Wielki Piątek w Kościele katolickim to upamiętnienie męki Pańskiej i śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu. W tym dniu w kościołach jedyny raz w roku nie ma mszy świętej - ale odbywa się specjalne nabożeństwo. Tegoroczne święta będą inne niż dotąd także z innych względów. Kościół zwraca się do wiernych między innymi o modlitwę za chorych i zakażonych koronawirusem.
W tym roku ze względu na epidemię COVID-19 udział w tej liturgii ma być ograniczony do pięciu osób. Nie odbędzie się również droga krzyżowa ulicami Warszawy.
Adoracja krzyża i groby pańskie w świątyniach
Centrum liturgii wielkopiątkowej jest uroczysta adoracja krzyża - adoracja Syna Bożego. Nie będzie jej towarzyszyło ucałowanie krzyża, tylko przyklęknięcie przed nim lub skłonienie głowy.
Co roku w kościołach katolickich były przygotowywane groby pańskie, które odwiedzały tłumy wiernych. W tym roku groby będą skromniejsze, a adoracja przy nich będzie możliwa tylko w Wielką Sobotę z zachowaniem przepisu, że maksymalnie pięć osób jednorazowo może przebywać w kościele. Nie odprawia się w tym dniu mszy świętej, jedynie po południu celebrowane jest nabożeństwo, podczas którego śpiewa się pieśni o Krzyżu i tajemnicy Komunii Świętej. Czytane są także odpowiednie fragmenty Pisma Świętego.
Nabożeństwo wielkopiątkowe rozpoczyna się liturgią słowa, w której naczelne miejsce zajmują fragmenty Ewangelii według świętego Jana. W tym dniu wierni koncentrują się na rozważaniu biblijnego opisu męki Pańskiej i śmierci Chrystusa na krzyżu, a następnie na adoracji i uczczeniu Krzyża Świętego.
W uroczystej modlitwie powszechnej Kościół w tym dniu pamięta o wszystkich. W sposób szczególny wierni modlić się będą za zmarłych na koronawirusa, za całą służbę zdrowia, która walczy z epidemią, za zakażonych i ich rodziny. Modlić się będą również o zachowanie pokoju na świecie, za starszych braci w wierze i za rządzących państwami. Wielki Piątek jest dniem skupienia, powagi, wzmożonej pobożności i gorliwych praktyk religijnych. Jest także dniem ścisłego postu. Zgodnie z zaleceniami Kościoła należy zrezygnować w tym dniu nie tylko z jedzenia potraw mięsnych, ale również zachować post co do ilości spożywanych pokarmów: tylko raz w ciągu dnia można zjeść do syta.
Niektóre bardzo pobożne osoby przez cały ten dzień dobrowolnie wstrzymują się od jedzenia i picia lub piją tylko wodę i spożywają trochę suchego chleba.
Historia Wielkiego Piątku - od Jerozolimy do patriotycznych tradycji
Pierwsze liturgiczne obchody Wielkiego Piątku odbyły się w starożytnej Jerozolimie. Wierni gromadzili się przed wschodem słońca przed kolumną biczowania, a później przy grobie, aby adorować drzewo krzyża.
W odniesieniu do Rzymu pierwsze opisy celebracji Wielkiego Piątku pochodzą z VII wieku. Pierwszy typ liturgii sprawowany był przez papieża w kościele Świętego Jana Jerozolimskiego i obejmował odczytanie opisu męki Pańskiej według świętego Jana, modlitwę i procesję z relikwiami krzyża. Drugi typ liturgii był sprawowany w licznych kościołach prezbiterialnych, obejmował lekturę Pisma, adorację krzyża i komunię święta, konsekrowaną wcześniej. Ten typ liturgii upowszechnił się w średniowieczu w całej Europie. W późniejszych wiekach upowszechniło się przenoszenie Najświętszego Sakramentu do grobu Pańskiego.
W XIX wieku na terenach dawnej Rzeczypospolitej groby Pańskie w kościołach zaczęły nabierać także patriotycznego wymiaru.
Święta w czasach pandemii - jak włączyć się w obchody?
W specjalnym komunikacie przekazanym przez biuro prasowe KEP czytamy, że biskupi zwracają uwagę na konieczność przestrzegania w tym roku rygorów sanitarnych dla dobra wspólnego. "Kościół katolicki od początku epidemii stosuje się do wszystkich ograniczeń sanitarnych, wprowadzanych przez władze państwowe. Biskupi zwracają uwagę na konieczność przestrzegania tych rygorów dla dobra wspólnego, także w czasie Triduum Paschalnego i Świąt Wielkanocnych" - podkreślił rzecznik Konferencji Episkopatu Polski ksiądz Paweł Rytel-Andrianik.
