Kluczowe pionki na szachownicy dżihadystów. Tego chce Państwo Islamskie

Świat usłyszał o Państwie Islamskim (wcześniej Państwo Islamskie Iraku i Syrii) w czerwcu 2014 roku kiedy dżihadyści zuchwale zajęli Mosul, drugie co do wielkości miasto Iraku. Rozpoczęli wtedy swoje oparte na swojej interpretacji prawa koranicznego rządy pełne krwawych i okrutnych egzekucji. Od tamtej pory zajęli liczne tereny w Iraku i Syrii, a także udało im się zdobyć przyczółki na północy Libii.

Jednak wszystko zaczęło się dużo wcześniej w największej irackiej prowincji Anbar na południowym zachodzie kraju. W ostatnich dniach grudnia 2013 r. przeciwne zdominowanemu przez szyitów rządowi premiera Nuriego al-Malikiego plemiona sunnickie zawiązały Radę Rewolucyjną Plemion z Anbar i rozpoczęły protesty w dwóch głównych miastach prowincji - Ramadi (około 110 km od Bagdadu) i Faludży (około 70 km od stolicy). Doszło do starć z siłami bezpieczeństwa, w których zginęło kilkanaście osób.

Aby uspokoić nastroje, premier Iraku Nuri al-Maliki zdecydował się na wycofanie wojsk z obu miast. Sytuację natychmiast wykorzystali dżihadyści z organizacji Państwo Islamskie Iraku Iraku i Lewantu (ISIL), którzy przypuścili atak na Ramadi i Faludżę. W drugim z miast ISIL uwolniło około 100 więźniów i skradło broń.

W kolejnych dniach na zajętych terenach rebelianci ustanowili islamistyczny reżim prawny, który m.in. zabraniał kobietom robić zakupy na targowiskach, a mężczyznom nosić zachodnie ubrania i golić bród. A to był dopiero początek ofensywy i okrutnych mordów, które dżihadyści rozpoczęli na podbitych ziemiach.

Siły rządowe rozpoczęły wielotygodniowe walki z fanatykami w prowincji Anbar, ci jednak zajmowali kolejne miasta i umacniali się w prowincji. Sukcesy militarne w tej części kraju zachęciły islamistów do rozpoczęcia w maju kampanii w północnych regionach Iraku m.in. w prowincji Niniwa.

Po zuchwałym zajęciu Mosulu, proklamowaniu "kalifatu" i wyjściu na jaw okrucieństw, których dopuszczali się dżihadyści wobec ludności na podbitych terenach, świat wypowiedział wojnę Państwu Islamskiemu. Międzynarodowa koalicja ze Stanami Zjednoczonymi na czele rozpoczęła naloty na pozycje radykałów. Do Iraku wysyłane jest także wsparcie humanitarne i militarne dla sił irackich. O wiele strategicznych miast toczą się zacięte walki. Oto najważniejsze z miejsc, o które toczy się wojna z dżihadem.

Ramadi (kontrolowane przez Państwo Islamskie) Ramadi było jednym z dwóch miast, od których rozpoczęła się wojna z dżihadystami w Iraku. W pobliżu tej położonej nad Eufratem stolicy prowincji (muhafazy) Anbar znajduje się pierwsza i jednocześnie najdłuższa autostrada w Iraku. Liczy ona 1200 km i wiedzie od miasta Umm Kasr w prowincji Basra w południowym Iraku do Rutby w muhafazie Anbar, a dalej biegnie do Syrii i Jordanii. W samym mieście znajduje się też ważny węzeł kolejowy.

W styczniu 2014 roku kontrolę nad miastem przejęli dżihadyści, jednak w wyniku kontrataku w lutym 2014 siłom rządowym udało się odbić większą część miasta. W marcu wojsko przejęło kontrolę nad całym miastem. Islamiści jednak nie poddawali się i przeprowadzili kolejny szturm przejmując w październiku około 60 proc. Ramadi. Od tamtej pory o miasto trwały nieprzerwane walki. W połowie kwietnia dowódcy obrony miasta apelowali o wsparcie. 15 maja dżihadyści ogłosili, że zajęli miasto. Ramadi było największym miastem w tej części Iraku będącym w rękach sił rządowych.

