Wielka korupcja jako forma sprawowania władzy. Komentarze polityków i ekspertów po publikacji raportu Fundacji Batorego

Kto patrzy władzy na ręce? Kto chroni nas przed korupcją? Instytucjom, które powinny to robić, przyjrzała się Fundacja Batorego. Szukała odpowiedzi na pytanie, czy Polska jest odporna na nadużycia władzy.

- Widzimy choćby na przykładzie afery wizowej, że w tym rządzie i w tej administracji rządowej jest coś nie tak - zauważa ekspert Forum Idei Fundacji Batorego dr hab. Grzegorz Makowski. - Po prostu nie jesteśmy odporni na korupcję. Mamy tak zwane przepisy bezkarnościowe, całe ustawy, które zwalniają z odpowiedzialności za nadużycia władzy - dodaje.

Jak czytamy w raporcie Fundacji Batorego od 2015 roku obóz rządzący konsekwentnie tworzy grunt pod tak zwaną wielką korupcję. - Wielka korupcja to jest nadużywanie władzy bez odpowiedzialności - wskazuje politolożka dr Anna Materska-Sosnowska.

Fundacja podkreśla, że takie działania nie muszą być przestępstwem, ale stają się formą sprawowania władzy. - Korupcją nie jest tylko dawanie łapówek, ale korupcją są wszelkie działania, które powodują złe stanowienie prawa, dla kogoś, pod wpływem kogoś albo stanowienie prawa, które jest niekorzystne dla nas obywateli - wyjaśnia dr Anna Materska-Sosnowska.

- Za sfery, za które odpowiadałam, to mogę z całą odpowiedzialnością powiedzieć, że transparentność w zakresie stanowienia prawa jak i transferów publicznych była jednoznaczna i nie ma co do tego wątpliwości - przekonuje wiceminister funduszy i polityki regionalnej Jadwiga Emilewicz. - Być może raport fundacji tego nie zauważa, ubolewam - dodaje.

- Fundacja Batorego powinna przy tych analizach wziąć pod uwagę całe spektrum tego, co się dzieje dzisiaj w Polsce i co się działo w ciągu ostatnich lat, a były to lata szczególnie trudne, kryzysowe ze względu na pandemię czy wojnę na Ukrainie - stwierdza wiceminister klimatu i środowiska Ireneusz Zyska.

Ale już opozycja szybko przypomina wszystkie nierozliczone afery. - Jeżeli minister Sasin za Ostrołękę i dwa miliardy złotych nie poleciał, czy za wybory kopertowe, jeżeli minister Szumowski za respiratory nie poniósł odpowiedzialności, minister Rau za ogromne nieprawidłowości przy wydawaniu wiz - wylicza Urszula Pasławska z Polskiego Stronnictwa Ludowego.

- Wszyscy ludzie PiS czują się bezkarnie i mogą robić, co chcą, bo wiedzą, że mają prokuraturę, która nigdy nie postawi im zarzutów - ocenia Dariusz Joński z Koalicji Obywatelskiej. - Nie bez kozery przez ostatnie osiem lat prokuratura PiS-owska nie postawiła żadnych zarzutów ministrowi PiS-u bądź wiceministrowi, a przecież afer było ze sto - dodaje.

W raporcie pod lupę była brana między innymi niezależność i rzetelność instytucji takich jak Sejm, Senat i sądy. To właśnie rząd i urzędnicy wypadli najgorzej - najmniej transparentnie.

- Oni nie udzielają odpowiedzi na wnioski o udzielanie informacji publicznej - mówi Marcelina Zawisza z partii Razem. - Uważają, że są ponad prawem i że mogą dowolnie dysponować funduszami publicznymi, że nie stosują się do własnych zasad, które sami ustalają - wskazuje.

Autorzy raportu podkreślają, że kluczowe jest to, że prokuratura jest dyspozycyjna wobec partii rządzącej. - Jak długo nie będzie niezależnej prokuratury, czyli możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności przede wszystkim rządzących, to rak korupcji będzie nas zalewał - przewiduje dr Anna Materska-Sosnowska.

Raport to analiza 10 ekspertów Fundacji Batorego, którzy punktowali poszczególne instytucje państwa. Ale o takich zagrożeniach od lat mówią ci, którzy obserwują zmiany wymiaru sprawiedliwości.

- Mamy fatalną kondycję Sądu Najwyższego, Trybunał Konstytucyjny niemalże nie istnieje - zwraca uwagę prof. Maciej Gutowski, adwokat z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. - To pierwszy obszar, który jest bezpiecznikiem, strażnikiem, czy walka z korupcją może postępować w sposób mocny i efektywny - tłumaczy.