"Mamy problem". Rozpadł się wielki wir polarny

[object Object]
Z Syberii idzie ogromny mrózFakty TVN
wideo 2/5

Najbliższe dni będą w Polsce bardzo zimne. Ten ziąb pozostanie z nami jeszcze przez dłuższy czas. A skąd się wziął? Jak powstały te wędrujące mroźne masy powietrza? Na te pytania odpowiada synoptyk TVN Meteo Arleta Unton-Pyziołek.

Do Polski wlewa się chłód, groźny dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt. Daleka północ i Syberia są przyzwyczajone do długotrwałego mrozu, ale nie my. Masy powietrza napływające zimą z północy i wschodu zwykle zbierają w Europie Środkowej śmiertelne żniwo. Fala mrozu, która właśnie objęła nasz kraj ma zostać z nami na długo. W świetle najnowszych materiałów prognostycznych do pierwszych dni marca.

Tymczasem do Polski przyleciały żurawie, gdzieś nad Europą widziano bociany zmierzające w naszą stronę, a redakcyjnej koleżance wykiełkowały właśnie tulipany. W prognozach długoterminowych wiosny jednak nie widać.

Skąd ten mróz?

Wszystko za sprawą pewnego fenomenu nad biegunem północnym. Otóż w stratosferze, czyli warstwie atmosfery zalegającej nad troposferą, w której żyjemy, doszło do wielkiego zaburzenia. Na wysokość około 7-10 kilometrów nad Arktyką wdarło się wielkie ciepło i zaburzyło funkcjonowanie tak zwanego wiru polarnego. Zdarza się to co parę lat i na ogół właśnie w lutym.

Wir polarny w czasie nocy polarnej, czyli teraz, bywa mocno rozbudowany. Kiedy jednak wielka masa energii z przyziemnej warstwy atmosfery wdziera się wyżej, dochodzi do ogromnych zaburzeń globalnej cyrkulacji powietrza. Charakter tych zaburzeń jest nie do końca poznany i trudny do prognozowania, a związany prawdopodobnie ze wzrostem temperatury wód oceanów.

Wiadomo, że od ciepłych lat 90. tego rodzaju "wrzutów ciepła" jest więcej. Zmiany klimatu Ziemi dotyczą więc nie tylko naszego bezpośredniego otoczenia, sięgają również w wyższe warstwy atmosfery. Kto pamięta amerykański film katastroficzny "Pojutrze" o gwałtownym globalnym ochłodzeniu? Scenariusz filmu oparł się właśnie na potężnym zaburzeniu w stratosferze.

W lutym tego roku nastąpiło silne wniknięcie ciepła znad Atlantyku w stratosferę nad biegunem północnym. I wielki wir polarny rozpadł się na mniejsze części. Jeden z nich przemieścił się właśnie nad Europę.

Co widać na poniżej mapie? Jest to aktualna sytuacja na wysokości około 9 kilometrów nad Ziemią. Nad Europą i Ameryką widoczne są centra (L) wirów polarnych, według modelu GFS/Unisys Weather:

Widoczne nad Europą i Ameryką centra wirów polarnych (według modelu GFS/Unisys Weather)według modelu GFS/Unisys Weather

Zwykle pod tym górnym wirem polarnym nad Arktyką rządzi przy ziemi silny wyż atmosferyczny. Jest jak góra zbudowana z zimnego i gęstego powietrza, z której spływają w niższe szerokości geograficzne mroźne strumienie. Tym razem pod wirem, który przemieścił się nad Europę, wyż rozrósł się nad Skandynawią i mamy problem. Zaburzenie wysoko w atmosferze może odbić się niekorzystnie na gospodarkach krajów dotkniętych mrozem, na komunikacji oraz na naszym zdrowiu.

Wielka wędrówka

W związku z takim rozwojem sytuacji, miejsce ma w tej chwili przy powierzchni ziemi wielka migracja mroźnych mas powietrza od Syberii po Europę. Tej wędrówce winien jest potężny wał wyżowy, w którym widoczne są dwa ośrodki wysokiego ciśnienia - silniejszy nad Skandynawią i nieco słabszy nad Syberią.

Na mapie poniżej potężny obszar wysokiego ciśnienia, zaznaczony kolorem czerwonym, rozciąga się od Irlandii po Półwysep Czukocki. Grafika przedstawia prognozę średniego ciśnienia na poziomie morza na najbliższe pięć dni. Wyż i mróz mocno ścisną nie tylko Rosję, ale i kraje w centrum oraz na zachodzie Europy. Ciśnienie w naszej części kontynentu ma nie spadać na poziomie morza poniżej 1020 hPa. Pomimo że wyż przyniesie sporo słońca, będzie lodowato zimno.

Co widać na mapie? Jest to prognoza średniego ciśnienia na poziomie morza na najbliższe pięć dni według modelu GFS/University of Maine:

Prognoza średniego ciśnienia na najbliższe 5 dni (GFS/University of Maine)GFS/University of Maine

Co widać na mapie? Jest to prognoza średniego ciśnienia nad Europą według GFS/University of Maine:

Prognoza średniego ciśnienia nad Europą według GFS/University of MaineGFS/University of Maine

Skutki utrzymywania się takiej sytuacji w polu barycznym są dwa. Po pierwsze - zaleganie tuż nad ziemią mroźnego, ciężkiego powietrza, a tym samym silny spadek temperatury, miejscami poniżej -20 stopni. Kolejny skutek to dymomgła, czyli smog snujący się nad ziemią. Typowe w układzie wyżowym osiadanie powietrza sprzyja tworzeniu się trujących, brunatnych "czap" nad wielkimi metropoliami pełnymi spalin samochodowych oraz małymi miastami i wsiami ogrzewanymi węglem. Przebywanie w takich oparach skutkuje nie tylko podrażnieniem gardła, ale i podtruciem całego organizmu.

Wyż skandynawski, jak niewidoczna gołym okiem góra, stanowić będzie blokadę dla zachodniej cyrkulacji atmosfery, czyli napływu ciepłych, wilgotnych mas powietrza znad Oceanu Atlantyckiego. Utrzyma się dość długo, gdyż anomalia nad Arktyką jest silna.

Dla większości z nas to powód do zmartwień. Osobiście martwię się grupą żurawi, których głośny klangor słyszałam w dolinie rzeki Rawki, w Puszczy Bolimowskiej niedaleko Warszawy. Bo to czas żurawich godów. Mróz najwyraźniej jeszcze nie przeszkadza ich miłości. Ale co będzie dalej, gdy temperatura jeszcze bardziej spadnie? Te piękne ptaki mogą mieć wielkie kłopoty przez zaburzenia w atmosferze gdzieś daleko stąd.

Autor: Arleta Unton-Pyziołek / Źródło: TVN Meteo

Źródło zdjęcia głównego: GFS/University of Maine, Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Szron pojawił się na samochodach w nocy z soboty na niedzielę. Na Kontakt24 otrzymaliśmy zdjęcia dokumentujące przymrozek na Dolnym Śląsku. To nie jedyne ciekawe zjawisko, jakie przyniosła nam pogoda w ciągu ostatniej doby.

Grad, szron i trąby wodne. Sobotnia aura na zdjęciach

Grad, szron i trąby wodne. Sobotnia aura na zdjęciach

Aktualizacja:
Źródło:
tvnmeteo.pl, Kontakt24

W nocy z soboty na niedzielę na termometrach w Polsce pojawiły się bardzo niskie wartości. Najzimniej było w południowej części kraju oraz w górach. W Tatrach krajobrazy lekko się zabieliły.

Tatry się zabieliły, temperatura spadła poniżej zera

Tatry się zabieliły, temperatura spadła poniżej zera

Źródło:
TOPR, tvnmeteo.pl

Pogoda na dziś. Niedziela 24.08 zapowiada się z opadami deszczu, które lokalnie mogą być dość obfite. W całym kraju temperatura nie przekroczy 20 stopni Celsjusza, powieje silniejszy wiatr.

Pogoda na dziś - niedziela, 24.08. Miejscami będzie tylko 15 stopni

Pogoda na dziś - niedziela, 24.08. Miejscami będzie tylko 15 stopni

Źródło:
tvnmeteo.pl

W sobotę pogoda w Polsce jest zmienna. Lokalnie występują burze, a na północy nad Bałtykiem pojawiają się trąby wodne. Zjawiska można zobaczyć na nagraniach.

"Wyjąłem telefon i zacząłem nagrywać". Znów pojawiły się nad Bałtykiem

"Wyjąłem telefon i zacząłem nagrywać". Znów pojawiły się nad Bałtykiem

Źródło:
tvnmeteo.pl

W kolejnych dniach będzie chłodniej, pojawi się też deszcz oraz ryzyko burz. Gorące lato nie powiedziało jeszcze ostatniego słowa. W połowie przyszłego tygodnia termometry mogą pokazać 30 stopni, choć aura ma być dynamiczna. Wszystko bowiem zależy od tego, jak na pogodę w Polsce wpłynie były huragan Erin.

Były huragan Erin może namieszać w pogodzie

Były huragan Erin może namieszać w pogodzie

Źródło:
tvnmeteo.pl

Przed jedną ze szkół w mieście Pearl w amerykańskim stanie Missisipi pojawił się aligator. Dzieci i nauczyciele przez kilka godzin musieli pozostać w budynku. Zwierzę zostało bezpiecznie odłowione i przewiezione z dala od zabudowań.

Przed szkołą pojawił się aligator

Przed szkołą pojawił się aligator

Źródło:
CNN

W ostatnim czasie na plażach w trzech gminach brazylijskiego stanu Sao Paulo znaleziono setki martwych pingwinów. Większość z nich to młode osobniki. Naukowcy nie znają jeszcze dokładnej przyczyny tak masowej śmierci zwierząt, ale są pewne hipotezy.

Na plażach znaleziono setki martwych pingwinów

Na plażach znaleziono setki martwych pingwinów

Źródło:
PAP, Globo, Poder360

Sześciu uczniów utonęło w Egipcie podczas wycieczki szkolnej na plaży Abu Tlat w Aleksandrii. Mimo obowiązującego zakazu kąpieli, grupa weszła do morza. Ratownicy uratowali 21 innych osób. Jak informują lokalne media, zakaz wchodzenia do morza łamany jest notorycznie, co prowadzi do kolejnych tragedii.

Pływali mimo czerwonej flagi. Sześciu uczniów utonęło

Pływali mimo czerwonej flagi. Sześciu uczniów utonęło

Źródło:
PAP

Brytyjscy naukowcy odkryli nowy gatunek dinozaura. Skamieniałości sprzed 125 milionów lat wskazują, że zwierzę wyróżniało się wyjątkowo długimi, kolczastymi wyrostkami na grzbiecie i ogonie, przypominającymi żagiel.

Jego grzbiet przypominał żagiel. Odkryto nowy gatunek dinozaura

Jego grzbiet przypominał żagiel. Odkryto nowy gatunek dinozaura

Źródło:
PAP

Na początku września dojdzie do zaćmienia Księżyca, które będzie można oglądać w naszym kraju. Tarcza naszego naturalnego satelity zostanie przysłonięta przez cień rzucany przez Ziemię.

Zbliża się zaćmienie Księżyca. Czy będzie widoczne w Polsce

Zbliża się zaćmienie Księżyca. Czy będzie widoczne w Polsce

Źródło:
PAP

Nawalny deszcz nawiedził stan Uttarakhand w północnych Indiach. Doprowadził do osunięcia ziemi i powodzi błyskawicznych. W lawinie błotnej całkowicie zniszczone zostały dwa domy, a kilkanaście kolejnych - poważnie uszkodzonych. Ekstremalne zjawiska pogodowe nasilają się wskutek zmieniającego się klimatu, a kolejne ulewy mogą jeszcze pogorszyć sytuację.

Lawina błotna przyszła w nocy. Są zaginieni

Lawina błotna przyszła w nocy. Są zaginieni

Źródło:
Reuters

Naukowcy z Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) wyodrębnili trzy nowe gatunki żyraf. Do tej pory sądzono, że istnieje na Ziemi tylko jeden - podała stacja BBC.

Gatunków tych majestatycznych zwierząt jest więcej niż sądzono

Gatunków tych majestatycznych zwierząt jest więcej niż sądzono

Źródło:
PAP, BBC

Grubość pokrywy lodowej na Svalbardzie zmniejsza się w rekordowym tempie. W ciągu ostatniego roku łączna masa stopionego lodu przekroczyła 60 miliardów ton. Takiego tempa topnienia nie przewidywały żadne modele opracowane przez glacjologów z Oslo.

Takiego tempa topnienia nie przewidywały żadne modele

Takiego tempa topnienia nie przewidywały żadne modele

Źródło:
PAP, vg.no

Ponad 770 ofiar, tysiące ewakuowanych i całe wsie zmiecione z powierzchni ziemi - Pakistan mierzy się z jedną z najbardziej tragicznych serii powodzi w ostatnich latach. Wśród poszkodowanych jest Noor Muhammad, który na dwa dni przed własnym ślubem stracił 24 członków rodziny, gdy powódź błyskawiczna zniszczyła jego dom w dystrykcie Buner na północny kraju.

24 pogrzeby zamiast wesela. "Co mam powiedzieć?"

24 pogrzeby zamiast wesela. "Co mam powiedzieć?"

Źródło:
Reuters, The Guardian

Plaże w Guardamar del Segura, na południowo-wschodnim wybrzeżu Hiszpanii, zostały tymczasowo zamknięte po tym, jak w wodach przybrzeżnych zauważono dwa jadowite morskie ślimaki, znane też jako niebieskie smoki. Mimo niewielkich rozmiarów mogą być niebezpieczne - kontakt z nimi może grozić bolesnymi poparzeniami skóry.

