Uchodźca to osoba, która przebywa poza granicami swojego państwa, a powrót do domu jest dla niej niebezpieczny, może nawet grozić śmiercią. Ukraińcy, którzy dzisiaj uciekają do Polski przed wojną, mogą złożyć wniosek o status uchodźcy podczas przekraczania granicy lub już w trakcie pobytu w naszym kraju. Ale warto dopełnić tych formalności. Będąc uchodźcą, każdy otrzyma kartę pobytu.
Od dnia wybuchu wojny w Ukrainie 24 lutego polską granicę przekroczyło już ponad półtora miliona Ukraińców. By uregulować prawnie pobyt w Polsce, każdy cudzoziemiec powinien złożyć wniosek o udzielenie ochrony. Można to zrobić już na granicy. Jeśli zachodzi taka potrzeba, podczas procedury obecny jest tłumacz.
ZOBACZ TEŻ >> Ambasador i trzech konsuli. Przedstawiciele Ukrainy mają siedziby w czterech polskich miastach
Kto może uzyskać status uchodźcy?
Zgodnie z Konwencją genewską z 1951 roku uchodźcą jest osoba, która „na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych, przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa”.
Uchodźcy "są często w tak niebezpiecznej sytuacji, że przekraczają granice państwowe w poszukiwaniu bezpieczeństwa w sąsiednich krajach; tak więc zostają oni uznani na forum międzynarodowym za uchodźców, osoby, którym przysługuje pomoc ze strony innych państw, UNHCR i właściwych organizacji. Są oni uznani za uchodźców właśnie dlatego, że ich powrót do domu jest zbyt niebezpieczny, w związku z czym potrzebują schronienia w innym miejscu. Są to osoby, w przypadku których odmowa azylu ma potencjalnie śmiertelne konsekwencje" - czytamy na stronie UNHCR (Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców, z ang. United Nations High Commissioner for Refugees), urzędu Organizacji Narodów Zjednoczonych, który koordynuje ochronę uchodźców na świecie..
Ochronę międzynarodową w Polsce regulują przepisy ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Status uchodźcy nadaje się także dziecku, które urodziło się w Polsce cudzoziemcom posiadającym już taki status.
Jeśli cudzoziemiec nie spełnia warunków do nadania statusu uchodźcy, można mu udzielić ochrony uzupełniającej, gdy powrót do kraju może narazić go na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy: orzeczenie kary śmierci lub wykonanie egzekucji, tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie, poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia wynikające z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego - i ze względu na to ryzyko nie może lub nie chce korzystać z ochrony kraju pochodzenia.
Wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej rozstrzyga w pierwszej instancji szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców.
Gdzie złożyć wniosek o status uchodźcy?
By otrzymać status uchodźcy, należy złożyć wniosek. W tym celu cudzoziemiec musi zgłosić się do Straży Granicznej. Jeżeli chce nadać status uchodźcy swoim dzieciom czy małżonkowi, osoby te muszą mu towarzyszyć.
W imieniu dziecka, który nie ma opiekuna, wniosek taki składa kurator albo przedstawiciel organizacji międzynarodowej lub pozarządowej, zajmującej się udzielaniem pomocy cudzoziemcom.
Wniosek można złożyć przy wjeździe do Polski podczas kontroli granicznej. Ale nic nie stoi na przeszkodzie, by zrobić to później, już w trakcie pobytu w kraju. Trzeba wtedy zgłosić się do dowolnego oddziału Straży Granicznej.
Jeśli funkcjonariusz straży z jakiegoś powodu nie może przyjąć wniosku w momencie, kiedy cudzoziemiec się do niego zgłosił, powinien poinformować wnioskodawcę w języku dla niego zrozumiałym, kiedy i gdzie będzie mógł to zrobić. Z czynności tej powinien zostać sporządzony protokół.
Może się zdarzyć, że cudzoziemiec nie będzie mógł osobiście złożyć wniosku – z powodu niepełnosprawności, podeszłego wieku, ciąży czy samodzielnej opieki nad dzieckiem, lub dlatego że przebywa w szpitalu, w areszcie śledczym, w zakładzie karnym. Wtedy deklaruje zamiar złożenia wniosku pocztą tradycyjną lub elektroniczną.
