Latasz w dalekie trasy? Uważaj na promieniowanie kosmiczne

Latasz w dalekie trasy? Uważaj na promieniowanie kosmiczne
Latasz w dalekie trasy? Uważaj na promieniowanie kosmiczne
NASA
Latasz w dalekie trasy? Uważaj na promieniowanie kosmiczneNASA

Chociaż na co dzień miewamy styczność z pewnymi dawkami promieniowania, w niektórych sytuacjach możemy być wystawieni na jego zwiększone ilości, które mogą być niekorzystne dla zdrowia. Mało kto zdaje sobie sprawę, że jedną z takich okazji stanowią długie loty samolotem. Są jednak sposoby, żeby to ryzyko ograniczać: wystarczy zainteresować się aktywnością Słońca i dokładną trasą lotu.

Ziemia jest nieustannie bombardowana przez poruszające się z dużą prędkością cząstki subatomowe. Wchodzą one w interakcje z polem magnetycznym i atmosferą naszej planety, generując promieniowanie kosmiczne. Przebywając na powierzchni ziemi, jesteśmy nieco mniej narażeni na jego wpływ, ale sytuacja zmienia się, kiedy podróżujemy samolotem. Szczególnie podczas lotów na wysokich pułapach i dużych szerokościach geograficznych zostajemy na nie wystawieni w znacznie większym stopniu.

Promieniowanie kosmiczne to głównie protony i jądra helu, które pochodzą spoza naszej galaktyki. Naukowcy od dawna spekulują, które z kosmicznych zdarzeń są ich właściwym źródłem - za prawdopodobne uznawano m.in. kolizje gwiazd, rozbłyski gamma, czarne dziury i supernowe. Jeszcze innym źródłem jest plazma wyrzucana przez nasze Słońce.

Kolizje cząstek w atmosferze

Subatomowe cząstki stanowiące promieniowanie mogą być zarówno wysoko- jak i niskoenergetyczne. Mogłyby z łatwością zniszczyć złożone formy życia na Ziemi, powodując uszkodzenia tkanek i DNA oraz chorobę popromienną. Przed tym jednak chroni nas całkiem skuteczna zapora, jaką jest ziemska magnetosfera. Jedynie promieniowanie kosmiczne o bardzo wysokiej energii przebija się przez nią, docierając do atmosfery naszej planety na szerokościach geograficznych zbliżonych do równika. Natomiast promieniowanie o niższej energii może osiągnąć polarne szerokości geograficzne.

W atmosferze te kosmiczne cząstki zderzają się z atomami azotu, tlenu i innymi, tworząc wysokoenergetyczne, niewidzialne, przenikające wszystko strumienie zjonizowanych cząstek, zwane promieniowaniem wtórnym. Ich oddziaływanie na obiekty przebywające na ziemi jest słabsze, bo zanim tam dotrą, kosmiczne cząstki muszą przejść dużą liczbę kolizji z atomami gazów tworzących powietrze. Natomiast wysoko w powietrzu ekspozycja na ich wpływ jest silniejsza, bo powietrze jest rzadsze.

Promieniowanie na co dzień

Promieniowanie kosmiczne może wpływać na ciało - powodować zmiany chemiczne w tkankach, zwiększając ryzyko rozwoju nowotworów i zaburzeń genetycznych.

To brzmi groźnie, ale trzeba pamiętać, że na co dzień dość regularnie mamy kontakt z niskimi dawkami promieniowania jonizującego, np. poprzez naturalnie występujące w ziemi substancje radioaktywne takie jak uran albo niektóre materiały budowlane czy zabiegi medyczne. W przeważającej większości przypadków nie wywołuje to zauważalnych skutków zdrowotnych.

Działanie promieniowania jonizującego, przyjętego w jakiejkolwiek formie, na organizm jest mierzone w siewertach (Sv) lub remach, przy czym 1 Sv to 100 remów. - Ocena ryzyka zdrowotnego opiera się na częstotliwości, czasie trwania i poziomie intensywności ekspozycji na promieniowanie - wyjaśnia major Alan Hale ze Szkoły Medycyny Kosmicznej w bazie Wright-Patterson US Air Force.

