Gdzie jest najwięcej kleszczy w Polsce i jak się przed nimi chronić?

Letnie spacery i aktywność fizyczna na świeżym powietrzu sprzyjają kontaktom z kleszczami. To właśnie teraz rejestruje się najwięcej przypadków zachorowań na boreliozę. Ukąszenie kleszcza może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia zarówno człowieka, jak i domowego pupila, bo pajęczaki mogą być nosicielami boreliozy.

Gdzie jest najwięcej kleszczy?

- W Polsce obserwuje się wyraźne zróżnicowanie liczebności kleszczy - wskazuje prof. Stanisław Ignatowicz, entomolog z SGGW. Zaznacza on, że są obszary, gdzie tych pajęczaków jest mniej niż w poprzednich sezonach, ale też takie, gdzie ich populacja gwałtownie wzrosła. - Kleszcze sieją popłoch na Mazurach, Mazowszu i w Wielkopolsce. Mniej jest ich w regionach przymorskich i przygórskich - dodał prof. Ignatowicz.

Entomolog wyjaśnił też, że zmienność liczby kleszczy w poszczególnych sezonach wynika przede wszystkim z lokalnych warunków środowiskowych panujących w danym miejscu. To one decydują o tym, czy populacja tych pajęczaków wzrośnie lub się zmniejszy. - Dlatego nie w każdym punkcie Polski północno-wschodniej są kleszcze. Muszą być jeszcze spełnione warunki siedliskowe, a mianowicie wysokie trawy, łąki przed skoszeniem porośnięte tu i ówdzie krzewami. To jest dla nich idealne miejsce - mówił.

Kleszcze chętnie zasiedlają również lasy i leśne ścieżki, które często przecinają dzikie zwierzęta. Łatwo je tam zauważyć, zwłaszcza po obecności śladów kopyt saren czy jeleni.

Dowiedz się więcej:

Te pasożyty są w szczytowej aktywności. "Zniknięcie rumienia nie oznacza wyzdrowienia"

Naukowiec zwrócił też uwagę, że pajęczaki coraz częściej przemieszczają się bliżej ludzkich domostw, pojawiając się nawet w przydomowych ogródkach, co zwiększa ryzyko kontaktu z nimi.

Obecność kleszczy możemy też zawdzięczać zwierzętom domowym. Zwłaszcza kotom, które wędrują nocami po dworze. - Spędzają całą noc w okolicy, a z rana przychodzą do domu i dzielą się z nami nie tylko swoją zdobyczą w postaci myszek i ptaszków, ale także kleszczami - powiedział prof. Ignatowicz.

O czym warto pamiętać?

Są różne sposoby, żeby przed kleszczami się zabezpieczyć. - Przy wszelkich wyprawach powinniśmy zadbać o odpowiedni ubiór. To powinny być długie spodnie i długie rękawy, najlepiej koloru jasnego, żeby łatwiej można było zauważyć kleszcze na ubraniu. Dobrze, żeby ten materiał był śliski, co utrudni kleszczom przyczepienie się. Po spacerze czy po wizycie w lesie powinniśmy zdjąć ubranie i wytrzepać je, wziąć prysznic i zrobić dokładną inspekcję ciała, w szczególności miejsc, gdzie skóra jest znacznie cieńsza czyli okolic łokci, pachwin i za uszami – powiedziała w rozmowie z tvn24.pl prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska, wirusolog z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Jak uchronić dziecko przed kleszczem?

W przypadku najmłodszych również ważny jest odpowiedni ubiór. Mogą to być długie rękawy i skarpetki założone na spodnie, sprawdzą się jasne kolory. Pomocne będzie także stosowanie odpowiednich preparatów odstraszających kleszcze. Po każdym spacerze należy też dziecko dokładnie obejrzeć. - Ważne, aby zwrócić uwagę na owłosioną skórę głowy, ponieważ tam można tego kleszcza przegapić – mówiła w rozmowie z tvn24.pl Róża Hajkuś, pediatra.

