23 listopada 2007 roku premier Donald Tusk wygłosił sejmowe expose. Cztery lata później, w dniu przedstawienia nowego expose postanowiliśmy przedstawić listę wybranych zapowiedzi oraz stan ich realizacji po upływie czterech lat.
OBNIŻKA PODATKÓW
Expose: "Naczelną zasadą polityki finansowej mojego rządu będzie (...) stopniowe obniżanie podatków i innych danin publicznych".
Ocena: Obietnica niezrealizowana. W związku z sytuacją budżetową rząd podniósł tymczasowo o 1 punkt procentowy podatek VAT na część artykułów. Od 2011 roku obowiązują stawki VAT w wysokości 5 proc., 8 proc. i 23 proc. Jednocześnie, obniżeniu z 7 do 5 proc. uległa stawka VAT na nisko przetworzoną żywność. Nowe stawki będą obowiązywać przez trzy lata.
Od 1 stycznia 2011 r. obowiązuje 5-proc. stawka VAT na książki. Wygasła bowiem zgoda UE na stosowanie zerowej stawki VAT.
INWESTYCJE DROGOWE
Expose: "(...) przyspieszymy budowę obwodnic i autostrad. Naszą ambicją będzie połączenie miast, głównych aren mistrzostw Europy 2012, siecią szybkich dróg."
Ocena: Rząd koalicji PO-PSL rzeczywiście przyspieszył budowę dróg w stosunku do poprzednich ekip. Głównych aren mistrzostw Europy nie połączy jednak sieć dróg ekspresowych. W Polsce spotkania Mistrzostw Europy 2012 r. mają być rozgrywane w Gdańsku, Poznaniu, Wrocławiu i Warszawie. Jest już pewne, że podczas Euro 2012 żadna para z tej czwórki nie będzie połączona w pełni ukończoną drogą szybkiego ruchu – autostradą lub ekspresówką.
INWESTYCJE KOLEJOWE
Expose: "Modernizacji, i to jest także priorytet mojego rządu, wymaga infrastruktura polskich kolei. Pasażerowie mają prawo do czystych dworców, punktualnych, szybkich pociągów, a kolejowy transport towarowy musi mieć warunki do konkurowania z innymi formami przewozu."
Ocena: Obietnica nie została zrealizowana. Niedofinansowanie napraw na drogach kolejowych spowodowało przede wszystkim znaczne obniżenie maksymalnej prędkości na wielu z nich, a wieloletnie zaniedbania przyczyniły się do złego stanu technicznego. Dlatego konieczne są natychmiastowe prace odtworzeniowe elementów infrastruktury, począwszy od torów przez obiekty inżynieryjne, a na urządzeniach energetyki, automatyki i telekomunikacji kończąc. Od 16 listopada 2007 r. do końca września 2011 r. podpisano umowy na modernizację ponad 3 000 km torów na liniach kolejowych. Obecnie modernizowanych jest ponad 2 182 km torów na liniach kolejowych. Od 16 listopada 2007 r. do końca września 2011 r. oddano do użytku 1 502 km torów na liniach kolejowych. Obecnie realizowany jest program modernizacji około 70 dworców kolejowych w całym kraju.
FINANSE PUBLICZNE
Expose: "Dług publiczny nie może narastać w takim tempie, jak do tej pory".
Ocena: Obietnica niezrealizowana.
Dane: Dług sektora finansów publicznych wzrósł o ponad 300 mld zł i wynosi już niemal 55 proc. PKB (w 2006 r. 47,7 proc.). Trzeba jednak podkreślić, że wpływ na ten przyrost miał w dużej mierze globalny kryzys i związany z nim spadekdynamiki naszego PKB.
ZRÓWNOWAŻENIE BUDŻETU
Expose: "W ciągu kilku lat budżet należy doprowadzić do stanu bliskiego równowagi."
Ocena: Obietnica niezrealizowana. Deficyt budżetu państwa w tym roku wyniesie według prognoz ponad 5 proc.
WPROWADZENIE WALUTY EURO
Expose: "Pewnym ukoronowaniem działań na rzecz przywrócenia gospodarce pełnej stabilności i zdolności do szybkiego wzrostu będzie przyjęcie przez Polskę wspólnej waluty europejskiej, czyli wejście do strefy euro".
Ocena: Obietnica niezrealizowana.Strona KPRM stwierdza: "Strefa Euro zmaga się z trudnościami związanymi ze światowym kryzysem gospodarczym. Przyjęcie przez Polskę waluty Euro będzie możliwe po ustabilizowaniu się sytuacji oraz spełnieniu przez nasz kraj niezbędnych kryteriów, w szczególności ograniczeniu deficytu do 3 proc. PKB".
