Wiatr – jakie są rodzaje i sposoby pomiaru

● Wyróżnić można różne rodzaje wiatrów: stałe, sezonowe (okresowe), a także lokalne.

● Do pomiaru wiatru wykorzystuje się wiele przyrządów, spośród których najczęściej używane są: wiatromierze (anemometry), radary, sondy meteorologiczne, skatermometry.

● Prędkość i siła wiatru zależy od gradientu - różnicy ciśnienia pomiędzy dwoma obszarami. Im większa jest różnica, tym prędkość wiatru będzie większa.

Wiatr wywoływany jest m.in. na skutek zróżnicowania ciśnień, zmian temperatury czy zmian w ukształtowaniu terenu. Stanowi on składnik pogodowy – w prognozie pogody podaje się jego prędkość i kierunek, z którego wieje. Powietrze kieruje się z obszarów wyższego do stref niższego ciśnienia – jest to jednocześnie kierunek, w jakim wieje wiatr.

Prędkość wiatru zwiększa się w miarę wzrostu gradientu ciśnienia (różnicy ciśnienia przypadającej na jednostkę odległości) pomiędzy dwoma punktami. Im większy jest gradient, tym większa jest prędkość i siła wiatru.

Wiatry można podzielić na stałe, sezonowe i lokalne.

Wiatry stałe nie zmieniają swojego kierunku w ciągu roku, są to np. pasaty, antypasaty,

Wiatry sezonowe (okresowe) – zmieniają kierunek w ciągu roku, to np. monsun (letni i zimowy),

Wiatry zmienne (lokalne) – zmieniają kierunek w zależności od lokalnych układów ośrodków barycznych, to m.in. bryza dzienna (morska), bryza nocna (lądowa), wiatr zboczowy (dolinny i górski), wiatr lodowcowy (katabatyczny), fen (np. halny w Tatrach), czy mistral.

Wiatry lokalne związane są ze zjawiskiem bryzy morskiej, wiatru górskiego, wiatru dolinnego itp. Mogą być ciepłe i zimne. I tak Bora to chłodne ruchy powietrza z wyżyn znajdujących się blisko morza. Feny są natomiast suchymi i ciepłymi wiatrami z zawietrznej części gór tracące wilgoć przy przepływie nad grzbietem wzniesień. Warto dodać, iż na całym świecie istnieje kilka tysięcy lokalnych określeń na ruchy powietrza niosącego zmiany temperatury. Wśród wiatrów lokalnych w Europie warto wskazać m.in.:

Aspre – łagodny i suchy, z nagrzanego powietrza z gór Masywu Centralnego na Nizinę Garonny we Francji; Sirocco – południowy wiatr niosący gorące powietrze znad Sahary, który przechodząc nad Morzem Śródziemnym nabiera wilgoci; Austrul – suchy i ciepły wiatr z Karpat, obserwowany w Rumunii; Wisperwind – zimny górski nocny wiatr w basenie Renu; Autan – ciepły wiatr występujący na terenach zachodniej Francji; Bise – to wiatr łagodny, wilgotny, wiejący z północnych gór Francji, Włoch, Szwajcarii, który prowadzi do ochłodzenia wraz z niewielkim zachmurzeniem nieba, powoduje wymarzanie roślin; Ora – występuje przy pogodnej pogodzie nad Jeziorem Garda na północy Włoch; Boreas – wiatr zimny występujący na północnych wybrzeżach Morza Śródziemnego.

Pasat to ciepły, stały wiatr o umiarkowanej sile. Obserwuje się go w strefie międzyzwrotnikowej. Na półkuli północnej pasat wieje z północnego-wschodu (NE), a na południowej – południowego wschodu (SE). Wynika to z oddziaływania siły Coriolisa. Pasaty wieją z wyżów zwrotnikowych ku niżom, znajdującym się w komórce cyrkulacyjnej Hadleya. W przeciwnym kierunku do pasatów wieją antypasaty.

Monsun to system wiatrów, które zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku. Obserwuje się je między oceanem a lądem. W obrębie monsunów wyróżnia się odmiany:

- letnie z pogodą deszczową wynikającą z niskiego ciśnienia nad lądem i wysokiego nad morzem, - zimowe z pogodą suchą powstałą na skutek wysokiego ciśnienia nad lądem i niskiego nad morzem.

W przypadku pierwszego typu wiatr kieruje się znad morza w stronę lądu. Zimowe ruchy powietrza są natomiast odwrotne. Do wytworzenia się monsunów prowadzi zróżnicowanie w nagrzewaniu się lądu i wody w zależności od pory roku. Wiatry zmieniające kierunek obserwuje się na wschodnich i południowych wybrzeżach Azji, w Ameryce Środkowej i Zatoce Gwinejskiej. Warto dodać, że letni monsun ułatwia nawadnianie suchych obszarów. Jest on ciepły i wilgotny. Monsun zimowy to natomiast suchy i zimny wiatr.

ZOBACZ TEŻ: Jak powstają burze piaskowe i gdzie występują. Czy zdarzają się w Polsce?

Bryzę zaobserwować można na styku dwóch obszarów - lądu i zbiornika wodnego. Zmiany kierunku wywoływane są różnicami w tempie nagrzewania się tych stref. Nagrzana w ciągu dnia ziemia powoduje unoszenie się ciepłego powietrza, na miejsce którego wpływa zimne znad wody. Nocą odbywa się natomiast odwrotny proces. Cieplejsze powietrze znad morza unosi się ku górze, a dostaje się pod nie zimne, lądowe. Maksymalny zasięg bryzy to 130 km. Wiatr ten tworzy się w pobliżu zbiorników wodnych – jezior, mórz, rzek itp.

Do pomiaru wiatru wykorzystuje się zazwyczaj anemometr (wiatromierz). Nie jest to jednak jedyne urządzenie używane w tym celu. Specjaliści wykorzystują także:

satelity, skaterometr, radary, sondy meteorologiczne.

ZOBACZ TEŻ: Susza hydrologiczna i inne etapy suszy. Czym się różnią i jakie niosą skutki

Źródła: Meteorologia w ochronie atmosfery, Zwoździak, J., Zwoździak, A., Szczurek, A., wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1998 Wielka encyklopedia geografii świata Tom V, Tamulewicz J., wydawnictwo: Kurpisz, 1997 zpe.gov.pl imgw.isok.gov.pl