W powietrzu większa ekspozycja

Przeciętnie człowiek na Ziemi jest narażony na oddziaływanie promieniowania równe około 250 miliremów (mrem) rocznie. Około połowy tej dawki pochodzi ze sztucznych źródeł takich jak promieniowanie roentgenowskie, mammografia czy tomografia komputerowa, reszta - ze źródeł naturalnych, z czego promieniowanie kosmiczne stanowi około 9 proc.

Choć to ostatnie zjawisko w pewnym stopniu towarzyszy nam na co dzień, osoby często podróżujące samolotami, zwłaszcza na dalekich trasach, powinny zdawać sobie sprawę z tego, że są przez to bardziej narażone na jego wpływ. - Nie ma powodu do paniki, ale promieniowanie kosmiczne nie powinno być ignorowane - zaznacza Mike Lockwood profesor fizyki przestrzeni kosmicznej na Uniwersytecie Reading w Wielkiej Brytanii.

Obszary polarne – ryzykowne, ale korzystne

Dlatego jeśli ktoś musi często pokonywać w powietrzu duże odległości, warto, żeby się zorientował, czy ma możliwości wybrania trasy przelotu. Dlaczego to jest ważne? Ekspozycja na promieniowanie kosmiczne wzrasta na wyższych szerokościach geograficznych.

Naładowane cząstki są po prostu ściągane przez linie pola magnetycznego Ziemi w kierunku jej biegunów. I właśnie na wysokich szerokościach geograficznych jest im najłatwiej wniknąć w atmosferę.

Tymczasem operatorzy linii lotniczych również preferują szlaki prowadzące przez obszary polarne, ponieważ są krótsze, i mniej występuje tam wiatrów z przodu. Dzięki temu można skrócić czas podróży i zaoszczędzić paliwo. Przykładami takich rejsów są połączenia między USA a Europą (np. San Francisco - Paryż) czy Ameryką Południową a Australią (np. Santiago de Chile - Sydney).

Piloci i stewardesy chorują częściej?

O tym, że problem zwiększonej ekspozycji na promieniowanie kosmiczne jest realny, świadczy to, że w Stanach Zjednoczonych już w 1994 r. piloci i stewardesy zostali oficjalnie uznani przez Federal Aviation Administration za "pracowników promieniowania". Agencja nie mierzy jednak dokładnie dawek promieniowania, na jakie są narażeni, ani nie ustala jego bezpiecznych limitów.

Nie ma tez zbyt wielu badań nad zdrowotnymi skutkami ekspozycji na promieniowanie jonizujące u pracowników lotnictwa. W 2002 r. skandynawscy naukowcy po przeanalizowaniu danych od 10 tys. pilotów z 17 lat stwierdzili w tej grupie większą tendencję do rozwoju czerniaka i raka prostaty.

Z kolei badania włosko-japońskiego zespołu z 2006 r. wśród pracownic załóg samolotów wykazały zwiększoną zachorowalność na raka piersi i czerniaka. Jednak w obu przypadkach pojawiały się wątpliwości co do tego, czy to skutki wyłącznie zwiększonego wpływu promieniowania, czy także innych czynników stylu życia.

Groźne burze słoneczne

Piloci i pracownicy pokładowi to jednak szczególna grupa, która wysoko w powietrzu spędza naprawę dużo czasu. Większość pasażerów natomiast według prof. Lockwooda ma znacznie mniejsze powody do obaw. - Chyba że regularnie przelatują nad biegunami - zaznacza naukowiec.

Jednak nawet ci, którym zdarzy się przekroczyć zalecane roczne limity, nie powinni od razu doświadczyć większych zdrowotnych problemów, bo zostały one ustalone poniżej poziomu, który może oznaczać realne dolegliwości.

Są jednak okresy, kiedy wpływ promieniowania kosmicznego się nasila - dzieje się tak podczas zwiększenia aktywności Słońca. Występujące wtedy koronalnych wyrzutów masy (CME) lub rozbłysków słonecznych w przestrzeń kosmiczną wystrzeliwane są strumienie wysokoenergetycznych protonów i elektronów, z których część szybko dociera do Ziemi.

