"Pamiętamy literatów, polityków, celebrytów z kina, ale II Rzeczpospolita była chłopska"

[object Object]
"Sto lat Niepodległości" o polskim społeczeństwietvn24
wideo 2/22

Polska nigdy nie była krajem jednonarodowym, jednoetnicznym. Zawsze była złożona z wielu etni, który ze sobą współżyły - zaznaczał historyk i demograf historyczny profesor Krzysztof Zamorski. Wraz z reporterką TVN24 Brygidą Grysiak w kolejnej części cyklu "Sto lat Niepodległości" przedstawił zmiany, jakie polskie społeczeństwo przeszło od 1918 roku. W drugiej części programu o II Rzeczpospolitej opowiadał również profesor Tomasz Nałęcz.

- Kraków to fantastyczny przykład zmian. W przeciwieństwie do Warszawy jest miastem szczęśliwym. Nie zniszczyła go ani I, ani II wojna światowa. Kraków przetrwał - podkreślał profesor Zamorski, dodając jednak, że Kraków "nigdy nie był taki piękne jak teraz". - Te śliczne, kolorowe kamienice były brudne i szare - mówił.

Trzy czwarte ludności II Rzeczpospolitej mieszkało jednak na wsi, bo najliczniejszą grupą społeczną stanowili wtedy chłopi. Zupełnie różni, co oczywiste, od tych dzisiejszych. - 100 lat temu koń ciągnął pług albo bronę, natomiast dzisiaj wjeżdża tu traktor z GPS-em, a opylanie roślin odbywa się za pomocą drona. Rolnik został producentem zbóż, stał się bauerem, farmerem - podkreślał Zamorski.

Po chłopach najwięcej było w Polsce robotników, którym niskie zarobki ledwo pozwalały na wyżywienie rodziny. Lepiej żyło się inteligencji i przedstawicielom drobnomieszczaństwa. To ostatnie, jak mówi Zamorski, było zdominowane przez ludność żydowską. - Byli to właściciele drobnych sklepików, zakładów produkcyjnych, zakładów rzemieślniczych - tłumaczył historyk.

W najlepszej sytuacji znajdowali się ziemianie i burżuazja.

"Powstaje państwo jednonarodowe"

II wojna światowa doprowadziła do totalnego wyniszczenia Żydów i ogromnych zmian w polskim społeczeństwie. Żydzi stanowili około 50 procent polskiej warstwy bogatej burżuazji i ponad 50 procent drobnomieszczaństwa. Ta warstwa niknie, nikną Żydzi. Nie ma ich.

Po wojnie zmieniły się granice, nastał czas wielkich migracji. - Powstaje państwo jednonarodowe, coś dziwnego w dziejach państwa polskiego. Coś, czego nigdy wcześniej nie doświadczyliśmy. Coś, co nigdy nie istniało - podkreślił Zamorski.

Władze Polski Ludowej zredukowało społeczeństwo do dwóch klas społecznych: robotników i rolników, które stanowiły razem 90 procent ludności. Symbolem klasy robotniczej stało się nowo powstałe - obok Krakowa - miasto Nowa Huta, "symbol nowej klasy". - To jest miasto, które miało ukształtować nowego człowieka. Takiego, który koniecznie musiał być robotnikiem - mówił historyk.

Rola radia

100 lat temu wraz z nową Polską rodziło się też radio. Wyobrażano sobie, że zmieni świat i sposób naszego funkcjonowania, pozwoli osiągnąć rzeczy dotąd niespotykane. Po II wojnie światowej, jak mówi Zamorski, "radio stało się podstawowym narzędziem walki ideowej, propagandowej". Do tego dołączyła telewizja.

- Znane są przypadki, gdy gospodarze na wsiach wkładali garnitur, koszulę i krawat na "Dziennik Telewizyjny", bo przecież człowiek po drugiej stronie też jest dobrze ubrany - dodawał historyk.

