Świadczenia dla cudzoziemców po nowemu. Rząd pokazał projekt

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa we wtorek został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji.

Zakłada on powiązanie prawa do świadczenia wychowawczego (tzw. 800 plus) dla cudzoziemców z państw trzecich z aktywnością wnioskodawcy na rynku pracy i z nauką dzieci w polskiej szkole. Resort w uzasadnieniu wyjaśnił, że wprowadzane przepisy uzależniają prawo do świadczeń od aktywności zawodowej jedynie wnioskodawcy i nie odnoszą się do sytuacji zawodowej drugiego rodzica czy opiekuna dziecka.

"Oznacza to, że świadczenia będą przysługiwać również rodzinie, w której jeden z rodziców kosztem aktywności zawodowej poświęca czas wychowaniu dzieci. Nie zmienia to jednak faktu, że cudzoziemcy legalnie przebywający w Polsce powinni mieć środki niezbędne do utrzymania, a świadczenia na rzecz rodziny nie powinny być jedynym źródłem dochodu" - wyjaśnił.

Procedowane przepisy mają umożliwić Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych - w celu wypłaty świadczeń lub ich wstrzymania - comiesięczną weryfikację w rejestrze prowadzonym przez komendanta głównego Straży Granicznej spełnienia przesłanki zamieszkiwania cudzoziemców w Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto w projekcie uzależniono prawo do świadczenia Dobry Start przez cudzoziemców od spełnienia warunku dotyczącego aktywności zawodowej bądź podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Projekt wprowadza zmiany w ustawie o ewidencji ludności. Polegają one na wprowadzeniu obowiązku osobistego stawiennictwa przy nadawaniu numeru PESEL, z wyjątkiem dzieci, które urodziły się w Polsce. Ma to pozwolić na weryfikację przebywania w Polsce dzieci, na które składany jest wniosek.

Przepisy wprowadzają także zmiany wynikające z decyzji wykonawczej Rady UE z 25 czerwca 2024 r. Zakładają one przedłużenie do 4 marca 2026 r. okresu, w którym pobyt w Polsce obywateli Ukrainy, którzy przybyli w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, jest uznawany za legalny oraz związanego z tym dostępu do rynku pracy. Jednocześnie wprowadza rozwiązania uszczelniające system udzielania wsparcia i likwiduje niektóre dotychczas obowiązujące rozwiązania nadzwyczajne.

W związku z tym do 4 marca 2026 r. przewiduje się przedłużenie okresu, w którym dopuszcza się tymczasowe wykorzystanie oddanego do użytkowania obiektu budowlanego, na potrzeby zamieszkania zbiorowego obywateli Ukrainy.

Ponadto przedłuża okres ważności wizy krajowej obywatela Ukrainy oraz zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego obywatelowi Ukrainy, terminu do opuszczenia przez obywatela Ukrainy terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz terminu dobrowolnego powrotu obywatela Ukrainy, a także okres ważności kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca oraz dokumentów "zgoda na pobyt tolerowany" wydanych obywatelom Ukrainy.

Projekt zakłada wydłużenie do końca 2026 r. preferencji podatkowych stanowiących podatkowe wsparcie w związku z trwającym konfliktem w Ukrainie. Chodzi m.in. o niezaliczanie do przychodów wartości otrzymanych darowizn i nieodpłatnych świadczeń przez podatników, zwolnienia z PIT pomocy humanitarnej otrzymanej przez podatników będących obywatelami Ukrainy, którzy po 23 lutego 2022 r. wskutek toczących się tam działań wojennych przybyli z Ukrainy do Polski.

Ponadto MSWiA proponuje doprecyzowanie kwestii związanych z prowadzeniem w systemie teleinformatycznym krajowego zbioru rejestrów, ewidencji i wykazu w sprawach cudzoziemców. Komendant główny Straży Granicznej będzie miał obowiązek wpisywania danych z dokumentów stanowiących podstawę przekroczenia granicy oraz dodania odcisków linii papilarnych w celu jednoznacznej identyfikacji osób.

Projekt określa termin zakończenia przyjmowania uchodźców wojennych z Ukrainy do ośrodków zbiorowego zakwaterowania na 31 października 2025 r., poza grupami wrażliwymi. One także zostały określone dokładnie w projekcie. Doprecyzowano też, kiedy wojewoda może wykwaterować obywatela Ukrainy z ośrodka.

Ponadto rozszerzony miałby zostać katalog przesłanek do uchylenia zezwolenia na pobyt czasowy na okres roku lub 6 miesięcy w sytuacji, gdy obywatel Ukrainy złożył wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje; zeznał nieprawdę, zataił prawdę albo podrobił lub przerobił dokument w celu użycia go jako autentycznego lub takiego dokumentu używał jako autentycznego; w przypadku gdy związek małżeński został zawarty w celu obejścia przepisów określających zasady i warunki wjazdu cudzoziemców do Polski.

Uszczelniony ma zostać też tzw. system uproszczony umożliwiający wykonywanie zawodu lekarza i lekarza dentysty przez obywateli Ukrainy oraz inne osoby, które uzyskały kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty poza Unią Europejską.

W opinii resortu proponowane zmiany mają na celu "zapobiec napływowi cudzoziemców z państw trzecich, których celem jest głównie utrzymywanie się ze świadczeń oferowanych na terytorium Polski". Jednocześnie mają zapobiec "ryzyku wystąpienia wykluczenia społecznego cudzoziemców z państw trzecich legalnie przebywających na terytorium Polski".

O zakończeniu prac nad projektem ustawy uszczelniającej dostęp cudzoziemców do świadczeń na rzecz rodziny oraz ochrony zdrowia poinformował w poniedziałek wieczorem na X wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Maciej Duszczyk.

"W projekcie znajdują się zapisy pozwalające uniknąć chaosu po 30 września" – zaznaczył w tym wpisie wiceminister.

Rzeczniczka prasowa MSWiA Karolina Gałecka powiedziała w poniedziałek, że projekt powinien trafić na posiedzenie rządu jeszcze we wrześniu.

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa został opracowany po tym, jak pod koniec sierpnia prezydent Karol Nawrocki poinformował, że nie podpisał nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Swoją decyzję motywował m.in. tym, że świadczenie 800 plus powinni dostawać tylko ci Ukraińcy, którzy pracują w Polsce.

Zawetowana przez Nawrockiego nowelizacja ustawy zakładała przedłużenie ochrony tymczasowej udzielanej obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną do 4 marca 2026 r. Wynikało to z decyzji wykonawczej Rady UE z 25 czerwca 2024 r. Ponadto zakładała działania uszczelniające system udzielania pomocy. Chodziło m.in. o wykluczenie możliwości nadawania uprawnień obywatelom Ukrainy, którzy krótkoterminowo przekraczają granicę na podstawie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego.