"Pamiętamy literatów, polityków, celebrytów z kina, ale II Rzeczpospolita była chłopska"

[object Object]
"Sto lat Niepodległości" o polskim społeczeństwietvn24
wideo 2/22

Polska nigdy nie była krajem jednonarodowym, jednoetnicznym. Zawsze była złożona z wielu etni, który ze sobą współżyły - zaznaczał historyk i demograf historyczny profesor Krzysztof Zamorski. Wraz z reporterką TVN24 Brygidą Grysiak w kolejnej części cyklu "Sto lat Niepodległości" przedstawił zmiany, jakie polskie społeczeństwo przeszło od 1918 roku. W drugiej części programu o II Rzeczpospolitej opowiadał również profesor Tomasz Nałęcz.

- Kraków to fantastyczny przykład zmian. W przeciwieństwie do Warszawy jest miastem szczęśliwym. Nie zniszczyła go ani I, ani II wojna światowa. Kraków przetrwał - podkreślał profesor Zamorski, dodając jednak, że Kraków "nigdy nie był taki piękne jak teraz". - Te śliczne, kolorowe kamienice były brudne i szare - mówił.

Trzy czwarte ludności II Rzeczpospolitej mieszkało jednak na wsi, bo najliczniejszą grupą społeczną stanowili wtedy chłopi. Zupełnie różni, co oczywiste, od tych dzisiejszych. - 100 lat temu koń ciągnął pług albo bronę, natomiast dzisiaj wjeżdża tu traktor z GPS-em, a opylanie roślin odbywa się za pomocą drona. Rolnik został producentem zbóż, stał się bauerem, farmerem - podkreślał Zamorski.

Po chłopach najwięcej było w Polsce robotników, którym niskie zarobki ledwo pozwalały na wyżywienie rodziny. Lepiej żyło się inteligencji i przedstawicielom drobnomieszczaństwa. To ostatnie, jak mówi Zamorski, było zdominowane przez ludność żydowską. - Byli to właściciele drobnych sklepików, zakładów produkcyjnych, zakładów rzemieślniczych - tłumaczył historyk.

W najlepszej sytuacji znajdowali się ziemianie i burżuazja.

"Powstaje państwo jednonarodowe"

II wojna światowa doprowadziła do totalnego wyniszczenia Żydów i ogromnych zmian w polskim społeczeństwie. Żydzi stanowili około 50 procent polskiej warstwy bogatej burżuazji i ponad 50 procent drobnomieszczaństwa. Ta warstwa niknie, nikną Żydzi. Nie ma ich.

Po wojnie zmieniły się granice, nastał czas wielkich migracji. - Powstaje państwo jednonarodowe, coś dziwnego w dziejach państwa polskiego. Coś, czego nigdy wcześniej nie doświadczyliśmy. Coś, co nigdy nie istniało - podkreślił Zamorski.

Władze Polski Ludowej zredukowało społeczeństwo do dwóch klas społecznych: robotników i rolników, które stanowiły razem 90 procent ludności. Symbolem klasy robotniczej stało się nowo powstałe - obok Krakowa - miasto Nowa Huta, "symbol nowej klasy". - To jest miasto, które miało ukształtować nowego człowieka. Takiego, który koniecznie musiał być robotnikiem - mówił historyk.

Rola radia

100 lat temu wraz z nową Polską rodziło się też radio. Wyobrażano sobie, że zmieni świat i sposób naszego funkcjonowania, pozwoli osiągnąć rzeczy dotąd niespotykane. Po II wojnie światowej, jak mówi Zamorski, "radio stało się podstawowym narzędziem walki ideowej, propagandowej". Do tego dołączyła telewizja.

- Znane są przypadki, gdy gospodarze na wsiach wkładali garnitur, koszulę i krawat na "Dziennik Telewizyjny", bo przecież człowiek po drugiej stronie też jest dobrze ubrany - dodawał historyk.

Nowa rzeczywistość

1989 rok, obalenie komunizmu, demokracja i kapitalizm to otwarte granice i wolny rynek. Pod wpływem tych zmian zmienia się też polskie społeczeństwo.

- Mamy w procesie transformacji do czynienia z ciekawym pytaniem. Czy jest sens patrzeć na struktury społeczne tak, jak patrzyliśmy na nie w okresie międzywojennym i powojennym? Czy nie byłoby sensowniejszym, że nasze społeczeństwo dzieli się według klasycznego, amerykańskiego podziału, czyli: klasa wyższa, klasa średnia i klasa niższa? - zastanawiał się Zamorski.

Społeczeństwo chłopskie

O społeczeństwie Polski w okresie międzywojennym mówił w drugiej części programu profesor Tomasz Nałęcz, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego. Wyjaśniał, że sukces 1918 roku - czyli odzyskanie polskiej niepodległości - był możliwy przede wszystkim dzięki korzystnej dla Polaków sytuacji międzynarodowej, w szczególności, dzięki dużemu poparciu Stanów Zjednoczonych. Jego zdaniem nie można również pominąć przemian społecznych, jakie zaszły na ziemiach polskich w ciągu ponad pięciu dekad od powstania styczniowego.

Nałęcz zwrócił uwagę, że o świadomości narodowej Polaków po pierwszej wojnie światowej dużo można dowiedzieć się z dorobku badawczego profesora Tadeusza Łepkowskiego z II połowy XX wieku. Nałęcz przypomniał, że Łepkowski szacował, iż w latach 70. XIX wieku zaledwie 30-40 procent mieszkańców polskich ziem identyfikowało się z polskością.

- Reszta była bierna - podkreślił historyk.

Wytłumaczył, że kilkadziesiąt lat później - jakie dzieliły powstanie styczniowe i odzyskanie niepodległości - udało się pozyskać dla wspólnoty narodowej te bierne masy. Jak zauważył, ci ludzie dochodzili do założenia, że normalnie można funkcjonować tylko we własnym kraju.

Nałęcz przypomniał, że funkcjonujące na ziemiach polskich ugrupowania polityczne, miały wspólny cel, jakim była wolna Polska. Dopiero we własnym kraju partie te mogły realizować bardzo różniące się od siebie programy polityczne.

Gdy już udało się wywalczyć wolną Polskę, wkrótce trzeba było jej znów bronić przed "nawałą bolszewicką". - Nieprzypadkowo, gdy w oczy tego państwa spojrzało śmiertelne zagrożenie w postaci nawały bolszewickiej w 1920, to premierem tego państwa został chłop - Wincenty Witos, a wicepremierem - socjalista. Nie żaden ziemianin, nie żaden przemysłowiec, menadżer, tylko chłop i socjalista, czyli przedstawiciele tych warstw społecznych, których poparcie mogło spowodować ten wysiłek obronienia niepodległości - wskazywał historyk.

Piętno zaborów

Profesor Nałęcz dodał, że już po tym, jak obroniono niepodległość, zaczęły się ostre starcia pomiędzy tymi ugrupowaniami w realizacji swoich interesów grupowych.

Przypomniał, że bardzo długo w działaniach politycznych widoczne było piętno zaborów. Zauważył, iż przez pięć lat trwała walka o reformę rolną, której chciały ugrupowania chłopskie, a której nie chcieli słyszeć ziemianie czy przedstawiciele wpływowej endecji.

- Pamiętamy literatów, polityków, znanych celebrytów z kina, ale tak naprawdę II Rzeczpospolita była społeczeństwem chłopskim. Dwie trzecie społeczeństwa utrzymywało się z rolnictwa - mówił.

- Dopóki funkcjonowała demokracja i chłopi decydowali o wyborze posłów i senatorów, to dążenia chłopskie musiały być - z pewnymi blokadami - realizowane. Realizacja reformy rolnej z 1925 roku umocniła pozycję chłopów i osłabiła pozycję ziemiaństwa, ale nikomu do głowy nie przyszło, żeby to ziemiaństwo wyeliminować - podkreślił historyk.

Według niego "o wiele większe przemiany struktury społecznej niż lata 1918-39 przyniosły te rewolucyjne przemiany narzucone polskiemu społeczeństwu po 1944 roku przez nowy, komunistyczny system".

"Założenie, że normalnie możemy funkcjonować tylko we własnym państwie"
"Założenie, że normalnie możemy funkcjonować tylko we własnym państwie"tvn24

"Piłsudski był obywatelem komendantem"

Zdaniem Nałęcza legenda o egalitaryzmie legionów Piłsudskiego jest jak najbardziej prawdziwa. Przypomniał, że to w tej formacji wprowadzono formułę zwracania się do przełożonego per obywatel. - Piłsudski był obywatelem komendantem, a nie panem komendantem - dodał.

- To była presja nie tyle nizin społecznych, co inteligencji. Ten "obywatel" jako tytuł, ta wolnościowa, równościowa atmosfera, przenoszona była z jednej strony z ruchu socjalistycznego - bo przecież Piłsudski, ludzie, którzy tworzyli ruch strzelecki, działali przez kilkanaście lat w Polskiej Partii Socjalistycznej - ale Piłsudski nie nawiązywał tyle do PPS, co do tradycji kościuszkowskiej - wskazywał Nałęcz.

Historyk przypomniał, że Polska u swoich początków w XX wieku była społecznie rozdarta pomiędzy popierających Piłsudskiego i zwolenników endecji.

Zmiany w polskim społeczeństwie od 1918 roku
Zmiany w polskim społeczeństwie od 1918 rokutvn24

Materiały z zasobu Narodowego Archiwum Cyfrowego www.nac.gov.pl

Autor: ads//now / Źródło: tvn24

Źródło zdjęcia głównego: tvn24/NAC

Raporty:
Pozostałe wiadomości

Donald Trump kończy swoją kampanię prezydencką wiecem w Michigan, który jest jednym ze stanów wahających się. Tymczasem niektóre jego wypowiedzi rodzą obawy, że w przypadku kiedy wynik wyborów okazałby się dla niego niekorzystny, może dążyć do jego podważenia. O takim scenariuszu pisze brytyjski "The Guardian".

Trump kończy kampanię i co dalej? Mówi o "bandzie nieuczciwych ludzi"

Trump kończy kampanię i co dalej? Mówi o "bandzie nieuczciwych ludzi"

Źródło:
TVN24, Fakty TVN, PAP

W poniedziałek doszło do awarii w przedsiębiorstwie chemicznym Anwil we Włocławku. Jak przekazała spółka, część pracowników została ewakuowana. "Nie ma zagrożenia dla mieszkańców miasta" - poinformowano w komunikacie zamieszczonym w mediach społecznościowych włocławskiego urzędu miasta.

Awaria w zakładach chemicznych. Ewakuowano część pracowników

Awaria w zakładach chemicznych. Ewakuowano część pracowników

Źródło:
tvn24.pl

- Antoni Macierewicz za każdym razem, jak jest u władzy, to powoduje jakiś skandal, który szkodzi Polsce - powiedział w "Faktach po Faktach" w TVN24 Radosław Sikorski, minister spraw zagranicznych. Dodał, że "trzeba przerwać ten chocholi taniec". Mówił też o wtorkowych wyborach prezydenckich w USA.

Sikorski o sprawie Macierewicza. "Trzeba przerwać ten chocholi taniec"

Sikorski o sprawie Macierewicza. "Trzeba przerwać ten chocholi taniec"

Źródło:
TVN24

Amerykańska policja podjęła szereg działań związanych z wyborami prezydenckimi. Przed budynkami rządowymi, w tym Białym Domem, pojawił się płot, a właściciele lokalnych biznesów zabezpieczają swój dobytek w obawie przed wybuchem zamieszek. Służby zapewniają jednak, że nie ma powodu do niepokoju.

Tak Waszyngton szykuje się na wybory

Tak Waszyngton szykuje się na wybory

Źródło:
PAP

O sile "zwykłych ludzi" i oddolnych inicjatyw, tempie kampanii i jej "ogromnych zaskoczeniach", specyfice walki o wyborców, ale także o motywacjach zwolenników Donalda Trumpa oraz o różnorodnej grupie republikańskich wyborców mówili w "Tak jest" reporterka "Faktów" TVN Arleta Zalewska oraz dziennikarz Radia 357 Michał Żakowski, którzy śledzą wyborczy wyścig w USA.