Wniosek nieprzyjęty na granicy lub wysłany pocztą musi być zarejestrowany przez organ Straży Granicznej właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca nie później niż w ciągu 3 dni, a w razie masowego napływu cudzoziemców do kraju – do 10 dni roboczych.
Jakie dokumenty trzeba mieć
Cudzoziemiec powinien okazać wszystkie dokumenty, jakie posiada (dokumenty tożsamości, podróży) oraz dowody, które potwierdzają jego sytuację.
Wniosek o nadanie statusu uchodźcy wypełniany jest w języku polskim na specjalnym formularzu. Wpisywane są tam informacje, które cudzoziemiec przekaże funkcjonariuszowi: jego dane osobowe, wykształcenie i ostatnie miejsce pracy, jakimi językami włada, kiedy i w jaki sposób dostał się do Polski, w jakim jest stanie zdrowia. Formularz można znaleźć i przeczytać na stronie cudzoziemcy.gov.pl
Jeśli jest taka potrzeba, w rozmowie uczestniczy tłumacz.
Cudzoziemiec jest fotografowany, pobierane są od niego odciski palców (ten drugi obowiązek dotyczy osób w wieku powyżej 14 lat), poddany jest badaniom lekarskim i - jeśli zachodzi taka potrzeba - także zabiegom sanitarnym. W przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa, może być szczegółowo sprawdzany - chodzi o oględziny ciała, odzieży, posiadanych przedmiotów. Sprawdzania dokonuje osoba tej samej płci, z poszanowaniem godności.
Wnioskodawca otrzymuje informacje, także na piśmie, jakie mu przysługują prawa i obowiązki, o pomocy socjalnej i medycznej oraz nieodpłatnej pomocy prawnej.
Osobom niepełnosprawnym, w podeszłym wieku, samodzielnie wychowującym dzieci oraz kobietom ciężarnym, których dotyczy wniosek, Straż Graniczna zapewnia transport do ośrodka recepcyjnego oraz wyżywienie w tym czasie.
Następnie wniosek jest rozpatrywany. Na ten czas każdy dorosły wnioskodawca otrzymuje dokument - tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca, które uprawnia do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej także jego dzieci. W tym czasie może korzystać z pomocy socjalnej i opieki medycznej.
Co daje status uchodźcy
Jak czytamy w ustawie, "cudzoziemcowi, który posiada status uchodźcy lub korzysta z ochrony uzupełniającej, nie można wydać decyzji o zobowiązaniu do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ani decyzji o wydaleniu, bez pozbawienia tego statusu lub ochrony". Nie można też zmusić do powrotu cudzoziemca, który dopiero złożył wniosek o status uchodźcy lub zadeklarował, że go złoży.
Cudzoziemiec, który złożył wniosek, może korzystać z pomocy socjalnej i opieki medycznej, z bezpłatnej pomocy prawnej, z pomocy w dobrowolnym powrocie do kraju, do którego ma on prawo wjazdu.
Lista organizacji, które udzielają nieodpłatnej pomocy prawnej:
- Fundacja - Instytut na Rzecz Państwa Prawa, ul. Chopina 14 lok. 70, 20-023 Lublin, tel./fax: +48 81 743 68 05, www.panstwoprawa.org
- Stowarzyszenie Interwencji Prawnej ul. Siedmiogrodzka 5 lok. 51, 01-204 Warszawa, tel./fax. + 48 22 621 51 65, www.interwencjaprawna.pl
- Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć, ul. Krowoderska 11/7, 31-141 Kraków, tel. 012 633 72 23, Fax 012 423 32 77, www.pomocprawna.org
Uchodźca otrzymuje dokument podróży przewidziany w Konwencji Genewskiej i kartę pobytu ważną przez trzy lata. Karta pobytu cudzoziemca pod ochroną uzupełniającą ważna jest dwa lata. Po upływie ważności dokument można przedłużyć.
OGLĄDAJ TVN24 NA ŻYWO W TVN24 GO
Źródło: TVN24