Grzyby trujące – jak je rozpoznać i odróżnić od jadalnych?

● Grzyby trujące zawierają toksyny, które są szkodliwe dla człowieka, a ich zjedzenie może mieć różne skutki, w zależności od gatunku.

● Początkujący grzybiarze powinni trzymać się zasady, że trujące grzyby to te, które pod kapeluszem mają blaszki, a nie gąbkę.

● Kania jadalna najczęściej mylona jest ze śmiertelnie trującymi grzybami: muchomorem sromotnikowym i muchomorem plamistym oraz powodującą zatrucie pokarmowe czubajką czerwieniejącą.

● Jest kilka rodzajów zatruć grzybami: cytotropowe (najcięższe, może prowadzić do śmierci), neurotropowe (wywołuje objawy ze strony układu nerwowego) i pokarmowe (bóle brzucha, wymioty, nudności, biegunka).

● Najważniejsza reguła podczas grzybobrania brzmi: nie zbieramy grzybów, których nie znamy.

Trujących grzybów w Polsce jest ok. 200 gatunków. Dla porównania: tych jadalnych jest ponad tysiąc. Jak sprawdzić, czy grzyb jest trujący? Zebrane okazy należy odszukać w atlasie grzybów. Można też poprosić o ekspertyzę w terenowej stacji sanitarno-epidemiologicznej.

>> Sprawdź też: Kiedy na grzyby? Kalendarz grzybiarza, sezon na grzybobranie

Aby zminimalizować ryzyko pomyłki podczas zbierania grzybów, warto trzymać się zasad opracowanych przez Lasy Państwowe:

Nie rozpoznaje się trujących grzybów po ich gorzkim smaku. Śmiertelnie trujące grzyby często mają przyjemny słodkawy smak.

Nie powinno zbierać się grzybów, które nie są jeszcze w pełni dojrzałe. Młode grzyby nie mają wykształconych wszystkich cech osobniczych, które pomagają w prawidłowej identyfikacji gatunku.

Nie należy zbierać grzybów blaszkowych, jeśli nie mamy stuprocentowej pewności, że są jadalne. To wśród nich jest najwięcej grzybów trujących.

Jak rozpoznać grzyby trujące? Warto mieć przy sobie atlas grzybów. Jeśli cokolwiek budzi wątpliwość, nie należy takiego grzyba zrywać. Przykłady trujących grzybów rosnących w Polsce to:

Muchomor sromotnikowy (zielonawy) – śmiertelnie trujący grzyb, często spotykany w Polsce. Rośnie w lasach liściastych i mieszanych od lipca do października. Ma lśniący kapelusz o zielonej lub białej barwie. Na trzonie muchomora sromotnikowego znajduje się pierścień. Ma słodkawy zapach. Do zatrucia muchomorem sromotnikowym dochodzi najczęściej przez pomylenie go z czubajką kanią, gąską zielonką, gołąbkiem zielonawym, a nawet łąkową pieczarką.

Muchomor plamisty – silnie trujący grzyb, na który można natknąć się w lasach iglastych i liściastych od lipca do października. Najczęściej rośnie pod sosnami, świerkami, dębami i bukami. Nazwa tego muchomora pochodzi od jego brązowawego kapelusza z białymi plamkami. Cętki jednak mogą zmyć się od deszczu, dlatego muchomor plamisty także bywa mylony z czubajką kanią. Ma zapach podobny do rzodkwi.

Muchomor jadowity – ten śmiertelnie trujący grzyb, zanim w pełni dojrzeje, do złudzenia przypomina jadalną pieczarkę łąkową. Rośnie najczęściej w lasach iglastych lub mieszanych, pod świerkami, sosnami, dębami, brzozami i bukami. Spotyka się go od lipca do października. Ma zapach rzodkiewki.

Muchomor czerwony – najbardziej znany ze wszystkich muchomorów ze względu na swój charakterystyczny czerwony kapelusz upstrzony białymi plamkami. Od lipca do października często spotykany w polskich lasach, ale rzadko powoduje zatrucia, ponieważ jest najbardziej rozpoznawalnym grzybem trującym w Polsce.

Gołąbek wymiotny – w wilgotnych lasach iglastych i na torfowiskach od czerwca do listopada można znaleźć grzyb, który przypomina jadalnego gołąbka wybornego. Gołąbek wymiotny jednak, jak wskazuje nazwa, jest trujący. Pachnie owocami, ale w smaku jest ostry.