"Cisi wyborcy" mogą zdecydować. "Postawią krzyżyk zgodnie z własnym sumieniem"

"Cisi wyborcy" mogą zdecydować. "Postawią krzyżyk zgodnie z własnym sumieniem"

Źródło:
TVN24

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nam przepisami umożliwiającymi ponowne przeliczenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych emerytur i rent rodzinnych przyznanych w czerwcu w latach 2009-2019. Według zapowiedzi wniosek o przeliczenie świadczenia będzie można złożyć od 1 czerwca 2025 roku.

Ponowne przeliczenie stu tysięcy emerytur. Trzeba będzie złożyć wniosek

Ponowne przeliczenie stu tysięcy emerytur. Trzeba będzie złożyć wniosek

Źródło:
PAP

- W konstytucji jest jasny zapis, że wszyscy są równi wobec prawa, również Zbigniew Ziobro. Dlatego podjęliśmy decyzję o tym, że wystąpimy pierwszy raz w historii o zatrzymanie i doprowadzenie świadka przed komisję śledczą - powiedziała w "Kropce nad i" szefowa komisji do spraw Pegasusa Magdalena Sroka. Członek tego gremium Tomasz Trela ocenił, że "gdyby Zbigniew Ziobro nie miał nic na sumieniu, przyszedłby przed komisję".

"Ziobro dalej myśli, że może wszystko. Otóż, panie ministrze, tak nie jest"

"Ziobro dalej myśli, że może wszystko. Otóż, panie ministrze, tak nie jest"

Źródło:
TVN24

Magazyny energii oraz montaż mikroinstalacji wiatrowych będą objęte ulgą termomodernizacyjną - wynika z projektu rozporządzenia przygotowanego przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Jednocześnie nowe przepisy wykluczą możliwość skorzystania z ulgi termomodernizacyjnej w przypadku zakupu i montażu kotłów olejowych i gazowych.

Piece na gaz wypadają z listy. Zmiany w popularnej uldze

Piece na gaz wypadają z listy. Zmiany w popularnej uldze

Źródło:
PAP, tvn24.pl

- Zmiana daty startu systemu kaucyjnego ze stycznia na październik 2025 roku to kompromisowe, realne rozwiązanie - ocenili uczestnicy poniedziałkowej dyskusji na Forum Rynku Spożywczego i Handlu. Przedstawiciel jednego z operatorów systemu zwrócił jednak uwagę, że przesunięcie terminu oznacza koszty finansowe.

Tusk podaje nowy termin. "Dostaliśmy jedenaście miesięcy"

Tusk podaje nowy termin. "Dostaliśmy jedenaście miesięcy"

Źródło:
PAP

Pod Pomiechówkiem znaleziono 17 monet. Pochodzą z XVI i XVII wieku z terenów Saksonii, Brandenburgii i Niderlandów. Ich wartość to około pół miliona złotych - oceniają znalazcy. - To jest chyba jeden z największych tego typu skarbów odkrytych do tej pory w Polsce - komentuje archeolog Piotr Duda.

Szukali rzymskiej drogi, znaleźli stare monety warte pół miliona złotych

Szukali rzymskiej drogi, znaleźli stare monety warte pół miliona złotych

Źródło:
PAP

Czy kładąc się spać w powyborczą noc, Amerykanie będą znać nazwisko swojego kolejnego prezydenta? Historia pokazuje, że jest to możliwe - tak było np. z wyborem Baracka Obamy w 2012 roku. Dużo bardziej prawdopodobne jest jednak, że na wynik będziemy musieli zaczekać. Wiele godzin, a może nawet dni. Do kiedy?

Kiedy poznamy wyniki wyborów w USA?

Kiedy poznamy wyniki wyborów w USA?