Ksiądz Rytel-Andrianik zaznaczył, że od dnia ogłoszenia państwowych ograniczeń sanitarnych przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski arcybiskup Stanisław Gądecki zalecił, by w mszach, liturgiach i nabożeństwach uczestniczyło do pięciu osób, nie wliczając w to w celebransów. Dodał, że dekrety w tej sprawie wydali biskupi diecezjalni. Przypomniał, że udzielone zostały dyspensy od uczestnictwa w niedzielnych i świątecznych mszach.
- Pomimo obowiązujących rygorów księża biskupi proszą, by epidemia nie zabrała nam Triduum Paschalnego i Wielkanocy. Zachęcają do łączenia się ze wspólnotą Kościoła poprzez transmisje mszy świętych i nabożeństw w środkach społecznego przekazu. To czas, w którym szczególnie modlimy się w naszych domach, jeszcze bardziej odkrywając znaczenie liturgii domowej w naszych rodzinach. W internecie możemy znaleźć wiele propozycji na duchowe przeżycie tych dni - powiedział rzecznik Episkopatu.
Zaapelował również, by dostosować się do zaleceń służb sanitarnych i w czasie Wielkanocy zrezygnować z zwyczajowych odwiedzin oraz spotkań z rodzinami i znajomymi. - Pozostając w naszych domach, dajemy wyraz chrześcijańskiej miłości bliźniego i troski o innych - dodał.
Ksiądz Rytel-Andrianik zachęcił też do udziału w nowych inicjatywach, które podczas Triduum Paschalnego i w czasie Wielkanocy będą prowadzone w mediach społecznościowych.
Rzecznik episkopatu poinformował też, że wielkanocne inicjatywy będą prowadzone w mediach społecznościowych także w Wielki Piątek i Wielką Sobotę. - W dniu, w którym wspominamy oraz rozważamy mękę i śmierć za nas Jezusa Chrystusa, zamieszczajmy zdjęcia krzyży, które mamy w domach z hasztagiem #Krzyz i cytatami z Pisma Świętego. Ustawmy krzyż w centralnym miejscu naszego domu, tak by w Wielki Piątek był szczególnie widoczny. Podczas modlitwy i adoracji przy krzyżu możemy zapalić świecę - powiedział.
Modlitwa w domu w intencji zakażonych
W informacji przekazanej przez biuro prasowe Episkopatu Polski sekretarz generalny KEP biskup Artur Miziński przypomniał z kolei, że katolicy są zobowiązani w Wielki Piątek do przestrzegania postu ścisłego, czyli do wstrzemięźliwości od pokarmów mięsnych (osoby od 14 lat) i spożycia dwóch lekkich posiłków i jednego do syta (osoby od 18 do 60 lat). Nie dotyczy to chorych.
"W poście wielkopiątkowym nie chodzi wyłącznie o samo powstrzymywanie się od jedzenia, ma on o wiele głębszy wymiar, który kieruje naszą uwagę na mękę Jezusa, wzywa do kontemplacji i modlitwy. W tym roku możemy ofiarować nasz post w intencji ustania pandemii i jak najszybszej możliwości uczestnictwa w liturgii w kościołach" - zaznaczył sekretarz KEP.
Dodał, że szczególne modlitwy mają być kierowane w intencji wszystkich chorych, cierpiących i zmarłych w wyniku zakażenia koronawirusem.
"Wielu z nas zadaje sobie pytanie o przyczyny i sens obecnej sytuacji. Odpowiedzią jest Krzyż Chrystusa, spójrzmy na niego z wiarą i nadzieją, gdyż śmierć oraz cierpienie nie jest ostatnim słowem Boga, ponieważ na końcu jest zwycięstwo i radość zmartwychwstania" - podkreślił biskup Miziński.
Zwrócił jednocześnie uwagę, że tegoroczny Wielki Piątek jest inny od wszystkich poprzednich, ponieważ zdecydowana większość wiernych nie może uczestniczyć w liturgiach męki Pańskiej, przyjąć komunii świętej i uroczyście adorować krzyża w świątyniach.
"Nie oznacza to, że jesteśmy odłączeni od wspólnoty Kościoła, który przychodzi do naszych domów. Zapraszam do łączenia się ze wspólnotą Kościoła w wielkopiątkowych liturgiach poprzez transmisje telewizyjne, radiowe i internetowe z polskich kościołów. Ustawmy krzyż na centralnym miejscu w naszych domach tak, by był on dla wszystkich widoczny. Przez cały dzień możemy zatrzymywać się przy krzyżu i adorować go, modląc się. Pomyślmy w tym czasie o naszym życiowym krzyżu i prośmy Boga, by nas wspomagał" - powiedział sekretarz Konferencji Episkopatu Polski.
Zachęcił też osoby, które nie mogą w czasie epidemii przystąpić do sakramentu spowiedzi, do wzbudzenia w Wielki Piątek żalu doskonałego, czyli szczerego uświadomienia sobie swoich grzechów, żałowania za nie, postanowienia poprawy i wyznania ich podczas spowiedzi w pierwszym możliwym momencie.
Źródło: PAP
Źródło zdjęcia głównego: Wikipedia/Juan M. Romero/(CC BY-SA 4.0)