Zmiany w spisie lektur. Propozycja ministerstwa edukacji

Ministerstwo edukacji zaproponowało propozycje co do redukcji listy lektur w szkołach podstawowych, liceach i technikach i szkół branżowych dla roku 2024/2025.

Resort zachęca ekspertów, nauczycieli, rodziców, uczniów do przesyłania opinii, spostrzeżeń oraz sugestii do propozycji ograniczenia wymagań w podstawie programowej. Opinie można przesłać za pomocą specjalnego formularza kontaktowego. Konsultacje potrwają do 19 lutego. Lista może zmienić się po zakończeniu konsultacji.

Projekty podstaw programowych na stronie MEN

Po analizie nadesłanych uwag przygotowane zostaną projekty rozporządzeń ministra edukacji w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla ww. typów szkół. Jak czytamy w komunikacie, ministerstwo podejrzewa, że w kwietniu projekty trafią do konsultacji społecznych i uzgodnień międzyresortowych, a w czerwcu zostaną podpisane przez ministra edukacji.

Nowa, zawężona podstawa programowa będzie obowiązywać w okresie przejściowym od roku szkolnego 2024/2025. W tym czasie eksperci będą pracować nad kompleksową reformą programową. Całościowa, nowa podstawa programowa wejdzie w życie 2 lata później - od 1 września 2026/2027 w szkole podstawowej, od roku szkolnego 2028/2029 do szkół ponadpodstawowych.

Pozycje książkowe czytane w całości (propozycja MEN):

1) Jan Brzechwa, "Akademia Pana Kleksa"; 2) Janusz Christa, "Kajko i Kokosz. Szkoła latania (komiks)"; 3) Clive Staples Lewis, "Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa"; 4) Ferenc Molnár, "Chłopcy z Placu Broni"; 5) John Ronald Reuel Tolkien, "Hobbit, czyli tam i z powrotem".

Krótkie utwory literackie, utwory literackie poznawane we fragmentach i utwory poetyckie (propozycja MEN):

1) René Goscinny, Jean-Jacques Sempé, "Mikołajek" (wybór opowiadań); 2) Ignacy Krasicki, wybrane bajki; 3) Adam Mickiewicz, "Pani Twardowska", "Pan Tadeusz" (fragmenty); 4) Henryk Sienkiewicz, "W pustyni i w puszczy" (wybrane fragmenty); 5) Józef Wybicki, "Mazurek Dąbrowskiego"; 6) wybrane mity greckie, w tym mit o powstaniu świata oraz mity o Prometeuszu, o Syzyfie, o Demeter i Korze, o Dedalu i Ikarze, o Heraklesie, o Tezeuszu i Ariadnie; 7) Biblia: stworzenie świata i człowieka oraz wybrane przypowieści ewangeliczne, w tym o talentach, o miłosiernym Samarytaninie; 8) wybrane podania i legendy polskie, w tym o Lechu, o Piaście, o Kraku i Wandzie; 9) wybrane baśnie polskie i europejskie, w tym: "Kopciuszek" Charlesa Perraulta, "Bajka o rybaku i rybce" Aleksandra Puszkina 10) wybrane wiersze Jana Brzechwy, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Anny Kamieńskiej, Joanny Kulmowej, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Leopolda Staffa, Juliana Tuwima, Jana Twardowskiego.

W każdym roku szkolnym obowiązkowo co najmniej dwie pozycje książkowe mają być wybierane przez nauczyciela lub proponowane przez uczniów.

Co miałoby zniknąć?

Z listy lektur obowiązkowych dla klas 4-6 miałyby zniknąć utwory "Powrót taty" Adama Mickiewicza, "Katarynka" Bolesława Prusa, "W pamiętniku Zofii Bobrówny" Juliusza Słowackiego.

Obowiązkowe nie byłyby też niektóre przypowieści ewangeliczne, w tym o siewcy i o pannach roztropnych oraz wiersze Władysława Bełzy czy mit o Orfeuszu i Eurydyce.

Inne zmiany o charakterze porządkującym lub redakcyjnym, które eksperci proponują wprowadzić w obecnie obowiązującej podstawie programowej, dotyczyłyby wierszy Zbigniewa Herberta, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza i fragmentów "W pustyni i w puszczy" Henryka Sienkiewicza.