Im mniej czasu pajęczak znajduje się w skórze, tym mniejsze ryzyko zarażenia boreliozą. Wzrasta ono znacząco po ok. 24 h przebywania zakażonego kleszcza w skórze. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze usunięcie intruza. Jeżeli jednak kleszcz był nosicielem kleszczowego zapalenia mózgu, to niestety ten wirus atakuje natychmiast i od razu następuje zakażenie. - Warto przypomnieć, że na kleszczowe zapalenie mózgu jest szczepienie. Trzeba najpierw w pierwszym roku szczepienia przyjąć trzy dawki szczepionki, a potem co kilka lat brać dawki przypominające - tłumaczyła Róża Hajkuś.

Tych objawów nie wolno lekceważyć

W przypadku zakażenia boreliozą lub kleszczowym zapaleniem mózgu, objawy są często widoczne dopiero po kilku dniach, a czasem nawet po jednym, czy trzech miesiącach. Powinien nas zaniepokoić rumień wędrujący. – W mojej praktyce w tym roku najczęściej spotykałam dzieci, u których rumień pojawił się po dwóch tygodniach. Ważne jest to, że on powiększa się w czasie i zwykle występuje w okolicy ukąszenia, ale nie musi tak być. Może też być widoczny w innym miejscu. Może wyglądać tak, że jego obwódka dookoła będzie ciemniejsza, a w środku będzie normalny kolor skóry. Może być także jednolity, różowy, bez przejaśnienia w środku i mieć średnicą od kilku do kilkunastu centymetrów. Ten rumień najczęściej nie swędzi i nie piecze, dlatego dziecko może go nie zauważyć i czasem trudno go odróżnić od innych zmian skórnych – dodała Hajkuś.

Gdy zauważymy u siebie lub u dziecka taki rumień, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który oceni, jaki jest to rodzaj zmiany skórnej.

Jak usunąć kleszcza?

- Najlepiej zaopatrzyć się w bardzo proste narzędzie dostępne w aptece. Są to plastikowe kleszczołapki, którymi należy uchwycić kleszcza u nasady i delikatnie go odkręcić. Na pewno nie należy usuwać kleszcza silnym ruchem, ponieważ żądło kleszcza wygląda jak harpun i przy pociąganiu jeszcze bardziej rozrywa tkanki. Nie powinno się tego robić także palcami, ponieważ może dojść do zgniecenia kleszcza i wyduszenia zawartości jego jelita wraz z pasożytami, bakteriami czy wirusami prosto do rany, co zwiększa ryzyko zainfekowania. Ważna jest też dezynfekcja miejsca po usunięciu kleszcza. Usunięcie kleszcza do 24 godzin znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania – wyjaśniała prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska.

Dowiedz się więcej:

Pierwszy przypadek w tym kraju. Naukowcy potwierdzają

METEO

Czy grupa krwi ma znaczenie?

-Choć krążą mity na ten temat, okazuje się, że grupa krwi nie ma znaczenia, jeżeli chodzi o upodobania kleszczy. - Z opracowań, które znam, nie wynika, żeby tak któraś z grup krwi była bardziej narażona na ukąszenie kleszcza – wyjaśniła Róża Hajkuś.

Coraz więcej zakażeń

Rzeczniczka prasowa poznańskiego sanepidu, Cyryla Staszewska, poinformowała, że od stycznia do 15 lipca br. Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu odnotowała 636 przypadków boreliozy, z czego aż 288 zgłoszono tylko w pierwszej połowie lipca. Dla porównania, w tym samym okresie w 2024 roku liczba zachorowań wyniosła 426. W całym ubiegłym roku boreliozę zdiagnozowano u 1 012 osób z Poznania, a dodatkowo odnotowano dwa przypadki kleszczowego zapalenia mózgu – dodała Staszewska.

Według najnowszych danych Narodowego Funduszu Zdrowia w całym 2024 roku lekarze podstawowej opieki zdrowotnej udzielili pomocy ponad 98 tysiącom pacjentów z chorobami przenoszonymi przez kleszcze. Największą grupę stanowili chorzy na boreliozę – było ich aż 62 tysiące. Eksperci ostrzegają, że nieleczona borelioza może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych i kardiologicznych.