Faludża (kontrolowana przez Państwo Islamskie)

Faludża to miasto symboliczne. W 2004 r. miały tu miejsce dwie najbardziej krwawe bitwy podczas amerykańskiej inwazji na Irak. Wojska międzynarodowej koalicji przez kilka miesięcy oblegały ten bastion ekstremistów z Al-Kaidy. Były to największe bitwy, jakie stoczyli Amerykanie od czasów wojny w Wietnamie.

Siły rządowe Iraku utraciły kontrolę nad tym 350 tys. miastem w styczniu 2014 roku. Od tamtej pory stara się odzyskać władzę nad Faludżą. Od sierpnia na miasto przeprowadzane są naloty. We wrześniu ruszyła ofensywa mająca wyzwolić miasta prowincji Anbar, która jednak nie przyniosła zamierzonych rezultatów. Położone w pobliżu autostrady nr 1 miasto pozostaje pod kontrolą dżihadystów i stanowi doskonały ośrodek wypadowy do ataków położonego na przedmieściach Bagdadu miasta Abu Ghraib. To kolejne symboliczne miejsce - znajduje się tam słynne więzienie, gdzie stracono Saddama Husajna, a Amerykanie stosowali brutalne tortury.

Mosul (kontrolowany przez Państwo Islamskie)

Dwumilionowy Mosul został zajęty przez Państwo Islamskie w pierwszych dniach czerwca 2014 roku. Był to początek północnej ofensywy dżihadystów. 9 czerwca 2. Dywizja Piechoty i 3. Dywizja Zmotoryzowana armii Iraku uciekły z miasta, zostawiając je na pastwę dżihadystów. W Mosulu doszło do dziesiątek mordów i wygnania mniejszości religijnych. Niszczono także starożytne zabytki, w tym grobowiec biblijnego proroka Jonasza.

To jedno z najbogatszych i rozwiniętych gospodarczo miast Iraku. To także drugie po Faludży najważniejsze centrum sunnickie w państwie.

Spektakularne zajęcie miasta miało duży wpływ na ogłoszenie pod koniec czerwca powstania na terenach Iraku i Syrii "kalifatu" Państwa Islamskiego, które na krótko przejęło kontrolę także nad położoną kilkadziesiąt kilometrów na północ od miasta tamą Mosul. 7 sierpnia 2014 roku peszmergowie (bojownicy kurdyjscy) wycofali się z jej okolic po serii potyczek.

Przedstawiciele amerykańskich władz ostrzegali, że zniszczenie zapory może spowodować 20-metrową falę, która zniszczy wiele okolicznych wiosek i spowoduje problemy z dostawami wody w regionie. 16 sierpnia rozpoczęły się naloty międzynarodowej koalicji i kontrofensywa sił kurdyjsko-irackich, która zakończyła się odbiciem tamy z rąk Państwa Islamskiego.

Bagdad (Kontrolowany przez siły rządowe)

Zajęcie stolicy przez dżihadystów byłoby naturalną śmiercią Iraku. Ponadto byłoby oczywistym casus belli państw Półwyspu Arabskiego i sił międzynarodowych do interwencji nad Eufratem i Tygrysem. Bagdad stanowi główny ośrodek polityczny, militarny i ekonomiczny Iraku jego zajęcie oznaczałoby przejęciem kontroli przez dżihadystów nad całym państwem.

Kirkuk (kontrolowany przez siły kurdyjskie)

Po powstaniu "kalifatu" to Kurdowie stanęli w obliczu zagrożenia i jako pierwsi stawili czoła Państwu Islamskiemu (wtedy ISIL). Siły kurdyjskie zajęły Kirkuk w czerwcu 2014 roku, kiedy rozpoczęła się północna ofensywa Państwa Islamskiego Iraku i Lewantu. Powodem było, jak twierdzą, nie dopuszczenie do zajęcia miasta przez dżihadystów

Ponad 800-tysięczny Kirkuk to ważny ośrodek administracyjny północnego Iraku. Kurdowie określają go mianem swojej kulturowej stolicy. Na przekór im ministerstwo kultury Iraku nadało mu tytuł "Stolicy irackiej kultury 2010 roku".

W okolicy miasta znajdują się liczne pola naftowe kontrolowane przez peszmergów zapewniające 400 tys. baryłek ropy dziennie. Uniezależnia to Kurdów od dostaw ropy z południa, których i tak nie dostawali od dawna, bo premier Maliki oskarżył ich o spiskowanie z sunnickimi terrorystami. Irbil/Hawler (kontrolowany przez siły kurdyjskie)

Stolica irackiego Kurdystanu. Jedno z najstarszych miast na Ziemi, zamieszkane nieprzerwanie od ponad 8 tys. lat. 1,5-milionowy Irbil z własnym lotniskiem stanowi centralny ośrodek administracyjny Kurdyjskiego Okręgu Autonomicznego.