ARMIA ZAWODOWA
Expose: "Nie będziemy czekać do następnej kadencji Sejmu z uzawodowieniem wojska. Nie zadowala nas propozycja poprzedniego rządu, aby pełną profesjonalizację sił zbrojnych osiągnąć dopiero w roku 2012. Armia zawodowa jest potrzebna Polsce jak najszybciej, bo zmienił się charakter zagrożeń dla naszego bezpieczeństwa. Dlatego też w przyszłym roku ograniczymy pobór a w 2009 zrezygnujemy z niego w całości tak, aby w kolejny rok wkroczyć z armią w pełni zawodową".
Ocena: Obietnica została zrealizowana. W latach 2008-09 Sejm uchwalił cały pakiet rządowych ustaw przygotowanych przez MON umożliwiających przekształcanie wojska w kierunku armii zawodowej. W roku 2010 MON wydawał do nich niezbędne rozporządzenia. Zlikwidowano pobór i rozpoczęto budowanie Narodowych Sił Rezerwowych.
REFORMA EMERYTALNA
Expose: "Zamiast toczyć długotrwałe i paraliżujące spory o sens polskiej reformy emerytalnej, chcemy ją jak najszybciej dokończyć. Odpowiednie projekty zostaną przedstawione Wysokiej Izbie w ciągu pierwszych stu dni funkcjonowania rządu. […] Inne elementy zamykające reformę emerytalną powinny być przyjęte w formie rozwiązań do połowy 2008 roku."
Ocena: Cel nie został zrealizowany. W okresie pierwszych stu dni funkcjonowania rządu nie zostały przedstawione najważniejsze akty prawne mające znamiona dokończenia reformy emerytalnej z 1999 r. Także nie zostały przedstawione pozostały projekty legislacyjne w tym zakresie do połowy 2008 r.
W swojej ocenie realizacji expose rząd podaje że dokończenie reformy emerytalnej jest w czasie realizacji. Rząd pisze, że pracuje nad reformą emerytur mundurowych. Trwają konsultacje w tej sprawie ze związkami zawodowymi.
W 2010 r. ze względu na problemy budżetowe, rząd przyjął odmienną koncepcję od tej z 1999 r. w zakresie systemu ubezpieczeń społecznych. W 2011 r. dokonano zmiany w funkcjonowaniu OFE polegającej na tym, iż w latach 2012 – 2013 zmniejszeniu z 7,3 proc. do 2,3 proc. ulegnie składka przekazywana do otwartych funduszy emerytalnych. Pozostałe 5 proc. będzie przekazywane na specjalnie utworzone indywidualne subkonta w ZUS. Środki te będą waloryzowane w oparciu o średnią stopę wzrostu gospodarczego. Działania takie zostały podjęte w celu ratowania fatalnej sytuacji budżetowej państwa.
W 2009 roku wprowadzono reformę emerytur pomostowych. Wypłaty tych świadczeń zostały oparte na obiektywnych kryteriach medycznych. Emerytury pomostowe przysługują pracownikom, którzy urodzili się po 31 grudnia 1948 roku, wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat i spełniają kryterium wiekowe (55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn). Reforma przynosi miliardowe oszczędności w budżecie państwa.
REFORMA KRUS
Expose: "Filar piąty to dążenie do poprawy dochodowości produkcji w rolnictwie, jej stabilizacja i przeprowadzenie niezbędnych reform w zakresie zabezpieczenia emerytalno-rentowego i zdrowotnego rolników, a także osób zatrudnionych w rolnictwie."
Ocena: Cel nie jest realizowany. Rząd nie wprowadził gruntownej reformy KRUS. W 2009 roku zróżnicowane zostały składki rolników na ubezpieczenie społeczne w zależności od wielkości gospodarstwa. Podstawowa składka miesięczna wynosi 10 proc. najniższej emerytury. Dla osób prowadzących podwójną działalność jest to dwukrotność składki, a w przypadku rolników prowadzących gospodarstwa rolne o obszarze przekraczającym 50 ha przeliczeniowych składka jest zwiększona dodatkowo o 12-48 proc. kwoty najniższej emerytury.
PODWYŻKI DLA NAUCZYCIELI
Expose: "Chcę tutaj powiedzieć z całą odpowiedzialnością, że wymagając i oczekując tego od nauczycieli, jedną pilną podstawową sprawę musimy my załatwić. Ta sprawa to podniesienie zarobków polskich nauczycieli".
Ocena: Obietnica zrealizowana. W latach 2007 – 2011 zarobki nauczycieli znacznie wzrosły. W kolejnych latach Minister Edukacji Narodowej wydała kolejne rozporządzenia w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego. Tym sposobem wynagrodzenie nauczycieli wzroso o średnio 800 pln.