Nowa rzeczywistość

1989 rok, obalenie komunizmu, demokracja i kapitalizm to otwarte granice i wolny rynek. Pod wpływem tych zmian zmienia się też polskie społeczeństwo.

- Mamy w procesie transformacji do czynienia z ciekawym pytaniem. Czy jest sens patrzeć na struktury społeczne tak, jak patrzyliśmy na nie w okresie międzywojennym i powojennym? Czy nie byłoby sensowniejszym, że nasze społeczeństwo dzieli się według klasycznego, amerykańskiego podziału, czyli: klasa wyższa, klasa średnia i klasa niższa? - zastanawiał się Zamorski.

Społeczeństwo chłopskie

O społeczeństwie Polski w okresie międzywojennym mówił w drugiej części programu profesor Tomasz Nałęcz, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego. Wyjaśniał, że sukces 1918 roku - czyli odzyskanie polskiej niepodległości - był możliwy przede wszystkim dzięki korzystnej dla Polaków sytuacji międzynarodowej, w szczególności, dzięki dużemu poparciu Stanów Zjednoczonych. Jego zdaniem nie można również pominąć przemian społecznych, jakie zaszły na ziemiach polskich w ciągu ponad pięciu dekad od powstania styczniowego.

Nałęcz zwrócił uwagę, że o świadomości narodowej Polaków po pierwszej wojnie światowej dużo można dowiedzieć się z dorobku badawczego profesora Tadeusza Łepkowskiego z II połowy XX wieku. Nałęcz przypomniał, że Łepkowski szacował, iż w latach 70. XIX wieku zaledwie 30-40 procent mieszkańców polskich ziem identyfikowało się z polskością.

- Reszta była bierna - podkreślił historyk.

Wytłumaczył, że kilkadziesiąt lat później - jakie dzieliły powstanie styczniowe i odzyskanie niepodległości - udało się pozyskać dla wspólnoty narodowej te bierne masy. Jak zauważył, ci ludzie dochodzili do założenia, że normalnie można funkcjonować tylko we własnym kraju.

Nałęcz przypomniał, że funkcjonujące na ziemiach polskich ugrupowania polityczne, miały wspólny cel, jakim była wolna Polska. Dopiero we własnym kraju partie te mogły realizować bardzo różniące się od siebie programy polityczne.

Gdy już udało się wywalczyć wolną Polskę, wkrótce trzeba było jej znów bronić przed "nawałą bolszewicką". - Nieprzypadkowo, gdy w oczy tego państwa spojrzało śmiertelne zagrożenie w postaci nawały bolszewickiej w 1920, to premierem tego państwa został chłop - Wincenty Witos, a wicepremierem - socjalista. Nie żaden ziemianin, nie żaden przemysłowiec, menadżer, tylko chłop i socjalista, czyli przedstawiciele tych warstw społecznych, których poparcie mogło spowodować ten wysiłek obronienia niepodległości - wskazywał historyk.

Piętno zaborów

Profesor Nałęcz dodał, że już po tym, jak obroniono niepodległość, zaczęły się ostre starcia pomiędzy tymi ugrupowaniami w realizacji swoich interesów grupowych.

Przypomniał, że bardzo długo w działaniach politycznych widoczne było piętno zaborów. Zauważył, iż przez pięć lat trwała walka o reformę rolną, której chciały ugrupowania chłopskie, a której nie chcieli słyszeć ziemianie czy przedstawiciele wpływowej endecji.

- Pamiętamy literatów, polityków, znanych celebrytów z kina, ale tak naprawdę II Rzeczpospolita była społeczeństwem chłopskim. Dwie trzecie społeczeństwa utrzymywało się z rolnictwa - mówił.

- Dopóki funkcjonowała demokracja i chłopi decydowali o wyborze posłów i senatorów, to dążenia chłopskie musiały być - z pewnymi blokadami - realizowane. Realizacja reformy rolnej z 1925 roku umocniła pozycję chłopów i osłabiła pozycję ziemiaństwa, ale nikomu do głowy nie przyszło, żeby to ziemiaństwo wyeliminować - podkreślił historyk.

