Zastrzeżenie numeru PESEL. Ekspert wskazuje, kto koniecznie powinien to zrobić

O przyjęciu projektu ustawy mającej na celu ograniczanie niektórych skutków kradzieży tożsamości Rada Ministrów poinformowała w połowie maja. Jednym z założeń tego dokumentu jest właśnie umożliwienie obywatelom zastrzegania swojego numeru PESEL. Ustawa weszła w życie w piątek, 17 listopada, od tego dnia możliwa jest taka operacja. Zastrzeżenia numeru PESEL może dokonać każdy jego pełnoletni posiadacz.

Numer PESEL można zastrzec na dwa sposoby: elektronicznie i tradycyjnie. - Elektronicznie zrobimy to na stronie mObywatel.gov.pl, po odpowiednim uwierzytelnieniu się lub - od połowy grudnia - w aplikacji mObywatel. Można też złożyć papierowy wniosek w dowolnym urzędzie gminy, niezależnie od miejsca zamieszkania. Trzeba stawić się jednak osobiście w urzędzie i podpisać własnoręcznie wniosek, nieskuteczne jest wysłanie wniosku pocztą. Czynność zastrzeżenia jest bezpłatna - zaznacza dr hab. Grzegorz Sibiga z Instytutu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk i kancelarii Traple, Konarski, Podrecki i Wspólnicy.

Są trzy sytuacje, w których numer PESEL zastrzegany jest z urzędu: zgłoszenie utraty dowodu osobistego, zgłoszenie wykorzystania danych z dowodu osobistego i śmierć. W pozostałych przypadkach decyzja o zastrzeżeniu tego numeru należy do obywatela, który składa wniosek. - Stanowczo rekomenduję, by zrobić to, gdy w systemie, w którym przechowywane są nasze dane, dojdzie do naruszenia ich poufności na przykład w wyniku ataku hakerskiego - podkreśla Sibiga.

Skąd będziemy wiedzieć, że doszło do takiego incydentu? - RODO wymaga od administratorów, np. przedsiębiorców, aby informowali o naruszeniu ochrony danych osoby, których te dane dotyczą dotyczyć, jeśli powoduje ono wysokie ryzyko dla tych osób. Informacje o takim naruszeniu publikowane mogą być też w formie ogłoszeń publicznych - wyjaśnia ekspert.

- Obecnie jesteśmy jeszcze w okresie przejściowym, w którym niektórzy przedsiębiorcy i notariusze nie są zintegrowani z ministerialnym rejestrem zastrzeżeń i nie mają prawnego obowiązku weryfikacji w tym rejestrze. Zmieni się to jednak 1 czerwca przyszłego roku. Jeśli ktoś będzie miał zastrzeżony PESEL, notariusz odmówi dokonania czynności notarialnej, której przedmiotem jest nieruchomość. Uniemożliwiony będzie zatem - do momentu wycofania zastrzeżenia - jakikolwiek obrót nieruchomościami. 

- To samo dotyczy wyrobienia przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego duplikatu karty SIM, która może być potem użyta w celu wyłudzenia - mówi ekspert. - Co ważne, bankom nie zakazuje się wprost zawierania umowy z konsumentem, którego numer PESEL jest zastrzeżony. Ustawa uniemożliwia im jednak skuteczne dochodzenie roszczeń wynikających z takiej umowy - dodaje.

Jak wyjaśnia dr hab. Grzegorz Sibiga, robi się to tak samo jak się ten numer zastrzegło, czyli elektronicznie, w aplikacji mObywatel (od połowy grudnia), na stronie obywatel.gov.pl albo w urzędzie. Podobnie jak samo zastrzeżenie, jego zawieszenie jest nieodpłatne. Nie ma limitu liczby zastrzeżeń ani ich wycofywania.

ZOBACZ TEŻ: Zmiany dla klientów banków

Możliwość zastrzeżenia numeru PESEL przewidziana została w ustawie o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości. Chodzi m.in. o walkę z wyłudzaniem środków finansowych poprzez zaciąganie np. kredytu na inną osobę bez jej wiedzy i zgody. Rząd chce też walczyć w ten sposób z tzw. SIM swappingiem, czyli wyrabianiem duplikatu karty SIM, która może być potem użyta do nielegalnego autoryzowania transakcji.

Jak podkreśla dr hab. Grzegorz Sibiga, od 1 czerwca 2024 roku podmioty takie jak banki, instytucje kredytowe lub notariusze przed zawarciem umowy lub podjęciem czynności będą musiały sprawdzać w rejestrze, czy PESEL danej osoby został zastrzeżony. W ustawie zapisano, że obywatele nie będą obciążani za zobowiązanie, które zostało zaciągnięte bez ich wiedzy mimo istniejącego zastrzeżenia.

ZOBACZ TEŻ: Jakie dokumenty musi mieć przy sobie kierowca? Uwaga na wyjątki