Urlop wypoczynkowy – ile dni wolnych ci przysługuje i do kiedy musisz je wykorzystać

Źródło:
TVN 24 Biznes
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?TVN24
wideo 2/6
Jak wyglądają plany urlopowe Polaków?TVN24

Urlop wypoczynkowy to jeden z podstawowych przywilejów pracowniczych. Każda osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę ma prawo do urlopu wypoczynkowego, a więc do przerwy od wykonywania obowiązków na rzecz pracodawcy, za którą przysługuje takie samo wynagrodzenie, jak za czas przepracowany. Zasady nabywania prawa do urlopu wypoczynkowego i jego wykorzystania szczegółowo określa Kodeks pracy. 

Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego.Pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia urlopu wypoczynkowego, jednak z uzasadnionej przyczyny może nie zgodzić się na wnioskowany przez pracownika termin.Pracownik powinien wykorzystać przysługujący mu w ramach danego stosunku pracy urlop; jeżeli jest to niemożliwe, należy mu się ekwiwalent pieniężny.

Urlop to czas wolny od świadczenia pracy przez pracownika, przewidziany przepisami prawa. Urlop wypoczynkowy z kolei jest prawem pracownika do płatnego okresu przerwy w pełnieniu obowiązków. 

Prawo do urlopu wypoczynkowego ma każdy, kto jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a uprawnienie to jest osobiste i niezbywalne, co oznacza, że pracownik, któremu personalnie urlop przysługuje, nie może się go zrzec ani przekazać go innemu zatrudnionemu. Reguły nabywania tego przywileju i jego wykorzystania precyzyjnie określa Kodeks pracy, dlatego nie należy się on (z mocy prawa) osobom, których z pracodawcą nie łączy stosunek pracy (wykonującym obowiązki na podstawie umów cywilnoprawnych czy kontraktów).

Ile dni urlopu? Komu przysługuje urlop wypoczynkowy? 

O tym, ile urlopu przysługuje pracownikowi, decyduje jego staż pracy. Wymiar urlopu, tzn. liczba dni urlopowych w roku, wynosi: 

20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, – 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Prawo do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze odnawia się zatrudnionej osobie z początkiem każdego nowego roku kalendarzowego. Do okresu zatrudnienia wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia (bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy), a także czas nauki. Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

– zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – trzy lata, – średniej szkoły zawodowej – pięć lat, – średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – pięć lat, – liceum ogólnokształcącego – cztery lata, – szkoły policealnej – sześć lat, – szkoły wyższej – osiem lat.

Okresy nauki nie sumują się. W stażu uwzględniany jest czas odpowiadający najwyższemu ukończonemu stopniowi edukacji. Jeżeli natomiast pracownik był zatrudniony w czasie pobierania nauki, to do wyliczenia okresu zatrudnienia bierze się korzystniejszy okres. 

W sytuacji gdy pracownik zatrudniony jest w niepełnym wymiarze czasu pracy, wymiar urlopy jest ustalany adekwatnie do tego wymiaru. Przy wyliczaniu przysługującego wymiaru urlopu wypoczynkowego niepełny dzień zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Wniosek o urlop wypoczynkowy 

Urlopu wypoczynkowego udziela się na wniosek pracownika, któremu on przysługuje. Zgoda pracodawcy na wykorzystanie urlopu dotyczy dni, które są dla zatrudnionego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym grafikiem, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy w danym dniu (najczęściej osiem godzin).

Jeżeli pracownik ma taką wolę, to przysługujący urlop wypoczynkowy może zostać podzielony na części, jednak przynajmniej jedna część wypoczynku w roku powinna trwać co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. 

W sytuacji gdy osoba zatrudniona nie wykorzysta całości wymiaru przysługującego mu w danym roku urlopu wypoczynkowego, to niewykorzystane dni urlopowe przechodzą na kolejny rok kalendarzowy. Zaległy urlop powinien być wówczas wykorzystany w pierwszej kolejności, nie później niż do dnia 30 września

Pracodawca nie może nakazać pracownikowi wykorzystania urlopu wypoczynkowego, jednak od zasady tej są dwa wyjątki: wykorzystanie urlopu w okresie wypowiedzenia oraz wykorzystanie urlopu zaległego po roku, w którym pracownik nabył do niego prawo.

Odmowa udzielenia urlopu wypoczynkowego

Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym roku, w którym pracownik uzyskał do niego prawo, jednak w wyjątkowych przypadkach może odmówić jego wykorzystania we wnioskowanym przez pracownika terminie. Może się tak zdarzyć, jeżeli nieobecność pracownika w określonym czasie mogłaby spowodować – jak to określa Kodeks pracy – „poważne zakłócenia toku pracy”. Zwykle sprowadza się do tego, że pracodawcy trudno znaleźć zastępstwo dla pracownika, który byłby nieobecny z powodu urlopu. 

Warto wiedzieć, że odmowa taka powinna być nie tylko uzasadniona względami utrzymania ciągłości pracy w zakładzie, ale też pracodawca powinien zaproponować możliwość skorzystania z dni wolnych w innym dogodnym terminie. Jeżeli pracownik uzna, że brak zgody na wykorzystanie urlopu terminie jest bezzasadny, ma on prawo zaskarżyć taką decyzję do sądu pracy i domagać się udzielenia urlopu w zaplanowanym przez niego terminie.

Przerwanie urlopu wypoczynkowego

W nadzwyczajnych sytuacjach pracodawca ma prawo odwołać pracownika z przyznanego wcześniej urlopu. Urlop wypoczynkowy może zostać przerwany decyzją pracodawcy, jeżeli nastąpiły okoliczności wymuszające obecność pracownika w miejscu pracy. Co ważne, nie mogą być to sytuacje, które dało się wcześniej przewidzieć, lub takie których pracodawca powinien był się spodziewać. Jeżeli pracodawca przerwał lub przesunął zaplanowany wcześniej wypoczynek, może to rodzić obowiązek rekompensaty kosztów związanych z urlopem pracownika. 

Udzielony wcześniej urlop wypoczynkowy może też zostać przerwany z przyczyn, które nie zależą ani od zakładu pracy, ani od pracownika. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia w terminie późniejszym niewykorzystanej części urlopu z powodów takich jak: 

– choroba pracownika, – odosobnienie w związku z chorobą zakaźną, – powołanie do udziału w ćwiczeniach lub szkoleniu wojskowym, – urlop macierzyński.

Analogicznie – pracodawca powinien przesunąć urlop na termin późniejszy, jeżeli jego rozpoczęcie jest niemożliwe w zaplanowanym wcześniej terminie z powyższych przyczyn. 

Urlop wypoczynkowy a rozwiązanie umowy

W sytuacji gdy stosunek pracy zostaje rozwiązany zanim pracownik przepracuje pełny rok kalendarzowy, urlop wypoczynkowy nalicza się proporcjonalnie do czasu, jaki minął od początku roku – każdy miesiąc kalendarzowy odpowiada 1/12 wymiaru przysługującego urlopu. Pracownikowi należy się wówczas urlop:

u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego u tego pracodawcy czasu, liczonego od początku roku do ustania stosunku pracy (chyba że urlop wypoczynkowy został już wcześniej wykorzystany w wyższym wymiarze),

u kolejnego pracodawcy – w wymiarze odpowiadającym proporcjonalnie okresowi pozostałemu od nawiązania nowego stosunku pracy, do końca roku lub do końca okresu tego zatrudnienia.

Niepełny miesiąc kalendarzowy powinien przy tym być zaokrąglony w górę do pełnego miesiąca, a w razie gdy ustanie stosunku pracy u dotychczasowego pracodawcy następuje w tym samym miesiącu kalendarzowym, do nawiązanie nowego stosunku pracy, to zaokrąglenia tego dokonuje wcześniejszy pracodawca.

Ekwiwalent za urlop

Jedną z sytuacji, w których pracodawca może nakazać wykorzystanie urlopu wypoczynkowego, jest okres wypowiedzenia. Pracownik odbiera wtedy przysługujące mu jeszcze dni urlopowe we wskazanym terminie i w liczbie dni proporcjonalnej do liczby miesięcy, które miną od początku roku do momentu ustania stosunku pracy. Zdarza się jednak, że należny urlop wypoczynkowy z różnych przyczyn nie może zostać wykorzystany w okresie wypowiedzenia – wtedy pracodawca ma obowiązek wypłacenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop

Ekwiwalent za jeden dzień urlopu wypoczynkowego określa się za pomocą tzw. współczynnika urlopowego, który jest uzależniony od liczby dni wolnych oraz świąt wolnych ustawowo wypadających w danym roku kalendarzowym. W 2021 r. współczynnik urlopowy dla pracownika na pełnym etacie wynosi 21 (w przypadku zatrudnionych na części etatu jest proporcjonalnie mniejszy). 

Szczegóły ustalenia podstawy ekwiwalentu za niewykorzystany przez pracownika urlop wypoczynkowy precyzuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. Podstawa ta uwzględnia przeciętne wynagrodzenie pracownika:

– określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości, – składniki przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc, – składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc.

Sumę ustalonych w ten sposób miesięcznych wynagrodzeń dzieli się przez współczynnik urlopowy, a następnie dzieli tak otrzymany ekwiwalent za jeden dzień urlopu przez liczbę odpowiadającą dobowej normie czasu pracy obowiązującej pracownika. Wynik pomnożony przez liczbę godzin niewykorzystanego urlopu wyznaczy należny ekwiwalent urlopowy.

Inne rodzaje urlopów

Z Kodeksu pracy wynika, że niezależnie od urlopu wypoczynkowego pracownikom mogą przysługiwać też inne rodzaje urlopów, tj.:

– urlop bezpłatny (na wniosek pracownika lub obligatoryjny, na mocy decyzji, którą pracodawca może podjąć w określonych przypadkach), – urlop macierzyński, – urlop wychowawczy, – urlop macierzyński, z którego korzysta ojciec dziecka (tzw. urlop tacierzyński), – urlop ojcowski, – urlop wynikający z art. 188 Kodeksu pracy, czyli dni wolna na opiekę nad dzieckiem, – urlop okolicznościowy (z okazji ślubu, narodzin dziecka lub śmierci bliskiej osoby), – urlop na żądanie. Akty prawne: Kodeks pracy, Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop

Autorka/Autor:red.

Źródło: TVN 24 Biznes

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Senackie komisje jednogłośnie poparły ustawę ustanawiającą 24 grudnia dniem wolnym od pracy od 2025 roku. Wcześniej komisje odrzuciły poprawki Magdaleny Biejat, która chciała wolnej Wigilii już w tym roku.

Wolna Wigilia. Jest decyzja komisji

Wolna Wigilia. Jest decyzja komisji

Źródło:
PAP

We wtorkowym losowaniu Eurojackpot nie padła główna wygrana, zatem do zgarnięcia wciąż jest 520 milionów złotych. W Polsce padła wygrana drugiego stopnia w wysokości niemal 16,5 miliona złotych. Oto liczby, które wylosowano 3 grudnia 2024 roku.

Wielka wygrana w Eurojackpot w Polsce

Źródło:
tvn24.pl

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) planuje wykorzystanie sztucznej inteligencji (AI) w działaniach nadzorczych - wynika z opublikowanych priorytetów KNF na 2025 rok. AI ma działać w obszarach analizowania i przetwarzania danych.

Nowe narzędzie nadzoru finansowego

Nowe narzędzie nadzoru finansowego

Źródło:
PAP

W ostatnich miesiącach cena masła wzrosła w skali roku o około 30 procent - wynika z raportu UCE Research. Do tego liczba promocji spada. Według ekspertów średnia cena kostki masła już niedługo może wynosić 10 złotych.

Sieci "uczyniły z tego towaru strategiczny element walki"

Sieci "uczyniły z tego towaru strategiczny element walki"

Źródło:
PAP

58-letnia mieszkanka Mławy za namową oszustów zainstalowała na swoim telefonie nieznaną aplikację i straciła ponad 7 tysięcy złotych - poinformowała Komenda Powiatowa Policji w Mławie. Jak podkreślono w komunikacie, ze względu na zbliżające się święta wszelkie działania oszustów przybierają na sile.

Zainstalowała aplikację, straciła kilka tysięcy złotych

Zainstalowała aplikację, straciła kilka tysięcy złotych

Źródło:
tvn24.pl

Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług - przekazała kancelaria premiera. Projektowana ustawa ma na celu między innymi wydłużenie obowiązywania mechanizmu tak zwanego odwrotnego obciążenia VAT.

Rząd przyjął projekt noweli ustawy o VAT

Rząd przyjął projekt noweli ustawy o VAT

Źródło:
PAP

W listopadzie 2024 roku zarejestrowano w Polsce blisko 55 tysięcy samochodów osobowych i dostawczych - podał Instytut Badań Rynku Motoryzacyjnego (IBRM) Samar. Dodał, że został pobity listopadowy rekord z 1999 roku.

Rajd na koniec roku. Nowe auta z rekordem

Rajd na koniec roku. Nowe auta z rekordem

Źródło:
PAP

W konserwie mięsnej marki Sokołów wykryto alergen białka soi, a na etykiecie nie było informacji o jego obecności - ostrzegł Główny Inspektorat Sanitarny. Konserwy nie powinny spożywać osoby z alergią.

Partia konserwy ma zostać wycofana z obrotu. "Może wywołać reakcję alergiczną"

Partia konserwy ma zostać wycofana z obrotu. "Może wywołać reakcję alergiczną"

Źródło:
PAP

Senackie komisje przyjęły poprawki w noweli zakładającej między innymi rezygnację z naliczania składki zdrowotnej od przychodów ze zbycia środków trwałych. Zmiany mają wejść w życie 1 stycznia 2025 roku.

Zmiany w składce zdrowotnej. Kompromis "rozłożony na dwa etapy"

Zmiany w składce zdrowotnej. Kompromis "rozłożony na dwa etapy"

Źródło:
PAP

- Nie ma już żadnego zamieszania, wszelkie problemy są za nami - zapewnił we wtorek wiceszef resortu infrastruktury Maciej Lasek, pytany o ostatnie wydarzenia w PLL LOT. Dodał, że "błędy wynikające z niezrozumienia lub braku komunikacji" mogą się zdarzać i są na bieżąco naprawiane.

Wiceminister o sytuacji w PLL LOT: popełniamy czasami błędy

Wiceminister o sytuacji w PLL LOT: popełniamy czasami błędy

Źródło:
PAP

Na rynku pracy jest obecnie duże zapotrzebowanie na fachowców, w tym cieśli, ślusarzy, stolarzy i elektryków - wynika z wtorkowego raportu Personnel Service. Ich pensje stale wzrastają i wahają się od 4,5 do 7,5 tysiąca złotych brutto miesięcznie. Doświadczeni specjaliści zarobią nawet 19 tysięcy złotych brutto miesięcznie.

Rynek szuka fachowców. Doświadczeni zarobią nawet 19 tysięcy złotych miesięcznie

Rynek szuka fachowców. Doświadczeni zarobią nawet 19 tysięcy złotych miesięcznie

Źródło:
PAP

Marka Kontigo kończy swoją działalność w Polsce. Sklep internetowy będzie działał do 15 grudnia. Wcześniej sieć drogerii, należąca do holdingu Eurocash, poinformowała o likwidacji wszystkich placówek stacjonarnych nad Wisłą.

To koniec sieci drogerii. "Czas się pożegnać"

To koniec sieci drogerii. "Czas się pożegnać"

Źródło:
tvn24.pl

W trakcie wtorkowych notowań na warszawskim parkiecie znacząco spadają kursy niemal wszystkich spółek energetycznych. Kilkuprocentowe straty notuje PGE, Tauron, a także Enea. Według nieoficjalnych doniesień wpływ na spadki mają dwa główne czynniki.

Czerwono na giełdzie. Mocne spadki spółek energetycznych

Czerwono na giełdzie. Mocne spadki spółek energetycznych

Źródło:
PAP

Cargill, największa prywatna firma w USA, zapowiedziała zwolnienie około 5 procent swojej globalnej siły roboczej w związku ze spadkiem cen towarów spożywczych - wynika z oświadczenia koncernu. Obecnie gigant zatrudnia ponad 160 tysięcy pracowników w kilkudziesięciu krajach, w tym także w Polsce.

Amerykański koncern zwolni tysiące pracowników

Amerykański koncern zwolni tysiące pracowników

Źródło:
CNN, tvn24.pl

Audiencja u papieża, sady im. Jana Pawła II, znikający sprzęt dla Ukrainy, miliony na reklamy w sprzyjających mediach i na spotkania wyborcze - "Gazeta Wyborcza" ujawnia we wtorek raport Najwyższej Izby Kontroli o Lasach Państwowych . Do listy błędów i wypaczeń należy też dopisać fikcyjne etaty z astronomicznymi wynagrodzeniami.

Audiencje u papieża, znikające torby z pomocą dla Ukrainy. Tak wydawano pieniądze w Lasach Państwowych

Audiencje u papieża, znikające torby z pomocą dla Ukrainy. Tak wydawano pieniądze w Lasach Państwowych

Źródło:
"Gazeta Wyborcza", PAP

AccorInvest, właściciel Orbis S.A. ogłosił w poniedziałek sprzedaż hotelu Sofitel Grand Sopot spółce Sinfam Investments - podała przedstawicielka spółki. W komunikacie nie podano wartości transakcji. Według serwisu trojmiasto.pl opiewa ona na 125 milionów złotych. Ekspert do spraw rynku nieruchomości Grupy Morizon-Gratka Marcin Drogomirecki w rozmowie z redakcją biznesową portalu tvn24.pl wyjaśnia, że w przypadku wyceny takich nieruchomości bierze się pod uwagę nie tylko wartość gruntu czy budynku, ale również prognozy dotyczące przewidywanych przychodów z działalności biznesowej.

Jest nowy właściciel legendarnego hotelu

Jest nowy właściciel legendarnego hotelu

Źródło:
PAP

- Wedle naszych szacunków za kilka lat w tej branży będzie nawet 150 tysięcy osób, asystentów. To jest naprawdę kompletnie nowa gałąź gospodarki - powiedział pełnomocnik rządu do spraw osób z niepełnosprawnościami Łukasz Krasoń w programie "Tak jest" w TVN24. Ustawa o asystencji w minionym tygodniu została wpisana do wykazu prac legislacyjnych rządu. Wyjaśnił, że planowany termin wejścia w życie ustawy to połowa 2026 roku.

Wiceminister o asystentach osób z niepełnosprawnością: to jest kompletnie nowa gałąź gospodarki

Wiceminister o asystentach osób z niepełnosprawnością: to jest kompletnie nowa gałąź gospodarki

Źródło:
TVN24, PAP

Największe złoża złota odkryto w prowincji Hunan w środkowych Chinach. Jego wartość szacuje się na ponad 80 miliardów dolarów - przekazał w poniedziałek portal Pengpai. Jak podaje lokalny Instytut Geologiczny, na poziomie do 3 tysięcy metrów pod ziemią znajduje się ponad tysiąc ton kruszcu.

Znaleziono największe złoża złota na świecie

Znaleziono największe złoża złota na świecie

Źródło:
PAP

Orlen będzie mógł dochodzić roszczeń o naprawienie szkód przez 13 byłych członków zarządu, w tym Daniela Obajtka, który był tam prezesem od lutego 2018 roku do lutego 2024 roku - tak zdecydowało Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie (NWZ) spółki, które w poniedziałek obraduje w Płocku. Tymczasem były prezes Orlenu Daniel Obajtek oświadczył w poniedziałek, że złożył do Prokuratury Krajowej zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez obecny zarząd spółki.

Orlen chce odszkodowań od byłych członków zarządu. Obajtek zawiadamia prokuraturę

Źródło:
PAP

Stacja TVN24 w listopadzie była najchętniej oglądanym kanałem informacyjnym w kraju z 5,45 procent udziału w widowni w grupie ogólnej (widzowie powyżej 4. roku życia) - wynika z danych Nielsen TV Audience Measurement. "Fakty" TVN były najchętniej wybieranym serwisem informacyjnym, a portal tvn24.pl najczęściej czytanym portalem newsowych stacji telewizyjnych.

Świetne wyniki TVN24, tvn24.pl i "Faktów" TVN. Dziękujemy!

Świetne wyniki TVN24, tvn24.pl i "Faktów" TVN. Dziękujemy!

Źródło:
tvn24.pl

Niespodziewany protest pracowników obsługi naziemnej portów lotniczych w Finlandii spowodował przekierowanie lotów około 4 tysięcy pasażerów. Całkowicie odwołano blisko 20 lotów – poinformowała linia Finnair, która zorganizowany w popołudniowych godzinach szczytu protest uznała za nielegalny.

Niespodziewany protest pracowników lotnisk zmusił tysiące pasażerów do zmiany planów

Niespodziewany protest pracowników lotnisk zmusił tysiące pasażerów do zmiany planów

Źródło:
PAP

Spółka Redan, działająca przez wiele lat w branży odzieżowej, złożyła do sądu wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego oraz wniosek o ogłoszenie upadłości. Firma poinformowała, że w 2024 roku podejmowała działania w celu zakończenia działalności w zakresie udziału w handlu odzieżą, w tym odzyskania zaangażowanych w nią środków i spłatę zobowiązań oraz zbudowania rentownej działalności w zakresie świadczenia usług logistycznych.

Polska firma w tarapatach. Wniosek o ogłoszenie upadłości

Polska firma w tarapatach. Wniosek o ogłoszenie upadłości

Źródło:
PAP