Nowe zasady wypłacania zasiłku macierzyńskiego. Co się zmieni?

O nowych zasadach funkcjonowania zasiłków macierzyńskich i chorobowych przypomina Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 

W sytuacji urodzenia lub przyjęcia dziecka na wychowanie mamy prawo do urlopu macierzyńskiego. Jako że ten uległ wydłużeniu, to automatycznie stanie się tak z okresem wypłacania zasiłku macierzyńskiego.

Jest on uzależniony od liczby dzieci urodzonych lub przyjętych na wychowanie:

41 tygodni - 1 dziecko, 43 tygodnie - 2 lub więcej dzieci, 38 tygodni w sytuacji, gdy: - rodzina zastępcza (niezawodowa) przyjmie na wychowanie dziecko do lat 7 (lub do 10 lat, jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny), - osoba ubezpieczona przyjmie na wychowanie dziecko do lat 14 i złoży wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

Zasiłek macierzyński będzie dłuższy w przypadku narodzin lub przyjęcia na wychowanie dziecka, które będzie miało ciężkie i nieodwracalne upośledzenie lub nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, powstałe w okresie prenatalnym lub w czasie porodu. Takie dzieci kwalifikują się do świadczenia na podstawie ustawy "Za życiem". Wówczas okres wypłacania zasiłku będzie wynosił odpowiednio 65, 67 i 62 tygodnie.

ZUS przypomina, że zgodnie z przepisami "ze wskazanego wymiaru urlopu rodzicielskiego każdemu z pracowników – rodziców dziecka - przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Tego prawa nie można przenieść na drugiego z rodziców. Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika – rodzica dziecka urlopu z wymienionej części urlopu".

Czyli zgodnie z przepisami rodzice mogą dzielić się wymiarem zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu (32 lub 34 tygodnie) na do tej pory obowiązujących zasadach. Pozostałe 9 tygodni urlopu będzie mogło wykorzystać tylko jedno z ubezpieczonych rodziców.

"Jeżeli na przykład jako matka wykorzystasz 32 tygodnie urlopu, to dodatkowe 9 tygodni może wykorzystać tylko ojciec dziecka. Jeżeli rodzice podzielą się urlopem tak, że np. matka wykorzysta 20 tygodni urlopu, ojcu przysługuje 21 tygodni urlopu" - wskazuje ZUS poprzez przykład.

Zakładając, że dojdzie do złożenia tzw. długiego wniosku, czyli wniosku o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze do 21 dni po porodzie lub przyjęcia dziecka na wychowanie, to będzie wynosił on 81,5 proc. podstawy zasiłku.

ZUS podaje, że długi wniosek "o zasiłek macierzyński nie może dotyczyć 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego z rodziców. Za tą część urlopu zasiłek zawsze wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku".

Do tego należy pamiętać, że jeśli nie wykorzystamy ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5 proc. w pierwszym roku życia dziecka (na podstawie długiego wniosku), to będzie nam przysługiwać jednorazowe wyrównanie zasiłku do 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

"Jednorazowe wyrównanie będzie wypłacane na Twój wniosek. W takiej sytuacji zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wyniesie 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku" - podaje ZUS.

Z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego można skorzystać jednorazowo albo może być podzielony maksymalnie na 5 dowolnych części. Ostatnia część urlopu może przypadać najpóźniej do końca roku, w którym dziecko skończy 6 lat, a w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie odpowiednio 7, 10 i 14 lat.

Skraca się okres, w którym można skorzystać z urlopu macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego.

Ubezpieczony ojciec dziecka ma prawo do 2 tygodni zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego. Należy je wykorzystać do: - dnia, w którym dziecko skończy 12 miesięcy, albo - dnia, w którym minie 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu dziecka, jednak nie dłużej niż do dnia, w którym dziecko skończy 14 lat.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował także, że z powodu zmian w Kodeksie pracy zmodyfikowano niektore formularze będące podstawą do wypłaty zasiłku macierzyńskiego ((ZUR, ZAM, Z-15a, Z-15b, ZAS-24, Z-3a, ZAS-5, Znp-7).

Nowe wzory formularzy są dostępne na www.zus.pl od 26 kwietnia 2023 r., natomiast na PUE ZUS będą dostępne w maju 2023 roku.

Od 26 kwietnia pracownicy będą mieli prawo do 5 dni urlopu opiekuńczego w ciągu roku kalendarzowego. Możemy z niego skorzystać, by zapewnić opiekę lub wsparcie członkowi rodziny lub osobie, z którą mieszkamy w tym samym gospodarstwie domowym, z ważnych powodów medycznych.

Jednak za okres niezdolności do pracy w tym czasie nie przysługuje zasiłek chorobowy. Zasada ta obowiązuje także w przypadku świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku opiekuńczego.

ZUS wskazuje trzy szczególne przypadki oraz jakie zasady będą w nich obowiązywać:

1. Gdy zasiłek macierzyński pobierany był na dzień 26 kwietnia 2023 r.

W takiej sytuacji osoba ubezpieczona ma prawo do zasiłku na nowych zasadach, ale musi złożyć odpowiedni wniosek między 26 kwietnia a 17 maja. Bez niego zasiłek będzie wypłacany w dotychczasowej wysokości.

Zasiłek macierzyński w nowej wysokości przysługuje od 26 kwietnia do końca trwania urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.

2. Gdy został złożony wniosek o zasiłek, ale nie jest on jeszcze pobierany

Osoby, które nie pobierają jeszcze zasiłku macierzyńskiego, a już złożyły wniosek, mają prawo do odbierania go w nowej wysokości. Tutaj podobnie należy złożyć wniosek w ZUS pomiędzy 26 kwietnia a 17 maja.

3. Gdy jest uprawnienie do zasiłku macierzyńskiego lub jego części od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r.

Osoba ubezpieczona, która od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r. (włącznie) była uprawniona (korzystała) z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo jego części - udzielonego na podstawie Kodeksu pracy - ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze.