Przypominamy tekst, który pierwotnie ukazał się w grudniu 2020 roku.

W piątek minęło 50 dni od wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie dopuszczalności aborcji. 50 dni gorących dyskusji i niemal codziennych wielotysięcznych ulicznych protestów w całym kraju. Na kompromis w tej sprawie nie ma szans.

Maciej Kluczka z TVN24 pyta dr hab. Barbarę Namysłowską-Gabrysiak z Katedry Prawa Karnego Porównawczego Uniwersytetu Warszawskiego o znaczenia pojęć, którymi się w tej debacie posługujemy i o to, jak prawo rozwiązuje konflikt dwóch równorzędnych wartości.

Maciej Kluczka: Czy prawo karne w systemach prawnych państw demokratycznych jest w stanie skutecznie i kompleksowo ująć graniczne sytuacje, takie jak poczęcie dziecka, jego rozwój w fazie prenatalnej oraz odchodzenie, moment śmierci? I czy to samo prawo radzi sobie w sytuacjach, gdy dochodzi do konfliktu dwóch równorzędnych wartości: życia dwóch osób?

Dr hab. Barbara Namysłowska-Gabrysiak: System prawny każdego państwa demokratycznego, w tym regulacje prawa karnego, co do zasady powinny uwzględniać "graniczne sytuacje" w ramach funkcjonowania ludzi w społeczeństwie. Dla ich określenia odwołują się do wiedzy pozaprawnej, w tym przypadku medycznej. Przede wszystkim jednak te regulacje powinny uwzględniać podstawowe prawa człowieka i wolności obywatelskie. Nie zawsze też to prawo karne musi być tym instrumentem, który powinien być wykorzystany do wprowadzenia ochrony danego dobra prawnego.

Cechą prawa karnego jest subsydiarność. To znaczy, że prawo karne wkracza w relacje społeczne w celu ochrony danego dobra w ostateczności, gdy inne dziedziny prawa, na przykład prawo cywilne, są niewystarczające. Można więc powiedzieć, że prawo karne jest takim ostatecznym instrumentem regulacji ochrony dóbr prawnych.

Odpowiadając na drugie pytanie, wskazać należy, że często w systemach prawa dochodzi do konfliktu, kolizji dóbr, wartości, interesów. Państwo, które funkcjonuje w ramach danego systemu prawnego - krajowego i międzynarodowego - ma obowiązek polegający na takim uchwalaniu regulacji prawnych, aby, biorąc pod uwagę konflikt wartości czy dóbr oraz hierarchię wartości, dbać o ich ochronę w proporcjonalny i konieczny w danej sytuacji sposób.