Niebieskie smoki przy popularnych plażach. Zakazano kąpieli

Niebieskie smoki przy popularnych plażach. Zakazano kąpieli

Źródło:
CNN, tvnmeteo.pl

Niedźwiedź włamał się do lodziarni w mieście South Lake Tahoe w Kalifornii. "Policjanci nie mogli uwierzyć własnym oczom, gdy zobaczyli dużego niedźwiedzia za ladą sklepu" - napisało w poście na Facebook biuro szeryfa hrabstwa El Dorado.

Niedźwiedź włamał się do lodziarni i stanął za ladą

Niedźwiedź włamał się do lodziarni i stanął za ladą

Źródło:
Reuters, The Independent, krcrtv.com

Co najmniej 15 osób zginęło, a wiele innych zostało rannych w wyniku potężnego osunięcia się ziemi na obrzeżach Konakry, stolicy Gwinei. Lawinę błotną spowodowały intensywne opady deszczu.

Lawina błotna zabiła co najmniej 15 osób

Lawina błotna zabiła co najmniej 15 osób

Źródło:
Reuters

Stanisław Soyka nie żyje. Wybitny polski artysta był zaangażowany w ochronę Puszczy Białowieskiej. Kilka lat temu nagrał teledysk w jej obronie.

"Nie ma drugiej takiej". Stanisław Soyka śpiewał dla Puszczy Białowieskiej

"Nie ma drugiej takiej". Stanisław Soyka śpiewał dla Puszczy Białowieskiej

Źródło:
Greenpeace, TVN24

Huragan Erin oddala się powoli od Wschodniego Wybrzeża Stanów Zjednoczonych, gdzie wywołał powodzie. Wysokie fale spowodowały, że zalane zostały wyspy w Karolinie Północnej. Pod wodą znalazły się też ulice w New Jersey.

Zalane drogi, ewakuacje, stan wyjątkowy

Zalane drogi, ewakuacje, stan wyjątkowy

Źródło:
CNN, BBC

Naukowcy za pomocą Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba odkryli kolejny księżyc, który krąży wokół Urana. Jak donoszą badacze z NASA, tym samym do 29 zwiększyła się liczba znanych naturalnych satelitów tego lodowego giganta. 

Odkryto nowy księżyc Urana

Odkryto nowy księżyc Urana

Źródło:
NASA, CNN

93-latek z prefektury Akita na północy Japonii został znaleziony martwy przez żonę. Początkowo uznano go za ofiarę ataku niedźwiedzia. Po przeanalizowaniu ran na ciele ofiary aresztowano jednak syna mężczyzny - podaje stacja BBC.

Mężczyzna miał zginąć wskutek "ataku niedźwiedzia". Teraz aresztowano jego syna

Źródło:
BBC, tvn24.pl

Naukowcy zbadali intensywność, częstotliwość i czas trwania fal upałów w Afryce. Porównali do siebie dwa okresy, a wyniki, które otrzymali, są niepokojące.

Tak zmieniły się fale upałów w Afryce

Tak zmieniły się fale upałów w Afryce

Źródło:
PAP, uic.edu, Nature

Naukowcy zbadali, w jaki sposób gęsi wybierają swoich liderów. Badacze uważają, że mechanizm wyboru przywódców wśród ptaków może być wskazówką do analiz zachowań społecznych ludzi.

Jak gęsi wybierają swoich przywódców? Nowe badania

Jak gęsi wybierają swoich przywódców? Nowe badania

Źródło:
PAP

Rzadsze koszenie trawników jest lepsze dla bioróżnorodności roślin i organizmów glebowych. - Jednak w miastach, ze względu na różnorodne funkcje zieleni, potrzebny jest kompromis - powiedziała doktor Małgorzata Stanek z Instytutu Botaniki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.

Ekspertka: najlepiej kosić trawę jak najrzadziej. Ale nie w miastach

Ekspertka: najlepiej kosić trawę jak najrzadziej. Ale nie w miastach

Źródło:
PAP

Ogień pochłonął wóz strażacki podczas akcji gaśniczej w północnej Portugalii. Strażak został ciężko ranny. To jeden z najgorszych sezonów pożarowych w historii kraju.

Wóz strażacki stanął w płomieniach. Nagranie

Wóz strażacki stanął w płomieniach. Nagranie

Źródło:
Reuters, PAP, CMTV

Turyści i mieszkańcy nadmorskich miejscowości mogli dziś zobaczyć nietypowy widok. Nad Morzem Bałtyckim jednocześnie pojawiło się kilka zalążków trąb wodnych. Zjawiska były widoczne między innymi w Darłówku i Łazach.

"Niesamowity widok" nad Bałtykiem

"Niesamowity widok" nad Bałtykiem

Źródło:
Sieć Obserwatorów Burz, tvnmeteo.pl