Borowik szatański – jak wygląda grzyb szatan i czy jest trujący?

● Spożycie borowika szatańskiego w surowym stanie może być bardzo groźne dla zdrowia człowieka. ● Prawdziwek szatan występuje w Polsce bardzo rzadko i jest pod ścisłą ochroną. ● Borowik szatański nie przypomina swoim wyglądem borowika szlachetnego, czyli prawdziwka. ● Grzyb szatan to również powszechna nazwa goryczaka żółciowego – grzyba bardziej podobnego do prawdziwka, lecz mniej groźnego niż borowik szatański.

Borowik szatański, zwany również grzybem szatanem, szataniakiem, grzybem diabelskim, diabelnikiem, diablikiem, smoczym łbem, szaleńcem i trucicielem to grzyb z rodziny borowikowatych o naukowej nazwie krwistoborowik szatański (Rubroboletus satanas). Jest to grzyb uznawany w wielu krajach za wymierający, zatem niełatwo jest się na niego natknąć. Jest to bardzo dobra informacja, gdyż borowik szatański jest grzybem niezwykle trującym. W Polsce ten gatunek został objęty ścisłą ochroną.

ZOBACZ >> Borowik ceglastopory bywa mylony m.in. z borowikiem szatańskim

Wielu grzybiarzy zapewne wie, jak rozpoznać borowika szatańskiego, gdyż są świadomi, czym groziłoby jego spożycie. Nawet mniej doświadczeni miłośnicy zbierania grzybów raczej nie zechcą sięgnąć po szataniaka, ponieważ zniechęca do tego jego wygląd oraz zapach.

>> Sprawdź też: Kiedy na grzyby? Kalendarz grzybiarza, sezon na grzybobranie

Borowik szatański posiada duży kapelusz (od sześciu do nawet 30 centymetrów średnicy), który jest szary jak kamień, czasem wpadający w żółtawy lub zielonkawy odcień. Pory rurek (spód kapelusza) są u młodych osobników żółtawe, a u dorosłych czerwone. Trzon grzyba diabelskiego ma wysokość od pięciu do 15 centymetrów i grubość od trzech do ośmiu centymetrów, jest brzuchato-bulwiasty, żółty, od dołu żywoczerwony, siatkowany. W miejscach zgniecionych lub nadłamanych występują ciemne, zielono-niebieskie plamy. Stare owocniki mają przykry zapach przypominający padlinę.

Prawdziwek szatan w pełni zasługuje na swoje szeroko rozbudowane i raczej dające negatywne odczucia przydomki. Jest to grzyb niejadalny, który w stanie surowym jest silnie trujący. Zjedzenie borowika szatańskiego powoduje ciężkie dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Smoczy łeb zawiera substancje żywicowate, w których znajduje się muskaryna i bolesatyna – bardzo szybko i silnie działające związki chemiczne, których spożycie skutkować może mdłościami i wymiotami, ślinieniem, łzawieniem, biegunką, rozmyciem obrazu oraz trudnościami z oddychaniem. Od 30 minut do trzech godzin po spożyciu miąższu borowika szatańskiego mogą pojawić się również bóle i skurcze żołądka, a także bóle głowy. Symptomy te mogą prowadzić do zapalenia żołądka i jelit, czego konsekwencją jest utrata płynów i minerałów z organizmu, co może mieć tragiczne skutki, zwłaszcza u osób w grupie ryzyka (dzieci, seniorzy i osoby chore przewlekle). Zdarza się, że toksyny zawarte w krwistoborowiku szatańskim atakują układ nerwowy, prowadząc do zaburzeń neurologicznych, w tym halucynacji.

Obróbka cieplna (gotowanie, smażenie, pieczenie) borowika szatańskiego prowadzi do utraty jego toksyczności, choć nie można mieć pewności, że wszystkie zawarte w nim związki chemiczne zostaną całkowicie zneutralizowane. W przypadku podejrzenia zatrucia grzybem szatanem konieczne jest jak najszybsze zgłoszenie się do lekarza.

Prawdziwek, czyli borowik szlachetny, należy do tej samej rodziny co grzyb szatan, jednak to jedyna ich cecha wspólna. Prawdziwka jest dosyć łatwo odróżnić od borowika szatańskiego, gdyż znacznie różnią się wyglądem. Borowik szlachetny ma biały lub jasnobrązowy trzonek oraz pory rurek w podobnym kolorze, natomiast w przypadku grzyba szatana mamy do czynienia z czerwoną i żółtą barwą.

ZOBACZ >> Podgrzybek brunatny: wygląd, występowanie, zastosowanie, podobne grzyby Znacznie trudniejsze jest odróżnienie borowika szlachetnego od goryczaka żółciowego (Tylopilus felleus), który również bywa nazywany szatanem. Występowanie goryczaka w polskich lasach jest o wiele bardziej powszechne, niż ma to miejsce w przypadku borowika szatańskiego, jednak nie jest to tak bardzo groźny grzyb. Goryczak jest wprawdzie niejadalny, ale nie jest trujący. Bardzo łatwo jest go natomiast pomylić z prawdziwkiem, ponieważ podobnie jak borowik szlachetny ma jasnobrązowy kapelusz i pękaty trzon w jasnym kolorze. Spożycie goryczaka żółciowego może wywołać niewielki dyskomfort żołądka, który nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.

Choć z pozoru trudno jest odróżnić prawdziwka od szatana-goryczaka, to nie jest to niemożliwe. Goryczak żółciowy ma różowe rurki pod kapeluszem i ciemną siateczkę o grubych oczkach na trzonie, natomiast rurki prawdziwka są białe, a jego trzon jest pokryty jasną i drobną siateczką jedynie w górnej trzonu. Pamiętajmy jednak o podstawowej zasadzie grzybiarza: jeśli nie jesteśmy pewni, na jakiego grzyba natrafiliśmy, lepiej będzie, jeśli zostawimy go w lesie.