Sąd Najwyższy Rosji uwzględnił we wtorek wniosek prokuratury generalnej i zdecydował o likwidacji Memoriału, który od 30 lat dokumentował zbrodnie stalinowskie i bronił praw człowieka w Rosji.

OGLĄDAJ TVN24 NA ŻYWO W TVN24 GO

Do tej kwestii odniósł się rzecznik Departamentu Stanu Ned Price. - Jesteśmy solidarni z tymi, którzy stali się celem represji za to, że korzystali ze swego prawa do swobody wypowiedzi, wolności tworzenia stowarzyszeń i pokojowych zgromadzeń - powiedział.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Niemiec za pośrednictwem swojej rzeczniczki oznajmiło we wtorek, że rozwiązanie Memoriału budzi poważny niepokój Berlina. "Również dlatego, że odbiera głos ofiarom represji i prześladowań" - oświadczył resort.

"Uzasadniona krytyka, zgłaszana przez takie organizacje jak Memoriał, powinna zostać wysłuchana", a decyzja o rozwiązaniu tego stowarzyszenia jest "co najmniej niezrozumiała" - głosi oświadczenie, przekazane przez rzeczniczkę resortu.

Minister spraw zagranicznych Francji Jean-Yves Le Drian wyraził "oburzenie" i "zaniepokojenie" likwidacją Memoriału. "To ogromna strata dla narodu rosyjskiego, który ma prawo czerpać korzyści z rzetelnej wiedzy o swojej przeszłości i ze społeczeństwa opartego na fundamentalnych wartościach promowanych przez Radę Europy - stróża praw człowieka na kontynencie" - napisał w oświadczeniu.

"Jego znacząca praca naukowa na rzecz najgłębszej wiedzy o masowych zbrodniach XX wieku poprzez gromadzenie archiwów, świadectw i opracowań historyków, stanowi istotny wkład w historię współczesną, w pośmiertną rehabilitację ofiar represji, a bardziej ogólnie - w pamięć zbiorową" - podkreślił.

"W roku 100. rocznicy urodzin Andrieja Sacharowa, laureata Pokojowej Nagrody Nobla i twórcy tej organizacji ta decyzja jest głęboko niepokojąca w kontekście przyszłości badań historycznych oraz badań praw człowieka w Rosji" - dodał szef francuskiej dyplomacji.

Le Drian w swym oświadczeniu nawiązał też do sprawy jednego z historyków Memoriału Jurija Dmitrijewa, któremu w poniedziałek sąd w Pietrozawodsku zaostrzył wyrok kary więzienia do 15 lat. Był on oskarżony o czyny seksualne wobec niepełnoletniej przybranej córki. Stowarzyszenie Memoriał uważa, że sprawa karna wobec działacza została sfingowana z powodów politycznych.

Szef francuskiego MSZ uznał ten wyrok za "bardzo niepokojący" i napisał, że "podobnie jak nasi z partnerzy z Unii Europejskiej Francja apeluje o jego uwolnienie i będzie śledzić sytuację z największą powagą".

Stanowisko w sprawie likwidacji stowarzyszenia Memoriał zajęło też MSZ Czech. To "symbol represji przeciw społeczeństwu obywatelskiemu oraz braku niezależnego sądownictwa" w Rosji - ocenił resort w oświadczeniu.

Zdaniem władz czeskich, likwidując Memoriał, Rosja zadała cios przede wszystkim swoim obywatelom. "Żadne społeczeństwo nie przetrwa długo, opierając swoją historię na kłamstwach" - podkreślono.

Wcześniej prezydent RP Andrzej Duda oświadczył na Twitterze, że Polska jest wdzięczna Memoriałowi. "Sumienia nie da się ani zdusić, ani zdelegalizować" - napisał.

Z kolei szef prezydenckiego Biura Polityki Międzynarodowej Jakub Kumoch podkreślił, że stowarzyszenie udokumentowało zbrodnie na licznych narodach, w tym Polski, Litwy, Łotwy i Estonii. Przypomniał w tym kontekście niedawne wspólne oświadczenie prezydentów czterech państw w sprawie nagonki przeciwko Memoriałowi.

Natomiast MSZ RP oświadczyło, że orzeczenie rosyjskiego Sądu Najwyższego w sprawie stowarzyszenia Memoriał znacząco ograniczy możliwość prowadzenia badań na temat totalitarnej przeszłości państwa rosyjskiego oraz że Polska jest wdzięczna i wysoko ocenia wysiłki stowarzyszenia na rzecz odkrywania prawdy o represjach wobec Polaków.

Rozwiązanie stowarzyszenia skrytykowała też organizacja Amnesty International, a także niemieckie organizacje pozarządowe, w tym Fundacja Heinricha Boella oraz niemiecki oddział PEN.

Sąd Najwyższy Rosji, który we wtorek nakazał likwidację Memoriału, uznał, że stowarzyszenie naruszało przepisy o tzw. zagranicznych agentach. Przedstawiciele organizacji zapowiedzieli odwołanie od tej decyzji.

Memoriał - którego pełna nazwa brzmi: Międzynarodowe Stowarzyszenie Historyczno-Oświatowe, Charytatywne i Obrony Praw Człowieka "Memoriał" - powstał w latach 80. XX wieku jako zrzeszenie niezależnych organizacji. Również teraz tworzą go niezależne struktury, z których 10 działa poza granicami Rosji.