Źródło:
BBC, CNN, NBC, tvn24.pl

Pod względem kulturowym i politycznym to bardziej znaczące nawet od poparcia Beyonce i Taylor Swift dla Kamali Harris. To było na innym poziomie - tak wpływowy portal Politico komentuje poparcie udzielone kandydatce demokratów przez portorykańskiego rapera znanego jako Bad Bunny. Portal zwrócił uwagę, że gwiazdor nie ograniczył się tylko do udzielenia poparcia, ale zaangażował się z własnym przekazem w "kluczowym momencie wyścigu" prezydenckiego.

Politico: jego poparcie dla Kamali Harris ważniejsze niż Beyonce i Taylor Swift

Politico: jego poparcie dla Kamali Harris ważniejsze niż Beyonce i Taylor Swift

Źródło:
Politico, tvn24.pl

Dostawy 600-700 tysięcy ton ryżu rocznie, wypłaty w wysokości około 200 milionów dolarów, a także dostęp do technologii kosmicznych - to według południowokoreańskich mediów ofiaruje Rosja Korei Północnej w zamian za żołnierzy i sprzęt wojskowy do walki z Ukrainą. Kreml może także zaoferować reżimowi w Pjongjangu wsparcie wojskowe w razie zaostrzenia napięcia na Półwyspie Koreańskim - pisze dziennik "The Korean Herald".

Ryż za żołnierzy i sprzęt. Co zyska reżim?

Ryż za żołnierzy i sprzęt. Co zyska reżim?

Źródło:
PAP

Czterech nastolatków zostało rannych, w tym dwóch poważnie, w ataku z użyciem między innymi siekiery na pokładzie kolejki podmiejskiej - poinformowała paryska policja. Zarówno cztery ranne osoby, jak i zatrzymany niedługo później jeden z napastników, są w wieku 16-17 lat.

Atak w kolejce podmiejskiej z użyciem siekiery, kija i miecza, rannych czterech nastolatków

Atak w kolejce podmiejskiej z użyciem siekiery, kija i miecza, rannych czterech nastolatków

Źródło:
Guardian, BFMTV, Tribune de Geneve

Stacja TVN24 w październiku była najchętniej oglądanym kanałem informacyjnym w kraju z 5,83 procent udziału w widowni w grupie ogólnej (widzowie powyżej 4. roku życia) - wynika z danych Nielsen TV Audience Measurement. "Fakty" TVN były najchętniej wybieranym serwisem informacyjnym, a portal tvn24.pl najczęściej czytanym serwisem internetowym stacji telewizyjnej.

Świetne wyniki TVN24, tvn24.pl i "Faktów" TVN. Dziękujemy!

Świetne wyniki TVN24, tvn24.pl i "Faktów" TVN. Dziękujemy!

Źródło:
tvn24.pl

Prokuratura poinformowała, że śledztwo w sprawie zabójstwa Jolanty Brzeskiej zostało umorzone. Powodem jest "brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia czynu zabronionego".

Śledztwo w sprawie śmierci Jolanty Brzeskiej umorzone

Śledztwo w sprawie śmierci Jolanty Brzeskiej umorzone

Źródło:
tvn24.pl

Rząd wprowadzi bony na ubrania z drugiej ręki i dopłaty dla przedsiębiorców chcących otworzyć sklep typu second hand, a to wszystko po to, by zapobiegać zmianom klimatycznym - tak przynajmniej sądzą internauci i przypisują ową zapowiedź wiceministrze klimatu Urszuli Zielińskiej. Tylko że ta nigdy takich słów nie wypowiedziała.

Bony na zakupy w lumpeksach? Tego ministra nie zapowiadała

Bony na zakupy w lumpeksach? Tego ministra nie zapowiadała

Źródło:
Konkret24
Diagnoza, recepta i lekarstwo. Doktor Trump chce drugiej operacji

Diagnoza, recepta i lekarstwo. Doktor Trump chce drugiej operacji

Źródło:
tvn24.pl
Premium

Jak dotąd to demokraci chętniej korzystali z możliwości wczesnego głosowania, jednak w 2024 roku korzystają z niego tłumnie również wyborcy republikańscy. Analizujący dane naukowcy zastanawiają się, co oznacza to dla wyborów prezydenta USA. I jeden wniosek jest oczywisty.

Ponad 78 milionów wyborców już oddało swój głos. Analitycy wiedzą, co to oznacza dla wyborów

Ponad 78 milionów wyborców już oddało swój głos. Analitycy wiedzą, co to oznacza dla wyborów

Źródło:
NYT, Forbes, ABC News, Bipartisal Policy Center

Jolanta i Natalia Romiszewski to matka i córka, mieszkają w Pensylwanii. W nadchodzących wyborach prezydenckich Jolanta popiera kandydata republikanów Donalda Trumpa, a Natalia - demokratkę Kamalę Harris. Czy przedwyborcza polaryzacja odbija się na ich relacjach? O tym rozmawiała z nimi dziennikarka "Faktów" TVN Katarzyna Kolenda-Zaleska.

Matka głosuje na Trumpa, córka na Harris. "Jest mi smutno"

Matka głosuje na Trumpa, córka na Harris. "Jest mi smutno"

Źródło:
tvn24

Amerykański system wyborczy sprawia, że w stanach kluczowych (wahających się) rozstrzyga się przyszłość całego kraju. Jak wyglądają ostatnie sondaże i średnia sondażowa w Pensylwanii, Karolinie Północnej, Georgii, Michigan, Arizonie, Wisconsin i Nevadzie?

Kto prowadzi w stanach kluczowych? Co mówi nam średnia sondaży

Kto prowadzi w stanach kluczowych? Co mówi nam średnia sondaży

Aktualizacja:
Źródło:
tvn24.pl

Przez całą noc z 5 na 6 listopada oraz następnego dnia dziennikarze TVN i TVN24 będą na bieżąco relacjonować wydarzenia związane z wyborami prezydenckimi w Stanach Zjednoczonych. We wtorek o godzinie 23:00 w TVN24 i TVN24 GO rusza program "Czas decyzji. Ameryka wybiera".

"Czas decyzji. Ameryka wybiera". Wydanie specjalne w TVN24

"Czas decyzji. Ameryka wybiera". Wydanie specjalne w TVN24

Źródło:
tvn24.pl

Równolegle z kampanią kandydatów na prezydenta Stanów Zjednoczonych trwa ostra walka dezinformacyjna w sieci, której głównym celem już teraz jest podważenie wyniku głosowania. Stąd w mediach społecznościowych pojawią się przekazy o tym, że "maszyny do głosowania odmówiły wybrania Donalda Trumpa" czy "jeden pan głosował 29 razy". Pokazujemy, dlaczego są nieprawdziwe.

"Głosował 29 razy", "głosowałem w dwóch miejscach". Dezinformacja przed wyborami

"Głosował 29 razy", "głosowałem w dwóch miejscach". Dezinformacja przed wyborami

Źródło:
Konkret24

Wynik wyborów w Stanach Zjednoczonych będzie miał wpływ nie tylko na gospodarkę USA, ale również będzie wiązał się z konsekwencjami dla rynków całego świata - zwracają uwagę analitycy Credit Agricole.

Wynik "będzie wiązał się z globalnymi konsekwencjami". Cztery scenariusze

Wynik "będzie wiązał się z globalnymi konsekwencjami". Cztery scenariusze

Źródło:
tvn24.pl

Tomasz Jakubiak, juror popularnego programu kulinarnego "MasterChef", opowiedział w "Dzień dobry TVN" o swoim życiu z nowotworem. - To było strasznie trudne, że nie mogę zaprowadzić dziecka do przedszkola, nie mogę pójść na spacer, nie mogę pójść z kumplami na kawę - przyznał. Według jego żony Anastazji, życie jest teraz "zupełnie inne". - On na zewnątrz jest bardzo silny i wszystkim chce pokazać, że walczy - mówiła. Dodała, że mimo wszystko pojawia się "kruchość, lęk, strach".

"Już było tak, że nie byłem w stanie dojść z łazienki do sypialni". Tomasz Jakubiak o chorobie

"Już było tak, że nie byłem w stanie dojść z łazienki do sypialni". Tomasz Jakubiak o chorobie

Źródło:
Dzień Dobry TVN