Zwolnienie na dziecko. Ile dni, komu przysługuje?

● Każdemu pracującemu rodzicowi przysługuje prawo do dodatkowego zwolnienia z pracy na opiekę nad dzieckiem. ● Zwolnienie na dziecko może być wzięte z prawem do wynagrodzenia lub z prawem do zasiłku opiekuńczego. ● Zwolnienie z prawem do zasiłku może maksymalnie trwać od 14 do 60 dni w roku kalendarzowym. ● Zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru, np. dotychczasowego przeciętnego wynagrodzenia.

Kwestię dodatkowych dni wolnych od pracy na opiekę nad dzieckiem reguluje ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a także Kodeks pracy. 

Według przepisów funkcjonują dwa odmienne rodzaje zwolnień na dziecko. 

Pierwszy to opieka na dziecko do lat 14 z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. W ciągu roku każdy pracownik może skorzystać z dwóch dni albo 16 godzin takiego wolnego, bez konieczności przedstawiania żadnego uzasadnienia. 

Drugi rodzaj to zwolnienie od pracy z prawem do zasiłku opiekuńczego. Z takiego zwolnienia skorzystać można jedynie w przypadku konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem. O zasiłek mogą ubiegać się osoby objęte ubezpieczeniem chorobowym, czyli m.in. zatrudnieni na umowę o pracę, dobrowolnie opłacający składkę, studenci i emeryci.

Wypłata zasiłku opiekuńczego jest możliwa w przypadku konieczności opieki nad dzieckiem zdrowym. Prawo do zwolnienia z prawem do zasiłku będzie przysługiwać, jeżeli pracownik musi zostać w domu, by opiekować się:

dzieckiem o ósmego roku życia, ponieważ:  - niespodziewanie zamknięto jego żłobek, przedszkole, szkołę albo klub dziecięcy;  - zachorowała niania, z którą ma się podpisaną umowę uaktywniającą (zwykle do ukończenia przez dziecko 3. roku życia); - inspektor sanitarny ma podejrzenie, że dziecko jest nosicielem choroby zakaźnej, i zadecydował o jego izolacji; - drugi małżonek lub rodzic dziecka, który dotąd się nim zajmował, jest chory lub przebywa w szpitalu; - matka nie może się nim opiekować z powodu porodu.

dzieckiem niepełnosprawnym do 18. roku życia, ponieważ:

- drugi małżonek lub rodzic dziecka, który dotąd się nim zajmował, jest chory lub przebywa w szpitalu; - matka nie może się nim opiekować z powodu porodu.

W przypadku dziecka z niepełnosprawnością, musi ono posiadać orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki. 

Maksymalna długość wypłacania zasiłku opiekuńczego zależy od konkretnego przypadku. W przypadku dzieci zdrowych wynosi ona: - maksymalnie 60 dni w roku kalendarzowym w przypadku opieki nad dzieckiem do lat ośmiu; - maksymalnie 30 dni w roku kalendarzowym w przypadku opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem w wieku od ośmiu do 18 lat.

Należy pamiętać, że podane maksymalne okresy wypłaty zasiłku to łączna liczba dni do wykorzystania w danym roku kalendarzowym przez oboje rodziców, na wszystkie zasiłki opiekuńcze i bez względu na liczbę posiadanych dzieci.

Uzasadnieniem dla ubiegania się o zasiłek opiekuńczy będzie również sytuacja, w której dziecko jest chore. Wówczas, aby starać się o świadczenie, konieczne będzie posiadanie zwolnienia lekarskiego.

W przypadku dzieci chorych zasiłek wypłacany jest przez: - maksymalnie 60 dni w roku kalendarzowym w przypadku opieki nad chorym dzieckiem do lat 14; - maksymalnie 14 dni w roku kalendarzowym w przypadku opieki nad chorym dzieckiem, które ma więcej niż 14 lat; - maksymalnie 30 dni w roku kalendarzowym w przypadku opieki nad chorym niepełnosprawnym dzieckiem w wieku od 14 do 18 lat.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje również w przypadku konieczności opieki nad innym niż dziecko chorym członkiem rodziny. Jego wymiar wynosi wówczas maksymalnie 14 dni w roku.

Zasiłek na opiekę nad dzieckiem nie zostanie natomiast wypłacony, jeżeli w rodzinie, z którą mieszka wnioskodawca, są inne osoby, które mogłyby opiekować się dzieckiem. Wyjątek od tej zasady stanowi opieka nad chorym dzieckiem do lat dwóch.

Aby uzyskać zasiłek opiekuńczy, należy złożyć komplet wymaganych dokumentów w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych lub u swojego płatnika składek, czyli – w większości przypadków – swojego pracodawcy.

Wymagane w tym przypadku dokumenty to: - wniosek o zasiłek opiekuńczy (druk Z-15A), - dokument potwierdzający konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem – w przypadku zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły dziecka wystarczy samodzielnie napisane oświadczenie, - zaświadczenie płatnika składek.

W przypadku składania wniosku o zasiłek na opiekę nad dzieckiem chorym, potwierdzeniem konieczności sprawowania tej opieki będzie wystawione zwolnienie lekarskie.

Dokumenty o zasiłek opiekuńczy na opiekę nad zdrowym lub chorym dzieckiem należy złożyć jak najszybciej. Dopuszczalne jest jednak również złożenie ich z opóźnieniem. Można to zrobić w ciągu sześciu miesięcy od ostatniego dnia, za który przysługiwał ten zasiłek. 

Warto pamiętać, że także lekarz może wystawić zwolnienie z opóźnieniem, czyli wstecz. O ile? Co do zasady zwolnienie lekarskie może zostać wystawione na maksymalnie trzy dni przed dniem wizyty u lekarza i pod warunkiem, że z przeprowadzonego badania wynika, że ubezpieczony był już w tym czasie niezdolny do pracy.

Wysokość zasiłku opiekuńczego jest stała niezależnie od przypadku, który kwalifikuje do ubiegania się o niego. Wynosi on 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku i wyliczany jest przez ZUS lub przez płatnika składek – w zależności od tego, kto będzie go wypłacał. 

W przypadku pracowników oznacza to, że zasiłek będzie wynosił 80 proc. ich przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy przed okresem zasiłku. W pozostałych przypadkach zasiłek będzie wynosił 80 proc. przeciętnego miesięcznego przychodu z ostatnich 12 miesięcy przed okresem zasiłku, pomniejszone o 13,71 proc.

Funkcjonuje ponadto dodatkowy zasiłek opiekuńczy w sytuacji, w której matka pobierająca zasiłek macierzyński w ciągu ośmiu tygodni po porodzie nie jest w stanie opiekować się nowo urodzonym dzieckiem. Wówczas dodatkowy zasiłek przysługuje ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu członkowi najbliższej rodziny, który z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przerwał zatrudnienie lub inną działalność zarobkową.

O dodatkowy zasiłek opiekuńczy można ubiegać się, gdy pobierająca zasiłek macierzyński matka: - przebywa w szpitalu lub innej placówce leczniczej i nie może sama opiekować się dzieckiem, - posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym i nie może przez to sprawować opieki nad dzieckiem, - porzuciła swoje dziecko.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy może przysługiwać maksymalnie do ukończenia przez nowo urodzone dziecko ósmego tygodnia życia. Czas trwania tego zasiłku nie jest natomiast wliczany do rocznych limitów czasu przysługiwania zasiłku opiekuńczego.

Akty prawne: Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa; Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks Pracy