Prezydent Kurdystanu Masud Barzani zapowiedział, że chce w przyszłości przeprowadzić referendum niepodległościowe. Gdyby Kurdowie zdecydowali się na ogłoszenie niepodległości od Iraku doprowadziłoby to do faktycznego rozpadu państwa. 60 proc. ludności tego kraju to szyici, w przypadku secesji Kurdystanu procent ludności szyickiej w państwie jeszcze wzrośnie, co może doprowadzić do tego, że sunnicka ludność zdecyduje się na poparcie kalifatu, a w afekcie do rzeczywistego rozpadu Iraku.

Hadisa (kontrolowana przez siły rządowe)

Miasto leży nad sztucznie utworzonym jeziorem na Eufracie. Mieści się tutaj druga największa w kraju tama i elektrownia wodna - Tama Hadisa. Działa ona od 1987 roku. Jej ewentualne zniszczenie wywołałoby poważne problemy z dostawami energii elektrycznej. Od września 2014 roku dżihadyści próbowali zająć miasto i tamę, ale kilka tysięcy żołnierzy sił rządowych odparło natarcie przy wsparciu ataków z powietrza koalicji międzynarodowej.

Bajdżi (część miasta kontrolowana przez siły rządowe, część jest rękach Państwa Islamskiego)

W położonym w północnym Iraku mieście znajduje się największa w kraju rafineria. Przed zamknięciem w czerwcu ubiegłego roku produkowała ona 200-300 tys. baryłek ropy naftowej dziennie. Dla porównania - dzienne zużycie ropy w Iraku to około 500-700 tys. baryłek.

Dżihadyści przejęli kontrolę nad miastem w czerwcu ubiegłego roku, ale nie udało im się przejąć kontroli nad samą rafinerią. Była oblegana przez kilka miesięcy. W listopadzie siły rządowe przypuściły szturm na miasto odbijając je z rąk dżihadystów. Po odbiciu Bajdżi rozpoczęto budowanie umocnień wokół rafinerii. W kwietniu 2015 roku ruszyła kolejna ofensywa dżihadystów na strategiczne miasto. Udało im się przejąć kilka dzielnic.

Nie jest jasne, w czyich rękach znajduje się obecnie rafineria. Irackie władze informowały oficjalnie, że jest ona oblężona przez siły dżihadystów, ale wewnątrz jej znajduje się około 300 irackich żołnierzy. 21 maja Bagdad przekazał, że udało się przebić oblężenie i wyzwolić żołnierzy. Trwają walki o przejęcie kontroli nad rafinerią.

Damaszek (kontrolowany przez siły rządowe, Państwo Islamskie na przedmieściach)

Wojna domowa w Syrii przeciwko prezydentowi Baszarowi al-Asadowi to najgorętsze i najkrwawsze z ogniw tzw. arabskiej wiosny. Według ONZ, trwająca od marca 2011 roku bratobójcza walka pochłonęła, według badań 220 tys. ofiar. Wśród sił walczących przeciwko Asadowi byli także dżihadyści z Państwa Islamskiego Iraku i Lewantu. Stali oni ramię w ramię z rebeliantami, jednak tak naprawdę czekali tylko na dogodną okazję do proklamowania kalifatu. W Syrii zdecydowali się na konkretne ruchy w kwietniu 2014 roku.

Mimo sukcesów dżihadystów w Syrii Damaszek w czasie trwania wojny domowej wydawał się być umiarkowanie bezpiecznym miejscem. Jednak 1 kwietnia 2015 roku dżihadyści weszli do obozu Jarmuk oddalonego 8 km od centrum stolicy Syrii. Znajdowało się w nim 18 tys. osób. Obóz utworzono dla palestyńskich uchodźców po wojnie izraelsko-arabskiej z 1948 roku; w połowie 2012 roku stał się sceną zaciętych walk, gdy przeniknęli do niego antyasadowscy rebelianci.