Lepiej nie ryzykować drugiego razu

- Cząstki pochodzące ze zdarzeń słonecznych są trudne do oszacowania, ale będąc na wysokim pułapie podczas burzy słonecznej można przyjąć dużą ich dawkę. Nie ma badań określających faktyczny stopień ryzyka, ale raczej nikt by nie chciał, żeby przydarzyło mu się to dwukrotnie - twierdzi prof. Lockwood.

Według niego ludzi, których "złapała" w powietrzu burza słoneczna, powinno się o tym fakcie informować. - Nie byłoby mądre, żeby ryzykowali drugą taką ekspozycję - podkreśla naukowiec. - Dobrym pomysłem byłoby też wprowadzenie regularnych badań kontrolnych, jak w przypadku pracowników narażonych na promieniowanie - dodaje.

Kosmiczna pogoda zmienia trasy

Sprawdzanie pogody kosmicznej przed lotem nie jest na razie rozpowszechnionym zwyczajem pasażerów. Robią to za to przewoźnicy i zdarza się, że ze względu na prognozowany wzrost aktywności słonecznej zmieniają trasy lotów tak, aby przebiegały po niższych szerokościach geograficznych. Jednak niekoniecznie decyduje o tym troska o zdrowie załogi i pasażerów.

- Najważniejszym powodem jest to, ze energetyczne cząstki solarne powodują zanik transmisji radiowych - nie kryje prof. Lockwood.

Zmiana miejsca nie pomoże

Czy zatem pasażerowie mogą zrobić coś, aby we własnym zakresie ograniczać szkodliwy wpływ promieniowania jonizującego? Na pewno nie pomoże wybór konkretnego miejsca w samolocie czy pory doby. Na przepływ kosmicznych cząsteczek równomiernie narażona jest cała maszyna, zarówno w dzień, jak i w nocy.

Pojawiają się też pierwsze narzędzia do szacowania ryzyka zwiększonej ekspozycji na promieniowanie kosmiczne na określonych trasach. Online oferuje je np. instytu medyczny amerykańskiego nadzoru lotniczego (Civil Aerospace US Federal Aviation Administration Medical Institute). Eksperci uprzedzają jednak, że tego rodzaju obliczenia będą raczej szacunkowe i uproszczone.

Pomogą nowe obudowy?

Tych, którzy w powietrzu podróżują często, a poczuli się poważnie zaniepokojeni, mogą pocieszyć obecne tendencje w budowaniu samolotów. Linie lotnicze coraz częściej stawiają na używanie kompozytów na bazie włókien węglowych. Ich główne zalety to wytrzymałość i niewielka waga. Ale oprócz tego według fizyków stanowią znacznie lepsze zabezpieczenie przed promieniowaniem kosmicznym niż standardowo stosowane obecnie aluminium czy ogólnie metale.

Autor: js/rp / Źródło: bbc.com

Pozostałe wiadomości

Najbliższe dni przyniosą pochmurną aurę z przejaśnieniami i przelotnymi opadami deszczu. Na termometrach w ciągu dnia zobaczymy kilkanaście stopni Celsjusza. Noce wciąż będą zimne, a nad ranem pojawią się przymrozki.

Polska będzie we władaniu polarnego i arktycznego powietrza

Polska będzie we władaniu polarnego i arktycznego powietrza

Źródło:
tvnmeteo.pl

Zapowiada się mroźna noc, a po niej przyjdzie lodowaty poranek. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wydał ostrzeżenia przed przymrozkami. Alarmy obowiązują na terenie prawie całego kraju.

Prawie cała Polska objęta ostrzeżeniami

Prawie cała Polska objęta ostrzeżeniami

Aktualizacja:
Źródło:
IMGW

Gwałtowna burza przeszła przez miasto Colleyville w Teksasie. Kamera do monitoringu uchwyciła na nagraniu, jak piorun uderza w dom, a sekundę później wybucha pożar.

Piorun uderza w dom, wybucha pożar. Nagranie

Piorun uderza w dom, wybucha pożar. Nagranie

Źródło:
CNN, foxweather.com

Pogoda na jutro, czyli na piątek 9.05. W nocy w wielu regionach kraju ściśnie lekki mróz. Dzień będzie chłodny i pochmurny, lokalnie może popadać słaby deszcz.