Pozycje książkowe czytane w całości (propozycja MEN):

1) Charles Dickens, "Opowieść wigilijna"; 2) Aleksander Fredro, "Zemsta"; 3) Aleksander Kamiński, "Kamienie na szaniec"; 4) Adam Mickiewicz, "Dziady część II"; 5) Antoine de Saint-Exupéry, "Mały Książę"; 6) Juliusz Słowacki, "Balladyna".

Krótkie utwory literackie, utwory literackie poznawane we fragmentach i utwory poetyckie (propozycja MEN):

1) Jan Kochanowski, wybór fraszek, wybrana pieśń, i treny VII i VIII; 2) Adam Mickiewicz, "Świtezianka", wybrany utwór z cyklu "Sonety krymskie", "Pan Tadeusz" (wybrane fragmenty, inne niż omawiane w klasach IV–VI); 3) Sławomir Mrożek, "Artysta"; 4) Henryk Sienkiewicz, "Latarnik"; 5) Melchior Wańkowicz, "Tędy i owędy" (wybrany reportaż); 6) wybrane wiersze poetów wskazanych w klasach IV–VI, a ponadto Zbigniewa Herberta, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Stanisława Barańczaka, Bolesława Leśmiana, Wisławy Szymborskiej, Kazimierza Wierzyńskiego, Jana Lechonia i aforyzmy Stanisława Jerzego Leca.

W każdym roku szkolnym obowiązkowo co najmniej dwie pozycje książkowe mają być wybierane przez nauczyciela lub proponowane przez uczniów.

Co miałoby zniknąć?

Z listy lektur obowiązkowych dla klas 7-8 szkół podstawowych ministerstwo proponuje usunięcie dwóch trenów (I i V) Jana Kochanowskiego, "Redutę Ordona" i "Śmierć Pułkownika" Adama Mickiewicza. Nie byłoby także konieczności przeczytania "Pana Tadeusza" w całości. Omawiane miałyby być wybrane fragmenty, inne niż w klasach 4-6.

Na liście nie byłoby także "Żony modnej" Ignacego Krasickiego, "Syzyfowych prac" Stefana Żeromskiego i wybranych wierszy Cypriana Kamila Norwida, Mariana Hemara, Jarosława Marka Rymkiewicza, Jana Lechonia, Jerzego Lieberta oraz fraszek Jana Sztaudyngera.

Inne zmiany o charakterze porządkującym lub redakcyjnym, które eksperci proponują wprowadzić w obecnie obowiązującej podstawie programowej, dotyczyłyby "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza i utworów Zbigniewa Herberta, Czesława Miłosza i Tadeusza Różewicza.

Lektury obowiązkowe (propozycja MEN):

1) Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana; 2) Jan Parandowski, "Mitologia", część I: Grecja; 3) Homer, "Iliada" (fragmenty); 4) Sofokles, "Antygona"; 5) Horacy, wybrane utwory; 6) "Bogurodzica", "Lament świętokrzyski" (fragmenty), "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" (fragmenty); 7) "Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu" (fragmenty); 8) "Pieśń o Rolandzie" (fragmenty); 9) Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; tren IX, X, XI, XIX; "Odprawa posłów greckich"; 10) Piotr Skarga, "Kazania sejmowe" (fragmenty); 11) wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński; 12) William Szekspir, "Makbet"; 13) Molier, "Skąpiec"; 14) Ignacy Krasicki, "Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry"; 15) Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej; 16) Adam Mickiewicz, 'Oda do młodości"; wybrane ballady, w tym "Romantyczność"; wybrane sonety z cyklu "Sonety krymskie" oraz inne wiersze, "Dziady" cz. III; 17) Juliusz Słowacki, "Kordian"; wybrane wiersze, w tym "Grób Agamemnona" (fragmenty), "Testament mój"; 18) Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze; 19) Bolesław Prus, "Lalka"; 20) Eliza Orzeszkowa, "Gloria victis"; 21) Henryk Sienkiewicz, "Potop"; 22) Adam Asnyk, wybór wierszy; 23) Fiodor Dostojewski, "Zbrodnia i kara"; 24) wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff; 25) Stanisław Wyspiański, "Wesele"; 26) Stefan Żeromski, "Przedwiośnie"; 27) Witold Gombrowicz, "Ferdydurke" (fragmenty); 28) wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński; 29) Tadeusz Borowski, "Proszę państwa do gazu"; 30) Gustaw Herling-Grudziński, "Inny świat" (fragmenty); 31) Hanna Krall, "Zdążyć przed Panem Bogiem"; 32) wybrane wiersze następujących poetów: Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, wybrane wiersze, w tym z tomów "Pan Cogito" oraz "Raport z oblężonego Miasta", Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak; 33) Albert Camus, "Dżuma"; 34) George Orwell, "Rok 1984"; 35) Sławomir Mrożek, "Tango"; 36) Marek Nowakowski "Górą 'Edek'" (z tomu "Prawo prerii"); 37) Andrzej Stasiuk, "Miejsce" (z tomu "Opowieści galicyjskie"); 38) Olga Tokarczuk, "Profesor Andrews w Warszawie" (z tomu "Gra na wielu bębenkach"); 39) Ryszard Kapuściński, "Podróże z Herodotem" (fragmenty); 40) powojenna piosenka literacka - wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej.

