Profesor Jacek Trznadel, krytyk literacki, pisarz, poeta, tłumacz i historyk literatury zmarł w niedzielę rano w Warszawie. Miał 91 lat. O jego śmierci poinformowała przyjaciółka profesora, dziennikarka Hanna Sikorska.
Jacek Trznadel urodził się 10 czerwca 1930 roku w Olkuszu. W czasie wojny ukończył gimnazjum w Krakowie, potem rodzina przeniosła się do Wrocławia. W 1948 roku, jeszcze jako uczeń liceum, zapisał się do młodzieżówki Polskiej Partii Socjalistycznej, której członkowie po fuzji PPS i Polskiej Partii Robotniczej zostali automatycznie wcieleni do Związku Młodzieży Polskiej. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim, po drugim roku przeniósł się na studia do Warszawy. Pracę magisterską napisał na temat poezji Mieczysława Jastruna, w duchu, jak sam przyznał po latach, zgodnym z wytycznymi socrealizmu.
Po studiach Jacek Trznadel podjął pracę w Instytucie Badań Literackich (IBL) Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W 1964 roku uzyskał stopień doktora, w 1976 habilitował się, a w 1992 uzyskał tytuł profesora.
W latach 50. uchodził za obiecującego krytyka literackiego. W 1956 roku, po dojściu do władzy Władysława Gomułki, "na fali naiwnego uniesienia możliwością wywalczenia prawdy w życiu społecznym" - jak wspomina Trznadel na swojej stronie internetowej - zapisał się do PZPR. W wywiadzie do książki "Blizny po ukąszeniu" wyznał Magdalenie Bajer, że portret Stalina wisiał u niego w domu na honorowym miejscu.
Jacek Trznadel - lata twórczości
W 1966 roku Trznadel wyjechał do Francji, gdzie prowadził lektorat języka polskiego na Sorbonie. W 1968 roku po agresji na Czechosłowację, rozważał odesłanie legitymacji partyjnej, ale ostatecznie zrobił to w roku 1970, po powrocie do kraju.
W latach 60. ukazały się jego eseje literackie - "Róże trzecie" (1966), oraz kolejne tomy wierszy: "Wyjście" (1964), "Gdzie indziej" (1971), "Rana" (1974). W 1975 roku Trznadel podpisał tzw. "List 59" przeciwko polityce partii. W 1978 roku opublikował dwie książki eseistyczne: "Czytanie Norwida" oraz "Płomień obdarzony rozumem".
Wprowadzenie stanu wojennego zastało go w Paryżu, gdzie od 1978 roku prowadził kolejną turę wykładów polonistycznych na Sorbonie. Tuż przed powrotem na stałe do Polski, w 1983 roku, Trznadel nawiązał współpracę z paryską "Kulturą". W latach 80. współpracował też z innymi wydawnictwami drugoobiegowymi, najbardziej jednak znaczącym głosem Trznadla w tym okresie okazała się "Hańba domowa" - zbiór wywiadów z pisarzami na temat ich stosunku do stalinizmu.
W 1994 roku Trznadel pracował jako członek komisji opracowującej projekt konstytucji z ramienia "Solidarności", rok później został przewodniczącym komitetu wyborczego Jana Olszewskiego w wyborach prezydenckich. W 2002 roku znalazł się w gronie założycieli i jurorów Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza.
Odznaczony przez prezydenta Andrzeja Dudę
Pozaliteracką sprawą, która przez lata angażowała Jacka Trznadla, było wyjaśnienie zbrodni katyńskiej. W 1990 roku Trznadel był jednym z inicjatorów założenia Polskiej Fundacji Katyńskiej i Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej. Pięć lat później ukazał się zbiór jego szkiców historycznych na ten temat pt. "Powrót rozstrzelanej armii" oraz zbiór opowiadań o tematyce katyńskiej zatytułowany "Z popiołu czy wstaniesz?".
W 2020 roku Jacek Trznadel został odznaczony przez prezydenta Andrzeja Dudę Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Źródło: PAP