ELEKTRONICZNE DOWODY OSOBISTE
Expose: "Chcielibyśmy uzyskać takie efekty, jak choćby likwidacja części dokumentów identyfikacyjnych, na przykład przez wprowadzenie tak zwanego e-dowodu osobistego, a więc elektronicznego w internecie".
Ocena: Obietnica niezrealizowana. W sierpniu 2010 r. prezydent Bronisław Komorowski podpisał ustawę, która zakłada, że od połowy 2011 roku będzie można posługiwać się elektronicznym dokumentem tożsamości, a prawo do niego będzie przysługiwało Polakom już z chwilą urodzenia. Centrum Projektów Informatycznych MSWiA informuje o tym, że realizuje projekt pl.ID – polska ID karta, oraz, że wkrótce polskim obywatelom zostanie oddany do użytkowania nowoczesny, elektroniczny dowód osobisty. Na razie termin przesunięty został na 1 stycznia 2013 roku, jego przesunięcie MSWiA tłumaczy opóźnieniem w przetargu na dostawę blankietów.
WYCOFANIE ŻOŁNIERZY Z IRAKU
Expose: "Zapowiadaliśmy, że polska misja wojskowa w Iraku zakończy swoje działanie w roku 2008. Podjęliśmy taką decyzję, jeśli chodzi o uprawnienia, które są w gestii Rady Ministrów, aby rok 2008 był rokiem, w którym rozpoczniemy i zakończymy wycofywanie polskich żołnierzy z Iraku. […] Za rok o tej porze, tu, w Sejmie, powiem wam i polskiej opinii publicznej: nasza misja wojskowa w Iraku została zakończona".
Ocena: Obietnica zrealizowana. Polscy żołnierze zakończyli misję w Iraku w październiku 2008 roku.
PODZIAŁ NFZ
Expose: "Powszechność dostępu do świadczeń zdrowotnych wymaga istotnych zmian w systemie ubezpieczenia zdrowotnego. Będziemy chcieli podzielić Narodowy Fundusz Zdrowia na konkurujące między sobą instytucje ubezpieczenia zdrowotnego".
Ocena: Obietnica niezrealizowana. KPRM tłumaczy to wprowadzaną reformą opieki zdrowotnej, przez co projekt podziału NFZ, instytucji integrującej cały system, nie jest obecnie możliwy. Aby podział NFZ mógł się odbyć powinny być spełnione także dwa dodatkowe warunki: wyznaczenia koszyka świadczeń gwarantowanych (to już zostało zrobione) oraz określenia rachunku kosztów (metodologia liczenia kosztów w szpitalach). Ministerstwo Zdrowia rozważa decentralizację NFZ polegającą na przekazaniu większych kompetencji do oddziałów regionalnych NFZ.
WZROST NAKŁADÓW NA KULTURĘ
Expose: "Celem zmiany będzie systemowa stabilizacja finansowania sektora kultury, która poprzez nowe źródła finansowania doprowadzi do zwiększenia puli środków publicznych na ten cel".
Ocena: Obietnica częściowo zrealizowana
Dane: Środki na kulturę systematycznie rosły, jednak od 2009 r. znowu zaczęły spadać. Ponadto nie stworzono nowych źródeł finansowania kultury. Pozyskano jednak - na projekty związane z kulturą - 70 mln euro z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Wydatki na kulturę kształtowały się następująco: 2007 - 1,28 mld zł; 2008 - 1,43 mld zł; 2009 - 1,52 mld zł; 2010 - 1,49 mld zł; 2011 - 1,48 mld zł.
ROZDZIELENIE FUNKCJI MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI I PROKURATORA GENERALNEGO
Expose: "Łączenie funkcji ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego przez polityków udowodniło, że prokuratura może stać się miejscem prowadzenia polityki partyjnej, a nie zwalczania przestępczości".
Ocena: Obietnica zrealizowana. Rozdzielenie funkcji Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości nastąpiło 31 marca w 2010 roku. W lipcu 2009 r. Sejm głosami PO, PSL i SLD uchwalił ustawę, a w październiku odrzucił weto prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Od wejścia w życie ustawy 31 marca 2010 r. minister sprawiedliwości nie jest już jednocześnie Prokuratorem Generalnym, a jego zastępca – szefem Prokuratury Krajowej. Tę ostatnią przemianowano na Prokuraturę Generalną, a jej szefa powołuje odtąd prezydent. Pierwszym Prokuratorem Generalnym powołanym w nowy sposób został Andrzej Seremet.
Źródło: Sekcja Dokumentacji i Analiz TVN24