Pogoda na jutro - piątek 9.05. Zimna noc, w dzień lokalnie pokropi

Pogoda na jutro - piątek 9.05. Zimna noc, w dzień lokalnie pokropi

Źródło:
tvnmeteo.pl

Baza danych dotycząca kosztów związanych z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi (Billion Dollar Weather and Climate Disasters), która prowadzona jest od 1980 roku, zostaje zawieszona - poinformowała w czwartek Narodowa Służba Oceaniczna i Atmosferyczna (NOAA), która ją do tej pory tworzyła.

Koniec bazy danych o ekstremalnych zjawiskach pogodowych

Koniec bazy danych o ekstremalnych zjawiskach pogodowych

Źródło:
CNN, NOAA

Skorpiony przejmują kontrolę nad brazylijskimi miastami - ostrzegają eksperci z tego kraju. Spodziewają się, że w najbliższej dekadzie odnotowane zostaną co najmniej dwa miliony ukąszeń tych pajęczaków.

Miliony skorpionów w miastach. Prognozy ekspertów budzą grozę

Miliony skorpionów w miastach. Prognozy ekspertów budzą grozę

Źródło:
Guardian, tvn24.pl

Produkcja wołowiny w Brazylii emituje ponad dwa razy więcej gazów cieplarnianych niż przewiduje limit wymagany do osiągnięcia międzynarodowych celów środowiskowych - donoszą badacze na łamach "Environmental Science and Pollution Research".

Naukowcy: Brazylia musi się zastanowić nad tym, jak produkuje wołowinę

Naukowcy: Brazylia musi się zastanowić nad tym, jak produkuje wołowinę

Źródło:
PAP, Eureka Alert

Kleszcze coraz częściej pojawiają się w miastach i na terenach podmiejskich. Między innymi takie wnioski wyciągnęli naukowcy na podstawie badań wykonanych w Warszawie.

Przyjrzeli się kleszczom w Warszawie. Oto wnioski

Przyjrzeli się kleszczom w Warszawie. Oto wnioski

Źródło:
PAP

Znany brytyjski biolog, David Attenborough kończył dziś 99 lat. Urodziny jednego z najbardziej cenionych popularyzatorów przyrody to moment na to, by przypomnieć, jak ważna jest ochrona mórz i oceanów.

David Attenborough kończy 99 lat i dzieli się refleksją po prawie 100 latach na Ziemi

David Attenborough kończy 99 lat i dzieli się refleksją po prawie 100 latach na Ziemi

Źródło:
BBC, Filmweb, SmogLab

Za nami kolejna mroźna noc. Jak wynika z danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, miejscami temperatura powietrza wyniosła -3 stopnie Celsjusza. Z kolei przy gruncie termometry pokazały nawet -10,7 stopnia C.

Przy gruncie odnotowano prawie -11 stopni Celsjusza

Przy gruncie odnotowano prawie -11 stopni Celsjusza

Źródło:
IMGW

Aligator śmiertelnie zaatakował kobietę, która wraz ze swoim mężem pływała kajakiem po jeziorze Kissimmee na Florydzie. Według służb para znalazła się bardzo blisko drapieżnika, który przestraszył się i wywrócił ich łódź.

Aligator przewrócił kajak. Nie żyje kobieta

Aligator przewrócił kajak. Nie żyje kobieta

Źródło:
AP, CNN, ClickOrlando

Kanadyjscy strażacy walczą z pożarami traw w pobliżu miasta Edmonton na zachodzie kraju. W związku z zagrożeniem zdrowia i życia wprowadzono stan wyjątkowy. Część mieszkańców została ewakuowana.

Gęste kłęby dymu w pobliżu miasta, ewakuacje

Gęste kłęby dymu w pobliżu miasta, ewakuacje

Źródło:
CNN, CBC, Canadian Press News

Gwałtowne ulewy nawiedziły Portoryko. Według danych służby meteorologicznej od końca kwietnia lokalnie spadło ponad 400 litrów deszczu na metr kwadratowy. Okolice miasta Utuado zostały odcięte od świata przez wylewające rzeki, zaś w sąsiednim Adjuntas osuwiska zablokowały drogi.