Według niego "o wiele większe przemiany struktury społecznej niż lata 1918-39 przyniosły te rewolucyjne przemiany narzucone polskiemu społeczeństwu po 1944 roku przez nowy, komunistyczny system".

"Założenie, że normalnie możemy funkcjonować tylko we własnym państwie"
"Założenie, że normalnie możemy funkcjonować tylko we własnym państwie"tvn24

"Piłsudski był obywatelem komendantem"

Zdaniem Nałęcza legenda o egalitaryzmie legionów Piłsudskiego jest jak najbardziej prawdziwa. Przypomniał, że to w tej formacji wprowadzono formułę zwracania się do przełożonego per obywatel. - Piłsudski był obywatelem komendantem, a nie panem komendantem - dodał.

- To była presja nie tyle nizin społecznych, co inteligencji. Ten "obywatel" jako tytuł, ta wolnościowa, równościowa atmosfera, przenoszona była z jednej strony z ruchu socjalistycznego - bo przecież Piłsudski, ludzie, którzy tworzyli ruch strzelecki, działali przez kilkanaście lat w Polskiej Partii Socjalistycznej - ale Piłsudski nie nawiązywał tyle do PPS, co do tradycji kościuszkowskiej - wskazywał Nałęcz.

Historyk przypomniał, że Polska u swoich początków w XX wieku była społecznie rozdarta pomiędzy popierających Piłsudskiego i zwolenników endecji.

Zmiany w polskim społeczeństwie od 1918 roku
Zmiany w polskim społeczeństwie od 1918 rokutvn24

Materiały z zasobu Narodowego Archiwum Cyfrowego www.nac.gov.pl

Autor: ads//now / Źródło: tvn24

Źródło zdjęcia głównego: tvn24/NAC

Raporty:
Pozostałe wiadomości

"Na pływalni Polonez OSiR Targówek przy ulicy Łabiszyńskiej 20 na Targówku korzystający z basenu dorośli i dzieci zatruli się chlorem. Poszkodowane są już 23 osoby" - poinformowała Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego "Meditrans" w Warszawie. Ewakuowano 60 osób. Są wstępne wyniki badania próbek powietrza i wody.

21 osób z basenu trafiło do szpitali. Strażacy pobrali próbki wody 

21 osób z basenu trafiło do szpitali. Strażacy pobrali próbki wody 

Źródło:
tvnwarszawa.pl

Niemal jednogłośnie Sejm odwołał dwie członkinie Państwowej Komisji do spraw pedofilii. Domagała się tego przewodnicząca komisji. Zarzuty przedstawiono na wyjątkowym, bo utajnionym posiedzeniu Sejmu. Dotyczą mobbingu i niegospodarności. Posłowie uznali je za poważne.

Dwie członkinie komisji ds. pedofilii odwołane. "Były tam informacje, które były po prostu przerażające"

Dwie członkinie komisji ds. pedofilii odwołane. "Były tam informacje, które były po prostu przerażające"

Źródło:
Fakty TVN

Ross Davidson, były wokalista zespołu Spandau Ballet, został uznany w czwartek przez sąd w Wielkiej Brytanii winnym gwałtu i napaści na tle seksualnym. Były piosenkarz, który był frontmanem zespołu w latach 2017-2019 pod pseudonimem Ross Wild, nie wyraził żadnych emocji, gdy odczytano wyrok - pisze "Guardian".

Tłumaczył, że to była "zabawa w sen". Znany muzyk uznany winnym gwałtu i napaści seksualnej

Tłumaczył, że to była "zabawa w sen". Znany muzyk uznany winnym gwałtu i napaści seksualnej

Źródło:
"The Guardian"

Martwe małże wypełniły chorwacką zatokę Mali Ston. W niektórych hodowlach zginęło prawie 90 procent mięczaków. Pomór zwierząt ma być powiązany z rekordowo wysoką temperaturą wód Adriatyku.

Zginęło 90 procent małży. "Bezprecedensowa katastrofa" w Chorwacji

Zginęło 90 procent małży. "Bezprecedensowa katastrofa" w Chorwacji

Źródło:
PAP

W wiosce olimpijskiej są tysiące sportowców z całego świata. Wszystkich trzeba przenocować, nakarmić i zapewnić im dobre warunki do wypoczynku i treningu. Uwagę zwracają łóżka. Są tekturowe.

Tak wyglądają pokoje w wiosce olimpijskiej. Łóżka z tektury

Tak wyglądają pokoje w wiosce olimpijskiej. Łóżka z tektury

Źródło:
Fakty TVN

Sejm zlecił w piątek NIK przeprowadzenie kontroli w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji. - To jest rzecz, która została użyta po raz drugi w ciągu 30 lat działalności parlamentu - komentował w "#BezKitu" Mirosław Suchoń (Polska 2050). Krzysztof Kwiatkowski (KO) ocenił, że prezes NIK Marian Banaś w tej kwestii "ma ułatwione zadanie". Minister nauki i szkolnictwa wyższego Dariusz Wieczorek (Lewica) mówił o dostępności akademików i przyszłości Collegium Humanum.

"To jest rzecz, która została użyta po raz drugi w ciągu 30 lat działalności parlamentu"

"To jest rzecz, która została użyta po raz drugi w ciągu 30 lat działalności parlamentu"

Źródło:
TVN24, PAP

Podczas dyskusji w Sejmie dotyczącej projektu uchwały w sprawie zlecenia NIK przeprowadzenia kontroli działalności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji wicemarszałkini wyłączyła posłowi PiS Markowi Suskiemu mikrofon. - Dziwię się, że poseł z takim doświadczeniem i opanowaniem tak bardzo nie panuje nad swoimi emocjami i obraża nas tu wszystkich - powiedziała Dorota Niedziela.

Suski z wyłączonym mikrofonem, bo "nie panował nad emocjami". Posłowie krzyczeli "hańba"

Suski z wyłączonym mikrofonem, bo "nie panował nad emocjami". Posłowie krzyczeli "hańba"

Źródło:
TVN24/PAP

- Jeśli nie przekonamy naszych kolegów z PSL do tego, żeby choćby wstrzymali się od głosowania albo nie wzięli w nim udziału, to wyniki będą się powtarzać - oceniła wiceministra edukacji Joanna Mucha (Polska 2050-Trzecia Droga). Odniosła się do projektu nowelizacji Kodeksu karnego dotyczącego dekryminalizacji aborcji, który ponownie znalazł się w Sejmie. Poseł KO Marcin Bosacki powiedział, że jest "nieco bardziej optymistyczny".

"Mam nadzieję, że znajdzie się w PSL większa grupa, która zagłosuje z nami, a nie z opozycją"

"Mam nadzieję, że znajdzie się w PSL większa grupa, która zagłosuje z nami, a nie z opozycją"

Źródło:
TVN24

Do silnego wstrząsu doszło na włoskich Polach Flegrejskich. Wstrząsy o magnitudzie 4,0 były odczuwalne w sąsiednim Neapolu. Chociaż nie doszło do poważnych uszkodzeń, aktywność sejsmiczna w tych okolicach budzi niepokój mieszkańców.

Wstrząsy w rejonie najgroźniejszego superwulkanu Europy

Wstrząsy w rejonie najgroźniejszego superwulkanu Europy

Źródło:
PAP, ANSA, tvnmeteo.pl

W piątek wieczorem doszło do wypadku, w którym zginął 55-letni pracownik kopalni wapienia w Rogaszynie (Łódzkie). Mężczyzna został przysypany urobkiem wapienia. Po częściowym odkopaniu poszkodowanego lekarz pogotowia stwierdził jego zgon.

Nie żyje mężczyzna przysypany urobkiem mielonego wapienia

Nie żyje mężczyzna przysypany urobkiem mielonego wapienia

Źródło:
PAP

Rekordowa fala ulewnych deszczy nawiedziła północno-wschodnie regiony Japonii, powodując powodzie i osuwiska ziemi. Japońskie władze poinformowały o co najmniej dwóch ofiarach śmiertelnych.