W każdej klasie ma być omawiana obowiązkowo co najmniej jedna pozycja książkowa wybrana przez nauczyciela lub zaproponowana przez uczniów.

Co miałoby zniknąć?

W liceum w zakresie podstawowym z listy lektur obowiązkowych zniknęłaby "Pieśń nad Pieśniami", "Legenda o św. Aleksym", fragmenty "Kroniki polskiej" Galla Anonima.

Nie byłyby obowiązkowe też niektóre "Psalmy" Kochanowskiego, a także "Hymn do miłości ojczyzny" Ignacego Krasickiego, sielanki Franciszka Karpińskiego. Obowiązkowe nie byłyby też "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza i "Romeo i Julia" Williama Szekspira.

Na liście obowiązkowych lektur miałoby też nie być utworu "Rozdziobią nas kruki, wrony..." Stefana Żeromskiego, wierszy Kazimiery Iłłakiewiczównej i Tadeusza Gajcego. Z listy zniknęłyby też utwory "Ludzie, którzy szli" Tadeusza Borowskiego i wybrane wiersze Stanisława Balińskiego, Jana Polkowskiego, Wojciecha Wencla i Czesława Miłosza (w tym z tomu "Ocalenie").

Z listy ma zniknąć także wybrane opowiadanie z książki "Raport o stanie wojennym", fragmenty "Drogi donikąd" Józefa Mackiewicza, wybrane utwory z okresu stanu wojennego i wybrane teksty Kabaretu Starczych Panów, a także utwory w wykonaniu Ewy Demarczyk.

Inne zmiany o charakterze porządkującym lub redakcyjnym, które eksperci proponują wprowadzić w obecnie obowiązującej podstawie programowej, dotyczyłyby utworów Jana Lechonia, Juliana Przybosia, Jana Marka, "Traktatu moralnego" Czesława Miłosza, "Katedry" Jacka Dukaja, "Madame" Antoniego Libery. Część z tych lektur będzie obowiązkowa na poziomie rozszerzonym.

Lista lektur (propozycja MEN):