Jedno miasto odcięła od świata woda, drugie - masy błota

Jedno miasto odcięła od świata woda, drugie - masy błota

Źródło:
Prensa Latina, Claridad Puerto Rico

Polska Agencja Kosmiczna wydała oświadczenie dotyczące nadchodzącej deorbitacji radzieckiej sondy Kosmos 482. Jak wyjaśnił popularyzator astronomii Karol Wójcicki, jedna z potencjalnych orbit obiektu w momencie wejścia w atmosferę przebiega nad zachodnią i centralną częścią kraju.

Radziecka sonda ma spaść na Ziemię. Jest oświadczenie Polskiej Agencji Kosmicznej

Radziecka sonda ma spaść na Ziemię. Jest oświadczenie Polskiej Agencji Kosmicznej

Źródło:
PAP, "Z głową w gwiazdach", LiveScience, sattrackcam.blogspot.com, tvnmeteo.pl

"Gwiezdna muzyka" pozwoliła badaczom odkryć tajemnice starzejącej się gwiazdy. Naukowcy zmierzyli wibracje pomarańczowego karła HD 219134, na podstawie których określili wiek i wymiary odległego obiektu. Jego oscylacje zostały "przełożone" na słyszalne częstotliwości, dzięki czemu możemy posłuchać jej aktywności.

Badacze zarejestrowali "muzykę" odległej gwiazdy

Badacze zarejestrowali "muzykę" odległej gwiazdy

Źródło:
W. M. Keck Observatory

Hodowca drobiu z Wielkiej Brytanii odkrył, że jedna z jego kur zniosła jajko o kulistym kształcie. W rozmowie z BBC mężczyzna przyznał, że sprzedał je na aukcji, a pieniądze przekazał na cele charytatywne.

Jedno na miliard. Kura zniosła nietypowe jajko

Jedno na miliard. Kura zniosła nietypowe jajko

Źródło:
BBC

7700 dolarów grzywny lub rok w więzieniu - taki wyrok usłyszeli przemytnicy, którzy w kwietniu próbowali wywieźć z Kenii pięć tysięcy rzadkich i cennych okazów mrówek. Owady miały trafić na nielegalne targi egzotycznych zwierząt w Europie i Azji.

Próbowali przemycić tysiące mrówek w strzykawkach. Jest wyrok

Próbowali przemycić tysiące mrówek w strzykawkach. Jest wyrok

Źródło:
PAP, Reuters, BBC

Aż 80 procent zaostrzeń astmy u dzieci wywołują zakażenia wirusowe - podkreślają eksperci. Specjaliści szczególnie dla tej grupy pacjentów zalecają szczepienia ochronne.

Ten czynnik najczęściej zaostrza astmę u dzieci

Ten czynnik najczęściej zaostrza astmę u dzieci

Źródło:
PAP, mp.pl

Na Florydzie w jednym z hrabstw od kilkudziesięciu godzin trwają poszukiwania niedźwiedzia, który zaatakował i doprowadził do śmierci 89-latka i jego psa. W pobliżu rozstawiono pułapki, a teren jest pod obserwacją służb.

Znaleziono zwłoki mężczyzny i psa. Trwają poszukiwania niedźwiedzia

Znaleziono zwłoki mężczyzny i psa. Trwają poszukiwania niedźwiedzia

Źródło:
NBC News, ABC News, FOX4Now

Nastał maj, cudny i kapryśny jednocześnie. Wiele mu wybaczamy, bo kochamy go w Polsce od wieków. Uwielbienie dla maja znalazło swoje odbicie w śpiewanej do dziś dziewiętnastowiecznej pieśni kościelnej "Chwalcie łąki umajone".

Na mapach widać dużo czerwieni. Czy będziemy "chwalić łąki umajone"?

Na mapach widać dużo czerwieni. Czy będziemy "chwalić łąki umajone"?

Źródło:
TVN24+

W Polsce przyszło ochłodzenie, w najbliższych dniach spodziewane są przymrozki, a miejscami nocami i o poranku chwyci mróz. Jak przekazał synoptyk tvnmeteo.pl Tomasz Wakszyński, w tym roku zimni ogrodnicy i zimna Zośka, majowe zjawisko meteorologiczne, przyszło wcześniej niż zwykle.