Woda porwała radiowóz. Nie żyje policjant

Woda porwała radiowóz. Nie żyje policjant

Źródło:
PAP, Reuters, The Japan Times, Kyodo News

Do poważnego wypadku doszło pod Pułtuskiem. Z wraków wydobywał się dym. W jednym z aut siedziała kobieta, w drugim kilkuletnia dziewczynka. Obie były ranne i potrzebowały pomocy. Uczynili to policjanci, przejeżdżający obok.

Wraki aut dymiły. "W jednym, w foteliku siedziała ranna, płacząca kilkuletnia dziewczynka"

Wraki aut dymiły. "W jednym, w foteliku siedziała ranna, płacząca kilkuletnia dziewczynka"

Źródło:
tvnwarszawa.pl

BBC opisuje przypadek indyjskiego robotnika ze stanu Madhya Pradesh. Jego ostatnie znalezisko - niemal 20-karatowy diament o wartości szacowanej w przeliczeniu na niemal 400 tysięcy złotych - pozwoli nie tylko spłacić długi, ale zapewni też lepszy los całej dużej rodzinie mężczyzny. 

Wykopał diament wart prawie 400 tysięcy złotych. "Zobaczyłem coś, co przypominało kawałek szkła"

Wykopał diament wart prawie 400 tysięcy złotych. "Zobaczyłem coś, co przypominało kawałek szkła"

Źródło:
BBC

Sejm uchwalił nowelizację ustawy w sprawie "renty wdowiej". W głosowaniu przyjęto rządowe poprawki.  

"Renta wdowia" z rządowymi poprawkami

"Renta wdowia" z rządowymi poprawkami

Źródło:
PAP

Sejm poparł poprawki Senatu do ustawy o prawie autorskim. Teraz będzie czekała na podpis prezydenta Andrzeja Dudy.

Ustawa o prawie autorskim. Jest decyzja posłów

Ustawa o prawie autorskim. Jest decyzja posłów

Źródło:
tvn24.pl, PAP

Rada Wydawców Stowarzyszenia Gazet Lokalnych z nadzieją przyjęła poprawki Senatu do ustawy o prawie autorskim wzmacniające pozycję wydawców w negocjacjach z big techami - czytamy w oświadczeniu rady na portalu X. W piątek Sejm zadecydował, że projekt ustawy z poprawkami trafi na biurko prezydenta.

"Tylko w ten sposób uratujemy lokalne media i lokalną demokrację"

"Tylko w ten sposób uratujemy lokalne media i lokalną demokrację"

Źródło:
tvn24.pl

Sejm poparł poprawki Senatu do ustawy o prawie autorskim, która jest wdrożeniem przepisów unijnej dyrektywy, regulującej kwestie wynagrodzenia za wykorzystywanie utworów. Zgodnie z przyjętymi poprawkami to prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej będzie mediatorem w sporach między wydawcami a big techami. Wcześniej wydawcy i redakcje apelowały, by wyższa izba zmieniła uchwalone w Sejmie niekorzystne przepisy tak, by łatwiej było negocjować z platformami cyfrowymi.

Nowelizacja prawa autorskiego. O co w niej chodzi

Nowelizacja prawa autorskiego. O co w niej chodzi

Źródło:
tvn24.pl

Brytyjskie media rozpisują się o niewielkiej wyspie Drake'a, która właśnie trafiła na sprzedaż. Znajdująca się niedaleko Plymouth wysepka ma bogatą historię, ale największe emocje budzi fakt, że ma być nawiedzona.

Nawiedzona wyspa trafiła na sprzedaż. "Widziałem już wystarczająco dużo"

Nawiedzona wyspa trafiła na sprzedaż. "Widziałem już wystarczająco dużo"

Źródło:
Sky News, ENEX, The Independent, Plymouth Live

Sejm przyjął w piątek ustawę w sprawie użycia broni przez polskie służby. Dopuszcza między innymi użycie wojska do samodzielnych działań w czasie pokoju na terytorium kraju. Ustawa trafi teraz na biurko prezydenta.