Nie wiadomo do końca, co wydarzyło się w obozie. Państwo Islamskie szumnie zapowiadało w internecie, że "rycerze dżihadu" przynieśli do Jarmuku żywność. Ich obecność tak blisko samej stolicy stanowi zagrożenie dla całego państwa. Upadek Damaszku i prezydenta Baszara al-Asada oznaczałby dominację IS nad całą Syrią i stopniowe zwalczanie podzielonych rebeliantów przez skonsolidowanych i rozochoconych zajęciem stolicy islamistów.

Rakka (kontrolowana przez Państwo Islamskie, stolica kalifatu)

Stolica kalifatu Państwa Islamskiego. Miasto zostało zdobyte w marcu 2013 roku przez rebeliantów chcących obalić prezydenta Asada. Armia syryjska nie odpuszczała jednak i ruszyła z kontrofensywą. Wielu mieszkańców miasta po pierwszej euforii ze zdobycia miasta przez rebeliantów było zmuszonych do ucieczki. Opozycji udało się utrzymać Rakkę, ale szybko kontrolę nad miastem przejęły islamistyczne organizacje Front al-Nusra, Ahnar asz-Szam i ISIL.

Kolejnym etapem walk w Rakce była rywalizacja między dżihadystycznymi frakcjami zakończona w styczniu 2014 roku zwycięstwem Państwa Islamskiego Iraku i Lewantu. 29 czerwca dżihadyści ogłosili powstanie kalifatu ze stolicą w Rakce.

W mieście wprowadzono prawo szariatu i w barbarzyński sposób mordowano dziesiątki ludzi. Ścięcia głów, ucinanie rąk, ukamienowania, ukrzyżowania są na porządku dziennym.

Hims (kontrolowane przez siły rządowe)

Hims bywa nazywane stolicą rebeliantów. To trzecie co do wielkości miasto w Syrii (po Damaszku i Aleppo) jest bardzo podzielone pod względem struktury etnicznej - zamieszkują ją sunnici, alawici (wyznawcy odłamu szyizmu) i chrześcijanie. Przez miesiące było twierdzą syryjskich rebeliantów, ale ostatecznie wróciło w ręce wojsk wiernych Asadowi. Na mocy osiągniętego na początku maja 2014 roku zawieszenia broni ostatni rebelianci wycofali się z bronionego do końca Starego Miasta.

Aleppo (część miasta kontrolowana przez wojska syryjskie, część przez siły powstańców)

Największe miasto Syrii (około 2 mln mieszkańców) to bardzo ważny węzeł komunikacyjny - krzyżują się tu szlaki drogowe i kolejowe. To także ważny ośrodek gospodarczy. Od lipca 2012 roku o miasto toczą się zacięte walki między armią syryjską, a wojskami opozycji. Rebelianci kontrolujący część wschodnich dzielnic miasta są otoczeni z trzech stron. W ich rękach znajdują się także północno-zachodnie dzielnice Haritan i Kafr Hamra, dające opozycjonistom możliwość odwrotu. Międzynarodowe lotnisko położone na południowym wschodzie Aleppo pozostaje w rękach syryjskiego wojska, jednak od wschodu w ich stronę już napierają dżihadyści z Państwa Islamskiego. Bitwa o tę zasobną metropolię w najbliższych miesiącach będzie decydować o losach całej wojny domowej w Syrii. Jeśli rebelianci poddadzą Aleppo, stracą najważniejszy bastion i praktycznie zostaną spacyfikowani przez syryjską armię. Przejęcie miasta przez dżihadystów otworzy im drogę na Hims i przejęcie kontroli nad całą północną Syrią.

Kobane/Ajn al-Arab (kontrolowane przez siły kurdyjskie)

60-tysięczne strategiczne miasto graniczne między Syrią i Turcją stanowiło doskonały przyczółek dla próby przeciągnięcia dżihadu do Turcji. Jego zajęcie oznaczałoby przejęcie kontroli nad większością granicy syryjsko-tureckiej przez Państwo Islamskie. Miasto zostało ocalone dzięki interwencji peszmergów z Iraku, którzy w listopadzie 2014 roku zostali wpuszczeni do Syrii od strony Turcji. Liczący 155 ludzi oddział okazał się niesamowicie skuteczny w walce z dżihadystami. Wspólnie z miejscowymi jednostkami kurdyjskimi wyparli dżihadystów z 322 miejscowości, aż po granicę z sąsiednią prowincją Al-Rakka.

Kobane urosło do symbolu oporu nieustępliwych wobec dżihadystów Kurdów w konfrontacji z Państwem Islamskim. Do tej pory stanowi największą porażkę IS.

