"Sędziowie niestety prześlizgnęli się po najważniejszych kwestiach i poszli po linii najmniejszego oporu"

Sąd Najwyższy stwierdził w poniedziałek ważność wyboru Andrzeja Dudy na prezydenta.

Jak powiedziała w uzasadnieniu uchwały przewodnicząca składu Ewa Stefańska, SN podejmując uchwałę "wziął pod uwagę wszystkie okoliczności, także te, które nie były przedmiotem protestu wyborczego".

- Kandydaci, którzy powtórnie przystąpili do wyborów i kandydaci nowo zgłoszeni nie byli w takiej samej sytuacji faktycznej. Dopuszczalne było zatem zróżnicowanie ich sytuacji w odniesieniu do długości kampanii wyborczej, a co za tym idzie również limitów wydatków w tej kampanii - mówiła sędzia w uzasadnieniu.

OGLĄDAJ TVN24 W INTERNECIE NA TVN24 GO >>>

Decyzję Sądu Najwyższego komentował w "Faktach po Faktach" w TVN24 były przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku Wojciech Hermeliński. - Było to do przewidzenia. Sądziłem, że decyzja będzie bardziej pogłębiona, w sensie motywacji, uzasadnienia - przynajmniej w tym uzasadnieniu, które zostało wygłoszone przez przewodniczącą składu. Odniosłem wrażenie, że Sąd Najwyższy referując, w jaki sposób doszedł do rozstrzygnięcia, w jakiś sposób relatywizował swoją wypowiedź - ocenił.

Jak wskazywał były przewodniczący PKW, podstawowym problemem w tym przypadku jest, "jaka była podstawa prawna" do rozstrzygnięcia w tej sprawie. - Oczywiście wiadomo, że była to konstytucja, Kodeks wyborczy i ta epizodyczna ustawa z 2 czerwca (chodzi o ustawę określającą zasady przeprowadzenia wyborów - red.). Ale każdy z tych aktów został naruszony w czasie procedury wyborczej - mówił dalej Hermeliński. - Zarówno konstytucja (...) bo termin wyboru prezydenta między 75. a setnym dniem został przekroczony. Również orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, które zakazuje dokonywania istotnych zmian w prawie wyborczym w trakcie ciszy legislacyjnej - zwracał uwagę.

- Została również naruszona sama ustawa epizodyczna, ta z 2 czerwca. Ona nie tylko została uchwalona w sposób naruszający Regulamin Sejmu, ale zawiera również szereg bardzo rygorystycznych ograniczeń prawa wyborczego, chociażby jeśli chodzi o trzydniowy termin na złożenie protestu wyborczego, ale również skrócony termin doręczenia pakietów wyborczych, także skrócony termin dla Sądu Najwyższego (...) W sumie odniosłem wrażenie, że Sąd Najwyższy patrzył na to w ten sposób: 'konstytucja naruszona, ale trzeba było te wybory przeprowadzić, ustawa również, ale trudno".

- Uważam, że sędziowie niestety prześlizgnęli się po najważniejszych kwestiach i poszli po linii najmniejszego oporu - stwierdził Hermeliński. - Szczególnie widać to, jeśli chodzi o kwestię tych ponad czterech tysięcy protestów dotyczących nadmiernego, powiedziałbym nawet agresywnego, zaangażowania w proces wyborczy telewizji publicznej, która kiedyś była telewizją publiczną. Bo Sąd Najwyższy właściwie skwitował to jednym czy dwoma zdaniami, że każdy wyborca może sobie czerpać wiedzę z dowolnego źródła, a skoro wyborcy czerpali wiedzę z Telewizji Polskiej, TVP Info, to cóż, mogli to robić - kontynuował. Sędzia Ewa Stefańska mówiła podczas ogłaszania uzasadnienia decyzji SN, że "nierówny dostęp kandydatów do środków masowego przekazu nie wpływa na ważność wyborów, dopóki zapewniony jest nieskrępowany - w aspekcie prawnym, jak i faktycznym - pluralizm mediów".

- Sąd Najwyższy nie odniósł się w żaden sposób do aktów prawnych Rady Europy. Kodeks dobrych praktyk Komisji Weneckiej mówi, że aby można mówić o równości wyborów, to władze państwowe powinny powstrzymać się od jakiejkolwiek ingerencji w kampanię wyborczą. A widzieliśmy, co się działo - te podróże premiera i członków rządu, te dykty z czekami bez pokrycia - wyliczał były przewodniczący PKW. - I również władze powinny powstrzymać się od ingerencji w media publiczne - wskazywał.

- Sędziowie mieli masę źródeł, na których mogli się oprzeć i mogli budować swoją wiedzę. Myślę, że tę wiedzę mieli, tylko nie wiem, dlaczego nie chcieli z niej korzystać, chociaż w ustnym uzasadnieniu. Chociażby Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, która była w Polsce i obserwowała wybory, dostrzegła niemal jakąś symbiozę między telewizją państwową a władzą państwową - wskazał.

Jak ocenił, "skwitowanie tego jednym zdaniem, rodzajem takiej sentencji, to nie przystoi Sądowi Najwyższemu".

Hermeliński odniósł się także do sposobu organizacji wyborów za granicą. - To był naprawdę poważny problem, bo było kilkadziesiąt, jeśli nie około 100 tysięcy - bo to różnie źródła podają - ludzi, którzy zgłosili się do głosowania i nie mogli głosować, bo albo nie dostali pakietów wyborczych, albo za późno je dostali i nie było szans na ich odesłanie. Jeśli chodzi o działalność konsulatów, ona też pozostawia wiele do życzenia - mówił były przewodniczący PKW.

- Z przykrością muszę powiedzieć, że PKW w swoim sprawozdaniu wystawiła laurkę MSZ-owi, ale wcale tak nie było - dodał, odnosząc się do sprawozdania PKW z 28 lipca w sprawie przebiegu wyborów.

Wojciech Hermeliński został również zapytany, czy uznaje uchwałę SN za legalną. Odparł, że to "trudna kwestia". - Przede wszystkim kwestia naruszenia konstytucji, kwestia wykroczenia poza termin konstytucyjny - jeśli byśmy tylko na tym się skupili, to ta cała procedura wyborcza jest nieważna i dzisiejsza decyzja Sądu Najwyższego również jest decyzją sprzeczną z konstytucją. Władze niestety nie skorzystały z możliwości wprowadzenia stanu wyjątkowego, wtedy ta sytuacja pewnie inaczej by wyglądała - powiedział. 

Mówił także, że nie ma możliwości prawnej, by podważyć uchwałę SN. - Osoby, które są niezadowolone z rozstrzygnięcia, które były kandydatami, mogą występować ze skargami do Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, ale to jest droga żmudna, długotrwała i w zasadzie nieprzewidywalna - dodał Wojciech Hermeliński.