Sejm przyjął ustawę w sprawie użycia broni przez polskie służby

Sejm przyjął ustawę w sprawie użycia broni przez polskie służby

Źródło:
tvn24.pl, TVN24, PAP

Policjanci z Kalisza (woj. wielkopolskie) zatrzymali 61-letniego mężczyznę, który miał namalować na ścieżce wzdłuż rzeki obraźliwe napisy i symbole. Kaliszanin usłyszał zarzut nawoływania do popełnienia zbrodni zabójstwa premiera Donalda Tuska i ministra sprawiedliwości Adama Bodnara. Podejrzany nie przyznał się do zarzucanych mu czynów.

Miał nawoływać do zabójstwa Donalda Tuska i Adama Bodnara. Został zatrzymany

Miał nawoływać do zabójstwa Donalda Tuska i Adama Bodnara. Został zatrzymany

Źródło:
PAP

"To takie ohydne", "to absolutnie nie pomaga zdławić tej historii" - to reakcje internautów na informację, że amerykańska agencja Associated Press usunęła ze swojej strony tekst na temat J.D. Vance'a. Był to fact-check dementujący pewną plotkę o kandydacie na republikańskiego wiceprezydenta. Skąd się wzięła? Wyjaśniamy.

Agencja AP usunęła tekst na temat J.D. Vance'a. O co chodzi

Agencja AP usunęła tekst na temat J.D. Vance'a. O co chodzi

Źródło:
Konkret24

Przed nami dynamiczny pogodowo weekend. Miejscami termometry pokażą nawet 32 stopnie, ale nad krajem będzie wędrował front przynoszący opady i burze. Kolejne dni przyniosą spokojniejszą, ale miejscami chłodniejszą aurę.

W weekend nadciągnie żar. A co czeka nas później?

W weekend nadciągnie żar. A co czeka nas później?

Źródło:
tvnmeteo.pl

Osoby wypłacające pieniądze na poczcie, nawet stosunkowo niewielkie sumy, rzekomo muszą wypełniać deklaracje do urzędu skarbowego i określić przeznaczenie pieniędzy - piszą internauci w mediach społecznościowych. To nieprawda, nie ma takiego obowiązku.

Deklaracja do skarbówki przy wypłacie na poczcie? "Muszę kategorycznie zaprzeczyć"

Deklaracja do skarbówki przy wypłacie na poczcie? "Muszę kategorycznie zaprzeczyć"

Źródło:
Konkret24
Ujawniamy braki w sprawozdaniu finansowym PiS. Hermeliński: to dowód dla PKW

Ujawniamy braki w sprawozdaniu finansowym PiS. Hermeliński: to dowód dla PKW

Źródło:
tvn24.pl
Premium

Przy użyciu sztucznej inteligencji z wykorzystaniem kompilacji archiwalnych, pokolorowanych zdjęć powstał film o Warszawie. Ma pokazywać, jak wyglądało miasto przed drugą wojną i w trakcie okupacji. Eksperyment wzbudził ogromne zainteresowanie w sieci. Jednak eksperci alarmują, że produkcja może wprowadzać w błąd. Materiał Ewy Wagner z magazynu "Polska i Świat" w TVN24.

Film o dawnej Warszawie stworzony przez sztuczną inteligencję. Eksperci: to groźne

Film o dawnej Warszawie stworzony przez sztuczną inteligencję. Eksperci: to groźne

Źródło:
TVN24

"W tym tygodniu w Niemczech zakazana została litera C" - wpis z takim komunikatem niesie się w polskiej sieci. I wprowadza w błąd. Bo wcale nie chodzi o literę. Wyjaśniamy.

W Niemczech "zakazano litery C"? O jaki symbol chodzi

W Niemczech "zakazano litery C"? O jaki symbol chodzi

Źródło:
Konkret24