Dajr az-Zaur (kontrolowane przez siły rządowe, część miasta w rękach IS)

Miasto posiada własne lotnisko i stanowi ważnym węzeł komunikacyjny łączący Damaszek z Bagdadem. W mieście znajduje się strategiczna baza lotnictwa rządowego. Od wielu miesięcy żołnierze broniący miasta są otoczeniu przez dżihadystów i siły rebeliantów. IS kontroluje już wschodnią część miasta. To główny ośrodek kontrolowany przez siły rządowe w tej części kraju. Większość prowincji o tej samej nazwie jest zajęta przez dżihadystów z Państwa Islamskiego. Znajduje się tu kilka ważnych pól naftowych. Część z nich jest w rękach IS.

Libia przez dekady rządzona była przez pułkownika Muammara Kaddafiego, a jego upadek w 2011 roku doprowadził do głębokiej destabilizacji politycznej w kraju. W 2014 roku rozwiązano dotychczasowy parlament Libii. Zastąpiła go Izba Reprezentantów, która przeniosła się do Tobruku na wschodzie kraju, po utraceniu kontroli nad stolicą. W Trypolisie funkcjonuje drugi parlament - nieuznawany na arenie międzynarodowej, kierowany przez islamistów Powszechny Kongres Narodowy.

Wewnętrzna destabilizacja kraju została wykorzystana przez radykałów. W październiku 2014 roku Państwo Islamskie przejęło kontrolę nad dużą częścią nadmorskiego miasta Darna (Derna) w Cyrenajce na wschodzie kraju. To jedno z miast, gdzie panują najbardziej radykalne nastroje. W 2007 roku Amerykanie weszli w posiadanie listy 112 zagranicznych terrorystów walczących przeciwko nim w Iraku - 52 pochodziło właśnie z Darny. W marcu br. rząd w Tobruku rozpoczął kontrofensywę w celu wyparcia dżihadystów z miasta. Szacuje się, że w Darnie przebywa ponad 1 tys. bojowników.

Na celowniku dżihadystów jest także Syrta, położona mniej więcej w połowie drogi między dwoma największymi miastami Libii - Trypolisem i Bengazi . Rodzinne miasto Muammara Kaddafiego jest ważnym portem naftowym. Mieszka w nim około 130 tys. ludzi. Znajduje się na terenie kontrolowanym przez dżihadystyczną organizację Ansar al-Sharia (ALS, Partyzanci Prawa Islamskiego - red.) dążącej do wprowadzenia prawa szariatu na terenie Libii.

Syrta stanowi doskonały punkt wypadowy do próby przejęcia kontroli czy to nad Misratą czy Bengazi – stolicą rewolucji 2011 roku. Przejęcie któregokolwiek z tych miast daje możliwość ataku na dwie stolice Libii – Trypolis i Tobruk, a co za tym idzie zapewnia kontrolę nad całym państwem i może doprowadzić do destabilizacji oraz kontroli dżihadystów nad całą Afryką Północną.

Libia historycznie podzielona jest na trzy regiony: Trypolitanię, Cyrenajkę i Fazzan, czyli pustynię. Kluczową rolę odgrywają dwie pierwsze prowincje ze stolicami w Trypolis i Tobruku. Fazzan opiera się na sieci oaz zamieszkałych przez ludy pustyni m.in. Tuaregów, którzy poprą tego kto będzie dla nich wygodny i kto zapłaci więcej. Było tak w czasie wojny domowej w Libii, kiedy mieszkańcy pustyni lawirowali między siłami Kaddafiego a rebeliantami, zależnie od tego, kto akurat zajął ich osadę.

W regionie aktywna pozostaje Al-Kaida Islamskiego Maghrebu działająca w południowej części Algierii, południowym Maroko i Saharze Zachodniej. Wciąż groźna, mimo zakrojonej na szeroką skalę kontrofensywy nigeryjskich władz pozostaje także Boko Haram. Organizacja, która przysięgła wierność Państwu Islamskiemu, działa w Nigerii, Nigrze i Czadzie, skoncentrowaną głównie w okolicach jeziora Czad. Przejęcie kontroli nad ogarniętą chaosem Libią otwiera możliwość na przerzucenie dżihadu do kolejnych krajów północnej Afryki i stanowi gigantyczne zagrożenie dla państw Zachodu.

Autor: Jakub Kłoszewski\mtom / Źródło: tvn24.pl