1) Homer, "Odyseja"; 2) Arystoteles, "Poetyka" (fragmenty), "Retoryka" (fragmenty); 3) Platon, "Państwo" (fragmenty); 4) Dante Alighieri, "Boska komedia" (fragmenty); 5) Michel de Montaigne, "Próby" (fragmenty); 6) Jan Kochanowski, "Treny" (jako cykl poetycki); "Odprawa posłów greckich"; 7) Jan Andrzej Morsztyn, wybrane wiersze 8) William Szekspir, "Hamlet"; 9) wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej; 10) Zygmunt Krasiński, "Nie-Boska komedia";   11) Cyprian Kamil Norwid, "Bema pamięci żałobny rapsod", "Fortepian Szopena", "Czarne kwiaty" (fragmenty); 12) realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, "Ojciec Goriot" lub Charles Dickens, "Klub Pickwicka", lub Mikołaj Gogol, "Martwe dusze", lub Gustaw Flaubert, "Pani Bovary"); 13) Stanisław Wyspiański, "Noc listopadowa"; 14) wybrane wiersze następujących poetów: Jan Lechoń, Julian Przyboś; 15) Franz Kafka, "Proces" (fragmenty); 16) Michaił Bułhakow, "Mistrz i Małgorzata"; 17) Stanisław Ignacy Witkiewicz, "Szewcy"; 18) Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu "Sklepy cynamonowe"; 19) wybrane wiersze następujących poetów: Czesław Miłosz, "Traktat moralny" (fragmenty), Jarosław Marek Rymkiewicz; 20) Tadeusz Konwicki, "Mała Apokalipsa"; 21) Janusz Głowacki, "Antygona w Nowym Jorku"; 22) Jacek Dukaj, "Katedra" (z tomu W kraju niewiernych); 23) Antoni Libera, "Madame"; 24) wybrane eseje następujących autorów:, np. Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka.

Co miałoby zniknąć?

Ze spisu lektur obowiązkowych dla zakresu rozszerzonego w liceum mają zniknąć "Chmury" Arystofanesa, fragmentu "Eneidy" Wergiliusza, fragmenty "Wyznań" św. Augustyna i "Summa teologiczna (fragmenty) św. Tomasza z Akwinu.

Miałoby nie być też fragmentów z utworu "Gargantua i Pantagruel" François Rabelais'go, "Lilly Wenedy" Juliusza Słowackiego i fragmentu "Promethidiona" Cypriana Kamila Norwida.

Z listy zniknęłoby wybrane opowiadanie Sławomir Mrożka i wybrane eseje Jerzego Stempowskiego i Jarosława Marka Rymkiewicza. Nie będzie obowiązkowe też zaznajomienie się z wybranymi tekstami z aktualnych numerów miesięczników i kwartalników literackich i kulturalnych.

Lektury obowiązkowe (propozycja MEN):

1)  Biblia, fragmenty: Księga Rodzaju, Księga Hioba; 2) Jan Parandowski, "Mitologia", cz. I Grecja - mity nieomawiane w szkole podstawowej; 3) Homer, "Iliada" (fragmenty); 4) Sofokles, "Antygona"; 5) "Bogurodzica"; 6) "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" (fragmenty); 7) "Pieśń o Rolandzie" (fragmenty); 8) Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; 9) wybrane wiersze: Mikołaj Sęp-Szarzyński; 10) Molier, "Skąpiec"; 11) Ignacy Krasicki, wybrane satyry; 12) Adam Mickiewicz, "Oda do młodości", wybrane ballady, wybrane wiersze; 13) Juliusz Słowacki, wybrane wiersze; 14) Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze; 15) Eliza Orzeszkowa, "Gloria victis"; 16) Henryk Sienkiewicz, "Potop"; 17) wybrane wiersze: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff; 18) wybrane wiersze następujących poetów: Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Krzysztof Kamil Baczyński; 19) Tadeusz Borowski, "Proszę państwa do gazu"; 20) Hanna Krall, "Zdążyć przed Panem Bogiem"; 21) wybrane wiersze następujących poetów: Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, wybrane wiersze, w tym z tomu "Raport z oblężonego Miasta"; 22) Sławomir Mrożek, "Tango"; 23) Marek Nowakowski, "Górą 'Edek'" (z tomu "Prawo prerii"); 24) Olga Tokarczuk, "Profesor Andrews w Warszawie" (z tomu "Gra na wielu bębenkach"); 25) powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego, Agnieszki Osieckiej.

Co miałoby zniknąć?

Z listy lektur obowiązkowych zniknęłyby wybrane wiersze Kazimiery Iłłakiewiczównej, Juliana Przybosia, Janusza Gajcego, Stanisława Balińskiego, Czesława Miłosza, a także "Ludzie, którzy odeszli" Tadeusza Borowskiego i "Raport o stanie wojennym" Marka Nowakowskiego.