Borowik szatański (podgrzybek szatański) – potocznie mylnie nazywany jest również prawdziwkiem szatańskim i szatanem. To grzyb silnie trujący, wydzielający nieprzyjemny zapach zgniłej cebuli i rozkładającego się mięsa. Dobra wiadomość jest taka, że borowik szatański jest w Polsce rzadko spotykany. Pamiętajmy, że to gatunek pod ochroną.

Lisówka pomarańczowa (kurka fałszywa, jadowita kurka) – to grzyb trujący podobny do kurek jadalnych (czyli pieprznika jadalnego) ze względu na swoje pomarańczowe blaszki. Rośnie w lasach iglastych i mieszanych od września do listopada.

Maślanka wiązkowa – bardzo pospolity grzyb trujący, który rośnie w gromadach od maja do grudnia. Można go spotkać wszędzie, nie tylko w lasach, ale i w ogrodach, na łąkach, przy drogach, w parkach, a nawet na składowanym drewnie. Napotykając grzyby na trawniku, można założyć, że są to trujące maślanki. Spożycie maślanki wiązkowej powoduje zatrucie pokarmowe: wymioty, biegunki, wzdęcia, ból brzucha. Po około dwóch lub trzech dniach objawy mijają.

Wbrew obiegowej opinii spożycie trującego grzyba nie zawsze kończy się śmiercią. Jest kilka rodzajów zatruć grzybami, a ich przebieg zależy od toksyn zawartych w grzybach trujących.

Cytotropowe zatrucie grzybami – najcięższe zatrucie, które ma ciężki przebieg i wysoki wskaźnik śmiertelności. W wyniku zjedzenia grzybów trujących takich jak muchomor sromotnikowy, muchomor wiosenny, muchomor jadowity, zasłonak jadowity, zasłonak rudawy, zasłonak rudy i piestrzenica kasztanowata, dochodzi do trwałego uszkodzenia narządów wewnętrznych: wątroby, śledziony, serca, nerek.

Neurotropowe zatrucie grzybami trującymi – pierwsze objawy ze strony układu nerwowego (pobudzenie, halucynacje) odczuwalne są już po 15 minutach do dwóch godzin od spożycia grzyba trującego. Neurotropowe zatrucie powodują m.in. muchomor czerwony, muchomor plamisty, strzępiak ceglasty.

Zatrucia pokarmowe grzybami trującymi – objawy gastrycznego zatrucia to bóle brzucha, wymioty, nudności, biegunka. Powodują je niektóre gatunki gąsek, gołąbków i mleczajów, a także trująca, podobna do kurki lisówka pomarańczowa.

Warto pamiętać, że zatrucia grzybami mogą spowodować także grzyby jadalne. Są to tzw. zatrucia nieswoiste i powoduje je jedzenie surowych grzybów czy niewłaściwe ich przechowywanie.

Do najczęstszych śmiertelnych w skutkach zatruć grzybami dochodzi przez pomyłkę. Ich częstym winowajcą jest jadalna kania czubajka, a raczej przekonanie grzybiarza, że właśnie kanię wkłada do koszyka. Kania jadalna najczęściej mylona jest ze śmiertelnie trującymi grzybami: muchomorem sromotnikowym i muchomorem plamistym oraz powodującą zatrucie pokarmowe czubajką czerwieniejącą.

Nigdy nie należy zbierać ani jeść kani nie mając stuprocentowej pewności, że jest to na pewno czubajka kania. Jak odróżnić kanię od sromotnika?

Nie należy zbierać młodych grzybów – to na tym etapie muchomor sromotnikowy i czubajka kania są do siebie najbardziej podobne.

Kapelusz kani ma pokrytą odstającymi łuskami powierzchnię, muchomor sromotnikowy ma prawie całkiem gładki kapelusz, nie zawsze ma łatki.

Pierścień pod kapeluszem u muchomora sromotnikowego zwisa i jest nieruchomy, ten u czubajki kani jest wełniasty i można go przesuwać.

Podstawa trzonu sromotnika wyrasta z pochewki (widocznej po odsłonięciu ściółki), kani – nie. Prążki na trzonie kani są ciemne, u muchomora sromotnika – jaśniejsze i żółtawe.

Autor: ks/mro / Źródło: encyklopedialesna.pl, lasy.gov.pl