System prezydencki – co to jest? Podstawowe założenia na przykładzie USA

● System prezydencki zakłada rygorystyczny podział władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz połączenie funkcji prezydenta i szefa rządu. ● System prezydencki obowiązuje w USA. ● System polityczny łączący w sobie cechy systemu prezydenckiego i parlamentarnego to system semiprezydencki. ● Przykładem systemu semiprezydenckiego jest system panujący we Francji.

System prezydencki opiera się na trójpodziale władzy i jednoczesnej rygorystycznej separacji władzy wykonawczej od ustawodawczej. Oznacza to, że parlament nie posiada żadnej władzy wykonawczej, prezydent zaś ustawodawczej. Jednocześnie prezydent, jako głowa państwa, jest także szefem rządu. Cechą charakterystyczną jest również zakaz łączenia funkcji parlamentarnej z miejscem w rządzie.

Wskazuje się, że współcześnie ustrój prezydencki w najbardziej klasycznej postaci występuje w USA. W wielu krajach mamy zaś do czynienia  z jego modyfikacjami,  łączącymi cechy kilku systemów. Wyróżnić można:

– system semiprezydencki, którego przykładem jest Francja, – system superprezydencki, który występuje m.in. w Rosji i polega na skupieniu bardzo silnej władzy w rękach prezydenta, przy jednoczesnym ograniczeniu uprawnień premiera.

System prezydencki w USA, jak często wskazuje się w literaturze, dzieli władzę w sposób sztywny i restrykcyjny. Daje on jednocześnie bardzo silną władzę prezydentowi, którą określa art. II Konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki. Do najważniejszych jego uprawnień należą:

– połączenie funkcji głowy państwa, szefa rządu, lidera partii i zwierzchnika sił zbrojnych, – kierowanie polityką zagraniczną, – powoływanie ministrów, wysokich urzędników państwowych, dyrektorów FBI i CIA, – mianowanie ambasadorów i sędziów Sądu Najwyższego.

Cechą systemu prezydenckiego jest także fakt, że prezydent nie posiada nawet inicjatywy ustawodawczej. Prezydent USA zobowiązany jest jednak do występowania z corocznym orędziem o stanie państwa, w którym nie tylko podsumowuje poprzedni rok, ale też przedstawia plany wydatków i propozycje legislacyjne na kolejny. Nie mają one jednak charakteru wiążącego, propozycje ustaw może zgłosić bowiem jedynie Kongres. 

Charakterystyczny dla systemu prezydenckiego w USA jest także sposób wyboru prezydenta.

Zasady wyboru prezydenta w USA określa Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki. Są to wybory pośrednie. Procedura wyboru w USA rozpoczyna się od powszechnego głosowania na elektorów, którzy następnie wybierają prezydenta. Liczba elektorów dla poszczególnych stanów ustalana jest na podstawie liczby członków Kongresu.  

Co ile lat odbywają się wybory prezydenckie w USA? Zgodnie z Konstytucją Stanów Zjednoczonych Ameryki prezydent pełni swój urząd przez okres czterech lat.

Ustrój polityczny Francji opiera się na Konstytucji Republiki Francuskiej, która łączy w sobie cechy systemu prezydenckiego i parlamentarnego. Określany jest mianem systemu semiprezydenckiego lub parlamentarno-prezydenckiego. Cechuje się on trójpodziałem władzy, przy czym istnieje tu dualizm władzy wykonawczej, czyli prezydent nie pełni jednocześnie funkcji szefa rządu, ale jego pozycja wśród organów państwa jest bardzo silna. 

Prezydent we Francji wybierany jest w wyborach bezpośrednich i powszechnych na okres pięciu lat.

Obok systemu prezydenckiego, jednym z rodzajów systemów politycznych jest system kanclerski. W Europie obowiązuje on w Austrii i Republice Federalnej Niemiec. 

Jest to odmiana systemu parlamentarno-gabinetowego. Funkcję szefa rządu pełni kanclerz, do którego należy niemal cała władza wykonawcza. Cechą charakterystyczną jest jego odpowiedzialność polityczna przed parlamentem oraz możliwość odwołania przez parlament wyłącznie wtedy, gdy wskaże on kandydata i będzie mógł wybrać nowego kanclerza.

Obecnie obowiązującym systemem politycznym w Polsce jest system parlamentarny. Opiera się on na trójpodziale władzy i rozdziale funkcji głowy państwa oraz szefa rządu. Jednocześnie możliwe jest łączenie funkcji w rządzie i parlamencie.

System prezydencki w Polsce sensu stricto nigdy nie obowiązywał. Uznaje się jednak, że zasady przyjęte w Konstytucji z 23 kwietnia 1935 roku zbliżyły system polityczny panujący w II Rzeczpospolitej do systemu prezydenckiego. W myśl jej przepisów prezydent uznany został bowiem za czynnik nadrzędny w państwie, a za podejmowane przez siebie decyzje nie odpowiadał przed żadnym organem.