Na całym świecie kobiety żyją średnio dłużej niż mężczyźni. Tendencja utrzymuje się od wieków w większości regionów świata i chociaż dzięki postępom w medycynie różnica ta znacznie się zmniejszyła, prawdopodobnie nie zniknie w najbliższym czasie. W środę na łamach czasopisma "Science Advances" ukazało się badanie zgłębiające przyczyny tego zjawiska. Jak się okazało, jest ono zakorzenione w historii ewolucji i można je zaobserwować u wielu gatunków zwierząt.
Zapasowy chromosom
Aby wskazać podstawy różnic w długości życia między samcami i samicami, zespół badaczy z Niemiec, Danii, Francji, Węgier i Belgii przeanalizował dane dotyczące 528 gatunków ssaków i 648 gatunków ptaków w ogrodach zoologicznych. Naukowcy skupili się na długości życia osobników męskich i żeńskich, historii ich rozrodu oraz podstawowych cechach fizjologicznych. Przeanalizowano również dane dotyczące populacji 110 gatunków żyjących na wolności, aby sprawdzić, czy wyniki będą takie same w warunkach naturalnych.
Analiza wykazała, że u większości ssaków, bo w 72 procentach przypadków, samice żyły dłużej od samców średnio o 12 procent. U 68 procent ptaków tendencja ta była jednak odwrócona - samce żyły średnio o 5 procent dłużej niż samice. Jest to zgodne z jedną z teorii wyjaśniających to zjawisko - hipotezą heterogametyczną. Zakłada ona, że posiadanie dwóch chromosomów X może w pewnym stopniu chronić samice ssaków przed mutacjami, zapewniając im przewagę w zakresie przeżywalności w porównaniu z samcami z chromosomami XY. Jednak u ptaków system ten jest odwrócony: to samice mają dwa różne chromosomy, W i Z, zaś samce posiadają parę ZZ. Nadal jednak występowały znaczne różnice i wiele wyjątków.
- Niektóre gatunki wykazywały odwrotną tendencję niż oczekiwano - wyjaśniła główna autorka badania, Johanna Staerk z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka w Lipsku. - Na przykład u wielu ptaków drapieżnych samice są zarówno większe, jak i żyją dłużej niż samce. Chromosomy płciowe mogą więc stanowić tylko część wyjaśnienia.
Żyć intensywnie, umierać wcześnie
Badacze zauważyli, że oprócz genetyki ważną rolę odgrywały również strategie reprodukcyjne. W wyniku selekcji płciowej samce rozwijają cechy, które czynią je bardziej atrakcyjnymi dla samic, na przykład duże rozmiary ciała. Badania wykazują jednak, że "inwestycja" w nie może skracać długość życia: u poligamicznych ssaków, u których panuje silna konkurencja, samce zazwyczaj umierają wcześniej niż samice. Z drugiej strony wiele ptaków jest monogamicznych, co oznacza, że konkurencja jest mniejsza, a samce często żyją dłużej. Różnice w długości życia były najmniejsze u gatunków monogamicznych, podczas gdy poligamia i zwiększone rozmiary samców wiązały się z dłuższym życiem samic.
Rolę odgrywa również opieka rodzicielska. Naukowcy znaleźli dowody na to, że płeć, która inwestuje więcej w wychowywanie potomstwa - u ssaków są to często samice - ma tendencję do dłuższego życia. W przypadku długowiecznych gatunków, takich jak naczelne, jest to prawdopodobnie związane z faktem, że samice przeżywają do momentu, gdy ich potomstwo staje się niezależne lub osiąga dojrzałość płciową.
- Wydaje się to dość paradoksalne, ponieważ każdy, kto ma dzieci, wie, że opieka nad nimi wymaga ogromnego nakładu energii. Można by pomyśleć, że pochłania ona zasoby niezbędne do przetrwania - dodał współautor badania, Fernando Colchero z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej im. Maksa Plancka.
Jak podkreślili badacze, wyniki ich analiz dostarczają nowych informacji na temat jednej z najbardziej tajemniczych zagadek biologii - dlaczego samce i samice starzeją się w różny sposób. Co ciekawe, różnice w długości życia były widoczne zarówno u zwierząt przebywających na wolności, jak i w ogrodach zoologicznych, chociaż w tym drugim przypadku okazały się nieco mniejsze. Odzwierciedla to zmiany w społecznościach ludzkich, gdzie coraz lepsze warunki życia zmniejszyły, ale nie wyeliminowały różnic między płciami.
Autorka/Autor: Agnieszka Stradecka
Źródło: CNN, Max Planck Institute
Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock