Będą śledzić na 100 sposobów

Już za 4 lata nad bezpieczeństwem wszystkich obywateli wspólnoty może czuwać zintegrowany system, który ma połączyć wszystkie europejskie urządzenia monitorujące. Projekt INDECT, bo o nim tu mowa, to inteligentny i kompleksowy system informatyczny. Ma być wykorzystywany do obserwacji, poszukiwania i zmniejszania poziomu przestępczości, głównie przez ich przewidywanie.

O rozmachu projektu mogą świadczyć liczby - 60 miesięcy badań, 15 milionów euro budżetu i 17 współpracujących ze sobą europejskich partnerów. W tym również polskie uczelnie na czele z Akademią Górniczo Hutniczą,która koordynuje prace nad INDECTem.

Analiza „wszystkiego”

Technologiczny opis tego, co będzie umożliwiał INDECT robi wrażenie. Jeśli projekt zakończy się sukcesem, to możemy się spodziewać scen żywcem wyjętych z filmowego „Raportu mniejszości”. Bo założenia są szerokie – cyfrowe rozpoznawanie twarzy, wykrywania nienaturalnych zachowań na monitorowanym obszarze, analiza danych z kamer, mikrofonów, a nawet zdjęć lotniczych i satelitarnych, stworzenie prototypów urządzeń do śledzenia obiektów ruchomych czy pozyskiwanie informacji z telefonii mobilnej.

Obejmie on również internet. Bo INDECT ma służyć do „ciągłego i automatycznego monitorowania zasobów publicznych, takich jak strony internetowe, fora dyskusyjne, grupy ‘Usenet’, serwery plików, sieci p2p, jak również indywidualnych systemów komputerowych” - czytamy w opisie projektu.

„To Orwell!”

Choć imponującemu w założenia projektowi nie poświęca się wystąpień na forum Unii, ani nie pisze na pierwszych stronach gazet, dobrze znają go specjaliści zajmujący się prawami człowieka i ochroną naszej prywatności. – To jest kontrowersja na takim poziomie, że trudno się nie zbulwersować – mówi nam Katarzyna Szymielewicz, szefowa fundacji Panoptycon zajmującej się m.in. technikami nadzoru społeczeństwa.

- Sposób w jaki zaprojektowany jest ten system przypomina próbę zbudowania globalnego panoptykonu , czyli stworzenia wrażenia, że każdy nasz ruch jest lub może być obserwowany, a zatem musimy się kontrolować – podkreśla Szymielewicz.

Podobne obawy wyrażają specjaliści na całym świecie. - Profilowanie całych populacji, zamiast poszczególnych podejrzanych, to złowieszczy krok. To niebezpieczne w skali jednego państwa, a na poziomie ogólnoeuropejskim wręcz przerażające – mówi Shami Chakrabarti, dyrektor grupy Liberty, zajmującej się prawami człowieka.

Wtóruje jej Stephen Booth, analityk organizacji Open Europe, który mówi wprost, że projekty takie jak INDECT brzmią orwellowsko. - To przerażająca sprawa - twierdzi.

Wykryje bombę i pedofila zgodnie z normami

Naukowcy, którzy w polskich laboratoriach pracują nad systemem (oprócz AGH, w projekcie biorą udział też Politechnika Gdańska i Politechnika Poznańska), zapewniają jednak, że INDECT będzie bezpieczny dla obywateli. – Dla nas jasne jest, że ten monitoring musi być zgodny z prawem i nie może zaburzać naszej prywatności – mówi doktor Mikołaj Leszczuk z AGH, administrator projektu.

I podaje przykładowe zastosowania INDECTu – Taki inteligentny system potrafi automatycznie wykryć, że ktoś w miejscu, w którym nie powinien normalnie tego zrobić, zostawił jakiś pakunek i oddalił się od niego. W tym momencie zaalarmuje operatora i każe zwrócić mu uwagę na dany monitor – opisuje Leszczuk.

Doktor wskazuje też, że system pomoże w poszukiwaniu treści pedofilskich policji, która sieć pod tym kątem przegląda głównie ręcznie. – Indect może automatycznie przeszukać internet i zobaczyć czy na stronach podejrzanych o posiadanie takich zdjęć, nie ma przypadkiem tego typu grafik.

Maszyna rozpozna nawet twarz

Naukowcy przedstawiają też całkiem rewolucyjne techniki, jak na przykład rozpoznawanie twarzy na monitorowanym obrazie. – System najpierw je wykrywa, a potem zamazuje, a tak naprawdę cyfrowo koduje – tłumaczy Leszczuk, podkreślając, że sposób ten ma chronić anonimowych ludzi przed prywatnymi nadużyciami operatorów monitoringu - Jeśli jednak system rozpozna twarz zakwalifikowaną przez służby jako groźnego przestępcę, automatycznie ją odblokuje i powiadomi o tym.