Lektury obowiązkowe (propozycja MEN):

1) Biblia, w tym fragmenty Księgi Koheleta, Księgi Psalmów, Apokalipsy wg św. Jana; 3) Horacy - wybrane utwory; 4) "Lament świętokrzyski" (fragmenty); 5) "Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu" (fragmenty); 8) Jan Kochanowski, tren IX, X, XI, XIX; 9) Piotr Skarga, "Kazania sejmowe" (fragmenty); 10) Daniel Naborowski, wybrane wiersze; 11) William Szekspir, "Makbet"; 13) Adam Mickiewicz, "Romantyczność", wybrane sonety z cyklu "Sonety krymskie" oraz inne wiersze, "Dziady" cz. III; 14) Juliusz Słowacki, "Kordian", wybrane wiersze, w tym "Grób Agamemnona" (fragmenty), "Testament mój"; 16) Bolesław Prus, "Lalka"; 17) Adam Asnyk, wybrane wiersze; 18) Fiodor Dostojewski, "Zbrodnia i kara"; 19) Jan Kasprowicz, wybrane wiersze; 20) Stanisław Wyspiański, "Wesele"; 21) Stefan Żeromski, "Przedwiośnie"; 22) Witold Gombrowicz, "Ferdydurke" (fragmenty); 23) wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Józef Czechowicz; 24) Gustaw Herling-Grudziński, "Inny świat" (fragmenty); 25) wybrane wiersze następujących poetów: Czesław Miłosz, "Traktat moralny" (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Zbigniew Herbert, wybrane wiersze, w tym z tomów "Pan Cogito" oraz "Raport z oblężonego miasta", Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak; 26) Albert Camus, "Dżuma"; 27) George Orwell, "Rok 1984"; 28) Józef Mackiewicz, "Droga donikąd "(fragmenty); 30) Andrzej Stasiuk, "Miejsce" (z tomu Opowieści galicyjskie); 31) Ryszard Kapuściński, "Podróże z Herodotem" (fragmenty); 33) powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Wojciecha Młynarskiego.

Co miałoby zniknąć?

Ze spisu zniknęłyby fragmenty "Kroniki polskiej" Galla Anonima, "Odysei" Homera, "Pieśni nad Pieśniami", "Legendy o św. Aleksym". Nie byłoby także "Boskiej komedii" Dantego Aligheriego, wybranych psalmów i "Odprawy posłów greckich" Jana Kochanowskiego, "Konrada Wallenroda" Adama Mickiewicza, "Nie-Boskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego i utworu "Rozdziobią nas kruki, wrony…" Stefana Żeromskiego.

Ministerstwo proponuje też usunięcie ze spisu lektur obowiązkowych teksty Kabaretu Starszych Panów i utwory w wykonaniu Ewy Demarczyk, a także utwory Jarosława Marka Rymkiewicza, Jana Polkowskiego, Wojciecha Wencla, "Madame" Antoniego Libery i wybrane utwory z okresu stanu wojennego.

Nowacka zapowiedziała, że ministerstwo planuje zmianę, która doprowadziłaby o tego, żeby młodzież czytała współczesne lektury. Zaznaczyła jednak, że będzie to najwcześniej w 2026 roku. - Przyjrzałam się liście lektur z ciekawości, jako obywatelka, jakiś czas temu. Tam nie ma żadnej książki napisanej w XXI wieku. Dzisiaj nie możemy ich dołożyć do katalogu lektur obowiązkowych - powiedziała 6 lutego ministra edukacji Barbara Nowacka w "Jeden na jeden".

Czytaj też: Nowacka: Prace domowe w podstawówkach to gigantyczne obciążenie. To absurd

- Nauczyciele nie mają obowiązku trzymać się tego kanonu lektur i tylko tego, co jest obowiązkowe. Naprawdę mamy mądrych nauczycieli i mądre nauczycielki - mówiła ministra.

- Uważam, że im (uczniom - red.) trzeba w dużej mierze zaufać, ale też dać wyraźny sygnał, że widzimy ich problemy, że ich słuchamy i wiemy, że są przemęczeni i przeuczeni. Wiemy, że ta wiedza, którą mają, potem nie przekłada się na ich sukcesy, a chcemy, żeby tak było. To jest wielkie wyzwanie, żeby młodzież w Polsce w XXI wieku uczyła się w szkole z XXI wieku - dodała.