Kremy, odmładzające diety, pseudotesty. Naukowcy przestrzegają: to naciąganie ludzi

Epigenetyka bada, jak czynniki środowiskowe, takie jak dieta, stres czy styl życia, wpływają na aktywność naszych genów, nie zmieniając samego DNA. W ostatnich latach ta dziedzina rozwija się bardzo dynamicznie i zyskała sporą popularność. Niestety, ma to swoje minusy. Z jednej strony pojawiają się realne przełomy, jak testy na wczesne wykrywanie nowotworów czy epigenetyczne badania predyspozycji do nowotworów piersi. Z drugiej - epigenetyka jest coraz częściej używana jako naukowy szyld dla produktów bez wartości.

Odmładzające diety, kremy i pseudotesty

- W sprzedaży pojawia się coraz więcej kremów, diet odmładzających na poziomie komórkowym i testów na "wiek biologiczny". - Szczególnie amerykański rynek, choć pewnie niedługo i do nas to dotrze, zalały suplementy diety, kosmetyki i pseudotesty, które mają rzekomo chronić lub mierzyć mechanizmy epigenetyczne. Są reklamowane jako narzędzia pozwalające żyć dłużej, zdrowiej i młodziej. Wystarczy przesłać próbkę śliny lub krwi, a firma odeśle wynik wraz z ofertą diety dopasowanej do "epigenetycznego wieku". A wszystko to za kilkaset dolarów - mówi specjalista w dziedzinie epigenetyki klinicznej, dr hab. n. med. Tomasz Wojdacz, profesor Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

Dowiedz się więcej:

Znany profesor reklamuje suplementy? Podpowiadamy, jak rozpoznać deep fake

Zuzanna Kuffel

Jak podkreśla lekarz, samo słowo "epigenetyka", które brzmi naukowo, wzbudza zaufanie wielu osób. Na tym zaufaniu chce zarobić coraz więcej osób. - Na epigenetyce zaczęto robić interes. Problem jest jednak taki, że większość tych wszystkich produktów i tez, które za nimi stoją, nie ma pokrycia w badaniach naukowych. Nie bazują na dowodach, nie przeszły badań klinicznych, często nawet nie wiadomo, co właściwie zawierają - podkreśla prof. Wojdacz.

Tak zwane zegary epigenetyczne istnieją i są przedmiotem intensywnych badań na całym świecie, ale na razie ich precyzja nie pozwala wyciągać wiarygodnych wniosków na poziomie jednostki. Ich sens opiera się na analizie dużych populacji, a nie pojedynczych osób. Tymczasem firmy reklamują je jako sposób na poznanie "prawdziwego wieku biologicznego" i sprzedają produkty, które mają taki zegar cofnąć. Według prof. Wojdacza ten niepokojący trend tak szybko się rozrasta, ponieważ przekaz jest prosty i chwytliwy, a wiedza o epigenetyce w społeczeństwie wciąż jest znikoma.

W odpowiedzi na zalew dezinformacji trzy organizacje naukowe - europejska z siedzibą w Polsce, w której prof. Wojdacz jest prezesem, International Society for Molecular and Clinical Epigenetics, amerykańska - Epigenetics Society i australijska The Australasian Epigenetics Alliance - zainicjowały wspólną kampanię na rzecz edukacji społeczeństwa i walki z nieuczciwym przekazem treści o epigenetyce.

Dowiedz się więcej:

Szarlataneria w oficjalnym wykazie usług? Lekarze nie kryją oburzenia

Piotr Wójcik

We wspólnym oświadczeniu podkreślają, że choć epigenetyka to ekscytująca dziedzina, rewolucjonizująca współczesną medycynę, jej nazwa jest często błędnie rozumiana i wykorzystywana w mediach i marketingu.

Eksperci chcą, żeby media włączyły się w edukację o dziedzinie, którą się zajmują. - Jeśli o epigenetyce będzie mówić się coraz więcej, ale w sposób naukowy, opowiadając o badaniach i dowodach, ludzie będą mniej skłonni wierzyć nieetycznym graczom - podkreśla prof. Wojdacz. 

Brak przekazu naukowego tworzy lukę, którą wykorzystują korporacje. - Ich pomysł polega na tym, żeby wszystko przesadnie uprościć. Każdy przecież słyszał, że zdrowy styl życia się opłaca, że palenie, brak ruchu i zła dieta mogą prowadzić do chorób. Firmy dodają do tego kilka naukowo brzmiących słów: "zepsute mechanizmy epigenetyczne" i mają gotowy marketing - wyjaśnia naukowiec z szczecińskiego PUM. Przypomina, że choć na zmiany epigenetyczne w organizmie rzeczywiście wpływa środowisko, a one same są odwracalne, a więc modyfikowalne, to cała ta gałąź wiedzy jest na razie na etapie badań.

- Rynek usług obiecujących cofnięcie zmian epigenetycznych dziś to po prostu naciąganie ludzi, choć badania naukowe wskazują, że może już w niedalekiej przyszłości będzie to możliwe - podsumowuje prof. Wojdacz.