- Ale to w żadnym wypadku nie jest system totalnego monitoringu, bo zresztą nikt nie chciałby tego robić – podsumowuje wątpliwości Leszczuk.

Automat prawdę ci powie

Takie tłumaczenia nie uspokajają specjalistów. – Alarmujące są trzy kluczowe wyrażenia zawarte w tym projekcie: „automatyczne wykrywanie” „nienaturalnych zachowań” i „zapobieganie potencjalnym zagrożeniom” – mówi szefowa fundacji Panoptykon.

Dla Szymielewicz pomysł oddania programowi komputerowemu czy nawet najdoskonalszej maszynie analizy naszych zachowań jest ideą niepokojącą. Podobne zdanie ma o zapobieganiu potencjalnym zagrożeniom: - Kamera, strażnik czy system nie będzie czekał już aż coś się wydarzy. Tu chodzi o odgadywanie potencjalnych sytuacji, a przecież to wymaga stworzenia profili zachowań, które według tych analityków mogą prowadzić do zagrożeń.

Według mnie to jest kreowanie wroga, logika prewencji i profilowania całego społeczeństwa, która jest przerażająca – konkluduje.

Kto wymyśli, czy zachowuję się dobrze?

Jednak największe zastrzeżenia ma do pomysłu wykrywania nienormalnych zachowań. Chodzi o to, że nie wiadomo jak zostaną wybrane wzory, na których podstawie coś zostanie uznane za dopuszczalne, a coś za nienormalne zachowanie, bo opis projektu tego nie definiuje.

- To ustalanie, co nas niepokoi, nie będzie odbywać się na poziomie chociażby samej Warszawy, tylko globalnie dla całej Europy. Trudno przewidzieć dzisiaj, jakie zachowania zostaną uznane za ryzykowne, a wiemy jakie już są kontrowersje na tle takich ustaleń. Przy obecnych działaniach antyterrorystycznych, może się okazać, że za 4 lata ktoś przyjdzie i powie nam, że „każdy człowiek, który nosi plecak jest podejrzany”– mówi.

Z definicją tego założenia mają problem nawet sami twórcy INDECTu. – Stwierdzenie „nienaturalne zachowania” powstało w Komisji Europejskiej. Prawdę mówiąc, my też przygotowując ten projekt, nie byliśmy pewni, co Komisja przez to rozumie, bo jest to bardzo szerokie pojęcie – przyznaje Leszczuk.

Na razie stanęło na tym, że są to opracowane przy współpracy z policjami biorącymi udział w projekcie (m.in. polską) ściśle zdefiniowane scenariusze, które w „bezpośredniej linii mogą prowadzi do popełnienia przestępstwa”.

Naukowcom w rozwiązywaniu takich wątpliwości ma pomagać specjalnie stworzona na potrzeby projektu Rada Etyki. O pomoc koordynatorzy poprosili m.in. prawników i pracowników policji. To oni na razie decydują, co wolno im robić w świetle narodowego i europejskiego prawa.

Jeśli nie zrobiłeś nic złego, nie masz się czego obawiać, ale …

Doktor Leszczuk deklaruje, że badania nad projektem idą zgodnie z planem i zostało już wykonanych 20% prac. Niebawem pierwsze działające elementy mają ujrzeć światło dzienne. - Na pewno będziemy robić pewne pilotażowe wdrożenia, między innymi podczas Euro 2012, bo to jest dobra okoliczność, żeby sprawdzić jak system będzie działał.

A ma działać perfekcyjnie, jak deklaruje w etycznym opisie projektu Unia Europejska: „Często mówi się, że jeśli nie zrobiłeś nic złego, nie masz się czego obawiać. Ale to prawda tylko wtedy, kiedy każdy aspekt wymiaru sprawiedliwości działa perfekcyjnie w każdej sytuacji”.

Europejski żandarm prawie jak CIA

W europejskich planach INDECT to jedynie wierzchołek góry lodowej. Projekt jest „tylko” jednym z 45 „security research”, jakie organizowane są w ramach 7-go Programu Ramowego, na które UE przeznaczy w latach 2007-2013, bagatela, 1,4 miliarda Euro.

Do tej grupy należy na przykład ADABTS czyli „Automatyczne wykrywanie anormalnych zachowań i zagrożeń w zatłoczonych miejscach”, który ma m.in. analizować ton ludzkiego głosu i mowę ciała czy HUMABIO poświęcony identyfikacji biometrycznej.

Niektórzy twierdzą, że tego typu systemy miałyby służyć mało znanemu oddziałowi EU's Joint Situation Centre (w skrócie SitCen), który jest uważany za zaczątek europejskich tajnych służb.

Jeszcze inny wątek wskazują badacze z organizacji StateWatch, którzy w obszernym raporcie "NeoConOpticon" analizują europejską politykę „security research” pod kątem jej ewidentnych powiązań z biznesem.

Źródło: tvn24.pl