Zimni ogrodnicy przyszli w tym roku wcześniej. W prognozach mróz

Zimni ogrodnicy przyszli w tym roku wcześniej. W prognozach mróz

Źródło:
tvnmeteo.pl

Amerykańskie służby poszukują dziewczynki, która w poniedziałek została porwana przez wodę w mieście Brenham w Teksasie. Region zmaga się z falą burz z obfitymi opadami deszczu, które powodują występowanie powodzi błyskawicznych. W poszukiwanie dziewczynki zaangażowanych jest wiele ekip ratowniczych.

Woda porwała dziecko

Woda porwała dziecko

Źródło:
ABC News, Fox Weather

Gwałtowne burze nawiedziły w poniedziałek po południu północno-wschodnią Hiszpanię. Na terenie prowincji Barcelona doszło do silnego gradobicia. Wtorek również ma przynieść niespokojną aurę. Władze apelują o zachowanie ostrożności.

Dywany gradu i ulewy w Hiszpanii. Zwiastują dużą zmianę pogody

Dywany gradu i ulewy w Hiszpanii. Zwiastują dużą zmianę pogody

Źródło:
ENEX, metropoliabierta.elespanol.com, elperiodico.com, AEMET

Kilkudziesięcioletnie drzewo zawaliło się podczas burzy na jeden z domów na południu Miami w Stanach Zjednoczonych. W niedzielę w tym regionie wystąpiły wichury z obfitymi opadami deszczu. Niebezpieczne warunki doprowadziły także do wielu utrudnień na drogach.

Wiatr wyrwał kilkudziesięcioletnie drzewo z korzeniami

Wiatr wyrwał kilkudziesięcioletnie drzewo z korzeniami

Źródło:
CNN

Obfite opady deszczu doprowadziły do powstania lawiny błotnej w północno-zachodniej Kolumbii. W wyniku żywiołu zginęła jedna osoba. Jak donoszą lokalne media, masa błota uszkodziła domy i powywracała auta.

Zeszła lawina błotna, zginęła jedna osoba

Zeszła lawina błotna, zginęła jedna osoba

Źródło:
Reuters

Około 1800 turystów zostało ewakuowanych ze starożytnego miasta Petra w Jordanii. W niedzielę południowo-zachodnie regiony kraju nawiedziła powódź błyskawiczna. W położonym niedaleko dystrykcie Shoubak lokalne służby odnalazły ciała zaginionych turystów z Belgii.

Ewakuacja blisko 1800 turystów z ikonicznego miejsca

Ewakuacja blisko 1800 turystów z ikonicznego miejsca

Źródło:
Reuters, Newarab.com, Times Of Israel, Jordan Times

Potężna burza piaskowa sparaliżowała południowe i północne regiony Iraku. Z powodu problemów z oddychaniem kilkaset osób potrzebowało pomocy medycznej. W prowincji Dijala doszło do wypadku, w którym zginęły trzy osoby.

Rdzawa mgła ogarnęła Irak

Rdzawa mgła ogarnęła Irak

Źródło:
ENEX, Shafaq.com,

W weekend nad Portugalią zaobserwowano co najmniej cztery trąby powietrzne. Zjawiska towarzyszyły burzom i wichurom, jakie przetoczyły się nad centralną i zachodnią częścią kraju. Silny wiatr wyrządził tam spore szkody.

Cztery trąby powietrzne w trzy dni. "Drzewa spadały na drogi"

Cztery trąby powietrzne w trzy dni. "Drzewa spadały na drogi"

Źródło:
PAP, observador.pt

Po majówce, która miejscami była gorąca, przyjdzie duże ochłodzenie. Co czeka nas w kolejnych tygodniach maja, kiedy przypadają zimni ogrodnicy i zimna Zośka? Sprawdź autorską prognozę temperatury na kolejne 16 dni, przygotowaną przez prezentera i synoptyka tvnmeteo.pl Tomasza Wasilewskiego.

Pogoda na 16 dni. Wraca zimno, wracają przymrozki

Pogoda na 16 dni. Wraca zimno, wracają przymrozki

Źródło:
tvnmeteo.pl