Mały podatnik – komu przysługuje taki status? Regulacje prawne, kryteria i korzyści

● Mały podatnik funkcjonuje odrębnie w zakresie podatku dochodowego oraz w zakresie podatku VAT. ● Status ten przysługuje, gdy przychód podatnika nie przekracza 2 mln euro dla małego podatnika PIT/CIT oraz 1,2 mln euro dla małego podatnika VAT. ● Mały podatnik może rozliczać się kwartalnie, a przy CIT płaci niższą stawkę podatku. ● Mały podatnik VAT może ponadto rozliczać się tzw. metodą kasową.

Definicja i sposób funkcjonowania tzw. małych podatników regulowane są ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawą z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.

W ograniczonym zakresie zastosowanie wobec wszystkich płatników VAT znajduje ponadto ustawa z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw.

Mały podatnik regulowany jest odrębnie w zakresie podatków dochodowych PIT i CIT oraz w zakresie podatku od towarów i usług VAT. 

Zgodnie z ustawową definicją mały podatnik PIT/CIT to taki, „u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 2 000 000 euro”. 

Taka sama definicja dotyczy małego podatnika na gruncie VAT z tą tylko różnicą, że obowiązuje inny, niższy limit wartości sprzedaży – 1 200 000 euro.

Jeżeli kwoty były wyrażone w euro, ich przeliczenia „dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł”. 

Status małego podatnika jest w rezultacie nadawany co roku na podstawie wartości przychodów brutto w ostatnim roku podatkowym.

Czemu służy ten status? Mali podatnicy, którzy stanowią zdecydowaną większość przedsiębiorców, najczęściej znajdują się w trudniejszej sytuacji niż więksi podatnicy. Powodem takiej sytuacji jest m.in. skala ich działania, która w przypadku dużych podmiotów umożliwia osiąganie większych oszczędności.

Z tego powodu małym podatnikom nadawane są określone przywileje i ułatwienia, aby ułatwić im sprostanie konkurencji. Przywileje te dotyczą przede wszystkim rozliczeń z podatku dochodowego (PIT/CIT) oraz podatku od towarów i usług (VAT).

Na gruncie podatku dochodowego jednym z głównych przywilejów małego podatnika jest możliwość skorzystania z tzw. jednorazowej amortyzacji. Dzięki niej mogą oni dokonywać jednorazowych odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych z grup 3-8. 

Innym przywilejem małego podatnika jest możliwość dokonywania wpłat zaliczek podatku za okresy kwartalne. O wyborze takiej formy opodatkowania podatnik jest jedynie zobowiązany do poinformowania urzędu skarbowego w składanym zeznaniu rocznym.

Szczególnym przywilejem małego podatnika rozliczającego się z podatku dochodowego od osób prawnych CIT jest ponadto korzystanie ze specjalnej stawki tego podatku. Z przywileju tego skorzystać mogą podatnicy, którzy nie przekraczają limitu przychodów ze sprzedaży wynoszących 2 mln euro zarówno w poprzednim (sprzedaż brutto), jak i obecnym roku podatkowym (sprzedaż netto). Inaczej mówiąc, warunkiem skorzystania z „małego CIT” jest nie tylko posiadanie statusu małego podatnika, ale również spełnianie dodatkowego warunku w postaci limitu wartości sprzedaży netto w roku bieżącym.

Mały CIT oznacza zmniejszenie stawki podatku do 9 proc. W sytuacji, w której dany podatnik przestaje w ciągu roku spełniać drugi z warunków korzystania z małego CIT, od kolejnego miesiąca jest on zobowiązany do płacenia z powrotem stawki 19 proc. CIT.

Należy pamiętać, że preferencyjna stawka podatku jest uprawnieniem nadawanym jedynie podatnikom CIT, czyli spółkom. Podatnicy PIT nie mają możliwości skorzystania z podobnej, niższej stawki podatku.

Na odrębne przywileje mali podatnicy mogą liczyć na gruncie podatku od towarów i usług (VAT). Jednym z nich jest możliwość rozliczania się z podatku VAT kwartalnie, a nie miesięcznie. To analogiczny przywilej jak w obrębie podatku PIT/CIT.

Rozliczając się w ten sposób mali podatnicy korzystają dzięki odraczaniu terminu zapłaty podatku VAT. Rozliczanie kwartalne VAT jest ponadto obowiązkowe dla tych podatników, którzy korzystają również z metody kasowej.

Metoda kasowa jest drugą z preferencji dla małych podatników VAT. Zwykle faktury za dany okres muszą zostać rozliczone bez względu na to, czy zostały uregulowane. Możliwe jest więc, że podatek VAT od danej faktury trzeba zapłacić wcześniej, niż otrzymało się za nią zapłatę od kontrahenta. 

Metoda kasowa stanowi wyjątek od tej reguły. Dzięki niej podatnik rozlicza się z faktury i płaci należny podatek VAT dopiero po uzyskaniu zapłaty za tę fakturę. Przykładowo gdy wykona usługę i wystawi fakturę w marcu, a zapłatę otrzyma dopiero w maju, to w maju dopiero następuje obowiązek zapłaty podatku od niej. Rozliczając się standardowo, zapłata VAT byłaby należna już w marcu.

Aby zacząć korzystać z metody kasowej konieczne jest zgłoszenie tego wyboru naczelnikowi urzędu skarbowego na formularzu VAT-R. 

Status małego podatnika nie jest jedynym udogodnieniem podatkowym, z którego skorzystać mogą mali przedsiębiorcy. Na podobnej zasadzie funkcjonuje Mały ZUS plus, czyli rozwiązanie skierowane do przedsiębiorców, którzy w poprzednim roku podatkowym nie osiągnęli przychodu wyższego niż 120 tys. zł. 

Mały ZUS plus umożliwia im wówczas płacenie niższych składek na ubezpieczenia społeczne.

Akty prawne: Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych; Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług; Ustawa z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw