Niemcy w impasie po rozpadzie koalicji. Kanclerz negocjuje z liderem opozycji, rusza nieformalna kampania

Po rozpadzie koalicji rządowej Niemcy, kluczowy kraj Unii Europejskiej, znalazły się w głębokim impasie. Rozpad trójpartyjnej koalicji rządowej SPD/Zieloni/FDP kanclerza Olafa Scholza jest faktem na niecały rok przed końcem kadencji.

Prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier w czwartek wręczył akt odwołania Christianowi Lindnerowi - ministrowi finansów, zdymisjonowanemu przez kanclerza dzień wcześniej. Dymisje złożyło także dwoje innych ministrów z FDP - sprawiedliwości Marco Buschmann i edukacji Bettina Stark-Watzinger.

Scholz utracił większość w parlamencie, a jego rząd stał się rządem mniejszościowym. Kanclerz zapowiedział, że zanim zgłosi 15 stycznia w parlamencie wniosek o wotum zaufania, co jest warunkiem rozpisania przyspieszonych wyborów, zamierza przeforsować w Bundestagu kilka zaległych ustaw, w tym reformę emerytalną i prawo azylowe, a także ustawę podatkową.

CZYTAJ także: Dymisja w niemieckim rządzie. Politico: koalicja się rozpadła

Zgodnie z planem Scholza wybory miałyby się odbyć dopiero w marcu. Plan ten ma jednak jedną słabą stronę: nie posiadając większości, kanclerz skazany jest w parlamencie na poparcie największego klubu opozycyjnego, CDU/CSU.

Szef CDU Friedrich Merz nie zamierza jednak bezinteresownie popierać polityki swojego rywala, który już wcześniej zapowiedział, że będzie się ubiegał o reelekcję. Warunkiem poparcia niektórych projektów rządowych jest szybkie złożenie wniosku o wotum zaufania - "najpóźniej na początku przyszłego tygodnia". - Konieczny jest pośpiech - powiedział Merz po spotkaniu z Scholzem, które nie doprowadziło do porozumienia.

Podczas spotkania z kanclerzem lider opozycji wyjaśnił, że współpraca jest możliwa tylko w przypadku szybkiego złożenia wniosku o wotum zaufania - "najpóźniej na początku przyszłego tygodnia".

Wybory w możliwie szybkim terminie poparło 65 procent uczestników sondażu instytutu Infratest-Dimap dla telewizji ARD. Przeciwnego zdania było 33 procent. - Odwlekanie wyborów to przejaw braku szacunku dla narodu - ocenił w piątek wiceprzewodniczący klubu CDU/CSU Mathias Middelberg.

Merz nie może zmusić Scholza do ustąpienia. Aby tego dokonać, musiałby zgłosić swoją kandydaturę na kanclerza i zdobyć większość w głosowaniu w liczącym 733 miejsca Bundestagu. W obecnej sytuacji konieczne byłoby poparcie partii skrajnych - prawicowej Alternatywy dla Niemiec (AfD) i lewicowego Sojuszu Sahry Wagenknecht (BSW). Chrześcijańscy demokraci wykluczają taką możliwość.

Dlaczego Scholz chce opóźnić moment ustąpienia ze stanowiska? - Fotel kanclerza jest dobrą platformą do prowadzenia kampanii wyborczej - uważa Matthias Deiss, komentator telewizji publicznej ARD. Jego zdaniem, celem Scholza będzie poprawa wyników sondażowych poprzez zgłaszanie atrakcyjnych propozycji w rodzaju podwyższenia emerytur, które i tak nie mają szans na wejście w życie. Obecnie z działań rządu zadowolonych jest 14 procent ankietowanych, a 85 procent ocenia go negatywnie. Blok partii chadeckich CDU/CSU cieszy się poparciem ponad 30 procent pytanych, a partia Scholza SPD może liczyć na poparcie o połowę mniejsze.

Wyrzucenie ministra finansów Lindnera z rządu stało się sygnałem do rozpoczęcia, na razie nieformalnej, kampanii wyborczej. SPD i FDP wzajemnie obarczają się winą za rozpad koalicji. Informując w środę wieczorem o zwolnieniu ministra finansów, Scholz wygłosił bardzo emocjonalne przemówienie, w którym zarzucił politykowi FDP niezdolność do zawierania kompromisów.

Z informacji przekazanych przez Lindnera wynika, że kanclerz chciał wymusić na nim zgodę na zawieszenie zapisanego w konstytucji tak zwanego "hamulca długów", czyli zakazu powiększania deficytu budżetowego. Zdaniem Scholza wojna w Ukrainie pozwala na zgodne z prawem wyjątkowe odstąpienie od zakazu, gdyż w przeciwnym razie konieczne byłyby cięcia wydatków na cele socjalne. Zdaniem wicekanclerza Roberta Habecka z partii Zieloni, istniała możliwość porozumienia bez zawieszenia zakazu deficytu. Z powodu kryzysu rządowego Niemcy pozostają na razie bez uchwalonego budżetu na rok 2025.

Rozpad koalicji będzie miał wpływ na działania Berlina na arenie międzynarodowej. W sytuacji, gdy zwycięstwo Donalda Trumpa w USA stawia Europę przed nowymi wyzwaniami, kluczowy kraj Unii Europejskiej będzie w najbliższym czasie zajmować się przede wszystkim sobą. Ze względu na sytuację w kraju Scholz nie weźmie w przyszłym tygodniu udziału w konferencji klimatycznej COP29 w Azerbejdżanie.

Podczas szczytu Europejskiej Wspólnoty Politycznej w Budapeszcie widoczne było zaniepokojenie sytuacją w Niemczech. Według telewizji ARD przewodnicząca Parlamentu Europejskiego Roberta Metsola powiedziała, że "Europa jest silna tylko wtedy, gdy silne są Niemcy".

Czy nowe wybory wyłonią stabilny rząd? Uważane za faworyta partie chadeckie CDU i CSU prowadzą, co prawda, w sondażach z wynikiem powyżej 30 procent, ale taki wynik nie wystarczy do samodzielnego rządzenia. Preferowana przez chadeków koalicja z FDP może nie dojść do skutku, bowiem liberałowie balansują na granicy progu wyborczego, natomiast sojusz z Zielonymi dla wielu chadeków nie wchodzi w rachubę z powodów ideologicznych.

Ponieważ CDU i CSU wykluczają współpracę z AfD i BSW, jedynym wyjściem po wyborach parlamentarnych może pozostać koalicja z SPD. Taki rząd pod kierownictwem Angeli Merkel istniał przez trzy kadencje w latach 2005-09 i 2013-21 i był, szczególnie w końcowym okresie, mocno krytykowany. Pat na niemieckiej scenie politycznej może zatem potrwać dłużej, niż chcieliby politycy odpowiedzialni za zerwanie obecnej koalicji.