radzieckiego odbywały już wspólne ćwiczenia wojskowe "Birlestik" (nie zawsze w tym samym składzie), a dołączenie Azerbejdżanu do manewrów jest, zdaniem analityków portalu, zagadkowe. Jeszcze bardziej zastanawia jednak niezaproszenie do wspólnych manewrów Rosji.

Na początku sierpnia 2021 roku wojska rosyjskie, tadżyckie i uzbeckie przeprowadziły ćwiczenia wzdłuż granicy afgańskiej, gdy ostatnie oddziały sił NATO opuszczały Afganistan i pogarszała się sytuacja w tym kraju.

Pod koniec września tego roku funkcjonariusze resortów ds. sytuacji nadzwyczajnych Kazachstanu, Kirgistanu i Uzbekistanu przeprowadzili szkolenie w Ałmaty w Kazachstanie.

Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan i Uzbekistan są członkami Szanghajskiej Organizacji Współpracy, a w przeszłości żołnierze tych państw dołączali do sił wojskowych innych państw członkowskich, Rosji i Chin, w celu przeprowadzenia ćwiczeń na terytorium któregoś z państw Azji Środkowej. Co dwa lata Szanghajska Organizacja Współpracy organizuje ćwiczenia "Misja Pokojowa", ostatnie z nich odbyły się w zeszłym roku.

Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan są z kolei członkami Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym pod przywództwem Rosji (ODKB). Uzbekistan był dwukrotnie członkiem ODKB, jednak ostatecznie wycofał się z tej organizacji w 2012 roku.

Ćwiczenia "Birlestik-2024" nie odbędą się pod egidą żadnej z organizacji, do których należą biorące w nich udział państwa, choć do tej pory zazwyczaj patronowały takim wydarzeniom albo Szanghajska Organizacja Współpracy albo Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, zrzeszająca m.in. Białoruś, Armenię i Rosję, lecz nie Uzbekistan i Azerbejdżan.

Cztery z pięciu państw, które wezmą udział w manewrach, należą do Organizacji Państw Tureckich. Tadżykowie są narodem perskim, dlatego Tadżykistan nie jest jej członkiem. To sprawia, że zaangażowanie Tadżykistanu w te ćwiczenia jest szczególnie interesujące.

Pytanie brzmi, co łączy te pięć krajów w celu przeprowadzenia ćwiczeń wojskowych "Birlestik"? Gdyby bowiem miała to być symulacja potencjalnego konfliktu z Afganistanem, sensowniej byłoby je przeprowadzić w państwach, które z nim graniczą, a nie u wybrzeży Morza Kaspijskiego.

Analitycy podkreślają brak udziału położonych nad Morzem Kaspijskim Rosji i Iranu, których nie zaproszono nawet do obserwacji manewrów. Rosjanie już zwrócili na to uwagę, a Iran dotychczas oficjalnie się nie wypowiedział. Jak jednak zauważyli autorzy opracowania, do lipca jest jeszcze trochę czasu, dlatego organizatorzy być może wystosują zaproszenia także do Moskwy i Teheranu.

Wszystkie kraje, które zapowiedziały udział w manewrach "Birlestik-2024" są częścią Korytarza Środkowego, szlaku handlowo-transportowego łączącego Chiny z Europą z pominięciem Rosji. Inicjatywa ta rozwija się znacznie szybciej od 2022 roku, gdy państwa i organizacje Zachodu nałożyły sankcje na Rosję z powodu jej agresji na Ukrainę. Przedsięwzięcie zyskało też na znaczeniu, odkąd Huti w Jemenie zaczęły atakować statki handlowe na Morzu Czerwonym.

Korytarz Środkowy jest obecnie najbezpieczniejszą i najmniej skomplikowaną opcją prowadzenia handlu między Europą a Azją, a wykazanie, że szlak ten jest objęty ochroną, może być jednym z powodów zorganizowania "Birlestik-2024" - ocenia bne IntelliNews.

W kontekście manewrów prawdopodobnie najważniejszy jest fakt, że uczestniczące w nich państwa współpracują w zakresie zagadnień bezpieczeństwa bez udziału krajów uznawanych za regionalne mocarstwa - podkreślili analitycy tego portalu. Według bne IntelliNews należy to ocenić pozytywnie. 

Rosyjska sekcja Radia Swoboda przypomniała, że od czasu inwazji zbrojnej Rosji na Ukrainę Kazachstan próbuje "zdystansować się" od władz na Kremlu. "Urzędnicy nie chcą wysyłać żadnych sygnałów, które można byłoby zinterpretować jako aprobatę dla działań Moskwy. Jednocześnie wiele osób obawia się, że Kreml może wysuwać roszczenia terytorialne do północy Kazachstanu" - oceniła rozgłośnia. Przypomina, że także w tym roku, pobodnie jak w ostatnich kilku latach, w stolicy nie będzie defilady wojskowej 9 maja, kiedy w Rosji jest hucznie obchodzony Dzień Zwycięstwa nad III Rzeszą.