Tysiące Polaków w szarej strefie. Raport GUS

"Spadł także udział pracujących nieformalnie w ogólnej liczbie pracujących – z 5,4 proc. w 2017 r. do 2,0 proc. w 2022 r. Ponadto wzrósł odsetek osób, dla których praca ta stanowiła tylko dodatkowe źródło utrzymania (z 52,3 proc. w 2017 r. do 66,0 proc. w 2022 r.). Podobnie jak w 2017 r., nadal wśród wykonujących pracę nierejestrowaną przeważali mężczyźni – 67,8 proc. ogółu" - podano w opracowaniu "Praca nierejestrowana w Polsce w 2022 r.".

Jak podał GUS, "praca nierejestrowana jest zjawiskiem obserwowanym i utrzymującym się w Polsce od wielu lat" i "w porównaniu z rokiem 1995, tj. rokiem wdrożenia przez GUS badania pracujących w szarej strefie – skala tego zjawiska w 2022 r. znacząco zmniejszyła się".

"Jeszcze w 2004 r. liczba pracujących w szarej strefie wynosiła 1,3 mln osób, po czym kolejne badanie w 2009 r. wykazało, że obniżyła się ona o 532 tys. (tj. o 40,4 proc.). W kolejnych latach realizacji badania statystycznego poświęconego pracy nierejestrowanej (2010, 2014), co prawda obserwowano dalsze systematyczne zmniejszanie się skali tego zjawiska, ale tempo tych zmian było już dużo niższe. Poprzednia edycja badania wskazała, że w roku 2017 w porównaniu z 2014 r. liczba pracujących w szarej strefie nieznacznie zwiększyła się" - napisano w opracowaniu.

Dodano, że "wyniki badania zrealizowanego w I kwartale 2023 r. odnoszącego się do 2022 r. pokazują silny spadek liczby osób wykonujących pracę nierejestrowaną".

"Praca nierejestrowana ma charakter doraźny, krótkotrwały, w 2022 r. aż około 4/5 pracujących w szarej strefie miało zatrudnienie co najwyżej 1 raz w miesiącu, a blisko 1/4 w okresie całego roku wykonywała ją łącznie nie dłużej niż przez 5 dni. Obejmuje ona wszystkie generacje Polaków, od młodzieży po osoby w wieku emerytalnym. Pracę w szarej strefie wykonują również osoby reprezentujące każdy poziom wykształcenia" - wskazał GUS.

Wyjaśnił także, że "pracujący w szarej strefie według zadeklarowanej, ostatnio wykonywanej pracy, najczęściej znajdowali zatrudnienie przy remontach i naprawach budowlano-instalacyjnych oraz pracach ogrodniczo-rolnych". Przy czym "dla zdecydowanej większości (93,0 proc.) miała ona charakter pracy najemnej, gdzie pracodawcami były przede wszystkim osoby prywatne, a nie firmy".

Jak wyjaśnia Polski Instytut Ekonomiczny, pod pojęciem szarej strefy rozumie się podejmowanie aktywności poza oficjalnym obiegiem gospodarczym - całościowe lub częściowe ukrywanie osiągniętych korzyści majątkowych przed organami administracji państwa. Aktywności podejmowane w ramach szarej strefy dzielą się na legalne i zakazane przez prawo.

"Wśród legalnych, ukrywanych przed fiskusem, można rozróżnić: działalność nieformalną (praca nierejestrowana) oraz działalność ukrytą (sprzedaż bez faktury). Aktywności nielegalne, zaliczane do szarej strefy, to np.: działalność sutenerska, produkcja i handel narkotykami, przemyt papierosów" - tłumaczy PIE.